Мінахасы: Розніца паміж версіямі
| [дагледжаная версія] | [дагледжаная версія] |
Frantishak (размовы | уклад) |
Frantishak (размовы | уклад) |
||
| Радок 11: | Радок 11: | ||
'''Мінаха́сы''' або '''мінаха́са''' (саманазва ''Minahasa'') — [[Аўстранезійцы|аўстранезійскі народ]], карэнныя насельнікі [[Паўночны Сулавесі|Паўночнага Сулавесі]] ў [[Інданезія|Інданезіі]]. Агульная колькасць ([[2014]] г.) - 1 521 000 чал.<ref>[http://joshuaproject.net/clusters/232 Minahasa-Sangir of Sulawesi]</ref> |
'''Мінаха́сы''' або '''мінаха́са''' (саманазва ''Minahasa'') — [[Аўстранезійцы|аўстранезійскі народ]], карэнныя насельнікі [[Паўночны Сулавесі|Паўночнага Сулавесі]] ў [[Інданезія|Інданезіі]]. Агульная колькасць ([[2014]] г.) - 1 521 000 чал.<ref>[http://joshuaproject.net/clusters/232 Minahasa-Sangir of Sulawesi]</ref> |
||
==Гісторыя== |
== Гісторыя == |
||
[[File:COLLECTIE TROPENMUSEUM Erewacht te Minahasa TMnr 10001884.jpg|thumb|left|Фота 1930-ых гг.]] |
[[File:COLLECTIE TROPENMUSEUM Erewacht te Minahasa TMnr 10001884.jpg|thumb|left|Фота 1930-ых гг.]] |
||
Паводле [[мовазнаўства|лігвістычных]] данных, мінахасы маюць супольнае паходжанне з [[аўстранезійцы|аўстранезійскімі]] народамі [[Філіпіны|Філіпінскіх астравоў]] і поўначы [[востраў Сулавесі|вострава Сулавесі]]<ref>[http://glottolog.org/resource/languoid/id/mina1272 Minahasan]</ref>. Фарміраванне адзінага народа адбывалася ў складаных [[гісторыя|гістарычных]] умовах. Згодна паданням, у [[670]] г. на землях сучасных мінахасаў была сфарміравана канфедэрацыя розных плямён<ref>[http://www.north-sulawesi.org/ancient.html History - Ancient Times]</ref>, якія захоўвалі свае [[мова|мовы]], звычаі і кіраванне. [[Археалогія|Археолагі]] выявілі магільні правыдыроў [[9 стагоддзе|IX]] ст., якія сведчаць пра тое, што на паўночным ўзбярэжжы сапраўды мелася адносна развітае грамадства з сацыяльным расслаеннем. |
Паводле [[мовазнаўства|лігвістычных]] данных, мінахасы маюць супольнае паходжанне з [[аўстранезійцы|аўстранезійскімі]] народамі [[Філіпіны|Філіпінскіх астравоў]] і поўначы [[востраў Сулавесі|вострава Сулавесі]]<ref>[http://glottolog.org/resource/languoid/id/mina1272 Minahasan]</ref>. Фарміраванне адзінага народа адбывалася ў складаных [[гісторыя|гістарычных]] умовах. Згодна паданням, у [[670]] г. на землях сучасных мінахасаў была сфарміравана канфедэрацыя розных плямён<ref>[http://www.north-sulawesi.org/ancient.html History - Ancient Times]</ref>, якія захоўвалі свае [[мова|мовы]], звычаі і кіраванне. [[Археалогія|Археолагі]] выявілі магільні правыдыроў [[9 стагоддзе|IX]] ст., якія сведчаць пра тое, што на паўночным ўзбярэжжы сапраўды мелася адносна развітае грамадства з сацыяльным расслаеннем. |
||
| Радок 20: | Радок 20: | ||
З канца XIX ст. сярод адукаваных мінахасаў пачалі распаўсюджвацца ідэі [[нацыяналізм]]у. Яны прымалі актыўны ўдзел у заснаванні [[Інданезія|інданезійскага]] нацыянальнага руху і далейшай антыкаланіяльнай барацьбе. У [[1950]] г. землі мінахасаў былі далучаны да незалежнай Інданезіі. Аднак у [[1957]] г. частка палітычных дзеячоў Сулавесі абвясціла ў [[Макасар]]ы ўсеагульную хартыю барацьбы (''Piagam Perjuangan Semesta'', скарочана ''Permesta'') супраць прэзідэнта [[Сукарна]]. Яна была падтрымана многімі мінахасамі. У выніку, сярод іх узнік узброены рух, які працягваўся да [[1961]] г.<ref>[http://www.war-memorial.net/PRRI-and-Permesta-revolts-in-Indonesia-3.119 Indonesia vs PRRI, Permesta and Darul Islam]</ref> У [[1959]] г. была створана асобная [[правінцыя Паўночны Сулавесі]]. У нашы дні мінахасы складаюць у ёй большасць насельніцтва. |
З канца XIX ст. сярод адукаваных мінахасаў пачалі распаўсюджвацца ідэі [[нацыяналізм]]у. Яны прымалі актыўны ўдзел у заснаванні [[Інданезія|інданезійскага]] нацыянальнага руху і далейшай антыкаланіяльнай барацьбе. У [[1950]] г. землі мінахасаў былі далучаны да незалежнай Інданезіі. Аднак у [[1957]] г. частка палітычных дзеячоў Сулавесі абвясціла ў [[Макасар]]ы ўсеагульную хартыю барацьбы (''Piagam Perjuangan Semesta'', скарочана ''Permesta'') супраць прэзідэнта [[Сукарна]]. Яна была падтрымана многімі мінахасамі. У выніку, сярод іх узнік узброены рух, які працягваўся да [[1961]] г.<ref>[http://www.war-memorial.net/PRRI-and-Permesta-revolts-in-Indonesia-3.119 Indonesia vs PRRI, Permesta and Darul Islam]</ref> У [[1959]] г. была створана асобная [[правінцыя Паўночны Сулавесі]]. У нашы дні мінахасы складаюць у ёй большасць насельніцтва. |
||
== Культура == |
|||
Традыцыйнымі галінамі [[эканоміка|эканомікі]] мінахасаў былі [[сельская гаспадарка]], [[рыбалоўства]], прыбярэжны [[гандаль]], [[рамяство]]. У мінулым практыкавалася падсечнае [[земляробства]]. Паколькі землі ў рэгіёне, населеным мінахасамі, [[гара|горныя]] і маюць высокі нахіл, то расчышчаныя ад [[лес]]у надзелы апрацоўваліся толькі некалькі гадоў. У далейшым [[дождж|дажджавая]] [[вада]] змывала урадлівую [[глеба|глебу]], і земляробам прыходзілася шукаць новае месца. У [[калонія|каланіяльны]] перыяд замацавалася прыватная ўласнасць на зямлю. Асноўныя земляробчыя культуры — [[рыс]], [[кукуруза]], [[клубень|клубневыя]], у тым ліку [[бульба]], [[кафейнае дрэва|кава]], [[Гваздзіковае дрэва|гваздзік]], на марскім ўзбярэжжы — [[какосавая пальма|какосы]]. [[Жывёлагадоўля]] мела дадатковы характар. |
|||
== Мовы == |
== Мовы == |
||
Версія ад 02:13, 1 верасня 2014
| Мінахасы (Minahasa) | |
| |
| Агульная колькасць | 1 521 000 ў Інданезіі (2014 г.) |
|---|---|
| Рэгіёны пражывання | Інданезія |
| Мова | мовы мінахаса, малайская мова |
| Рэлігія | хрысціянства, іслам, культ продкаў |
| Блізкія этнічныя групы | гарантала, вісая, мангандаві |
Мінаха́сы або мінаха́са (саманазва Minahasa) — аўстранезійскі народ, карэнныя насельнікі Паўночнага Сулавесі ў Інданезіі. Агульная колькасць (2014 г.) - 1 521 000 чал.[1]
Гісторыя
Паводле лігвістычных данных, мінахасы маюць супольнае паходжанне з аўстранезійскімі народамі Філіпінскіх астравоў і поўначы вострава Сулавесі[2]. Фарміраванне адзінага народа адбывалася ў складаных гістарычных умовах. Згодна паданням, у 670 г. на землях сучасных мінахасаў была сфарміравана канфедэрацыя розных плямён[3], якія захоўвалі свае мовы, звычаі і кіраванне. Археолагі выявілі магільні правыдыроў IX ст., якія сведчаць пра тое, што на паўночным ўзбярэжжы сапраўды мелася адносна развітае грамадства з сацыяльным расслаеннем.
У XVI - першай палове XVII стст. мінахасы актыўна кантактавалі з партугальскімі гандлярамі і іспанскімі каланістамі. У 1623 г. іспанцы заснавалі ў Паўночным Сулавесі крэпасць Манада[4] і пачалі распаўсюджваць каталіцызм. Адносіны з іспанцамі мелі складаны характар. З аднаго боку, меліся ўстойлівыя гандлёвыя адносіны, мінахасы запазычылі ў еўрапейцаў такія сельскагаспадарчыя культуры, як кукуруза і кава, з'явіўся пласт іспана-мінахаскіх крэолаў. Прыняцце хрысціянства садзейнічала далейшаму адасабленню мінахасаў ад іншых насельнікаў Сулавесі, што спавядалі іслам. Аднак правадыры мінахаса супраціўляліся спробам каланістаў усталяваць палітычны кантроль над іх землямі. Змяненне сітуацыі на суседніх Малукскіх астравах, адкуль вывозіліся ў Еўропу спецыі, прывяло да хуткага заняпаду іспанскай калоніі. Гэта выкарысталі ў сваіх мэтах галандцы. У 1657 г. яны дамовіліся з правадыром Манада аб пабудове сваёй крэпасці, якая пазней атрымала назву Ратэрдам. У 1679 г. было падпісана саюзнае пагадненне з правадырамі канфедэрацыі.
Першапачаткова палітыка галандскіх каланізатараў на поўначы Сулавесі не мела гвалтоўнага характара. Яны не абмяжоўвалі мясцовае самакіраванне, аказвалі ваенную падтрымку тубыльцам супраць мусульманскіх піратаў, вялі гандаль, наймалі мінахасаў у каланіяльную армію. Каланіяльная адміністрацыя з'явілася толькі ў 1888 г. Для ўкаранення хрысціянства былі запрошаны нямецкія пратэстанцкія місіянеры[5]. У другой палове XIX ст. яны стварылі сетку сучасных школ з выкладаннем на малайскай мове. Вучні мелі магчымасць зрабіць сабе кар'еру ў арміі або ў адміністрацыі. Такім чынам з'явіўся пласт мясцовага насельніцтва, якое ахвотна супрацоўнічала з еўрапейцамі і прама не атаесамляла сябе з традыцыйнымі коламі правадыроў. У 1889 г., калі на поўначы Сулавесі было знойдзена золата, генерал-губернатар фактычна скасаваў дамову з правадырамі і ўвёў прамое кіраванне[6].
З канца XIX ст. сярод адукаваных мінахасаў пачалі распаўсюджвацца ідэі нацыяналізму. Яны прымалі актыўны ўдзел у заснаванні інданезійскага нацыянальнага руху і далейшай антыкаланіяльнай барацьбе. У 1950 г. землі мінахасаў былі далучаны да незалежнай Інданезіі. Аднак у 1957 г. частка палітычных дзеячоў Сулавесі абвясціла ў Макасары ўсеагульную хартыю барацьбы (Piagam Perjuangan Semesta, скарочана Permesta) супраць прэзідэнта Сукарна. Яна была падтрымана многімі мінахасамі. У выніку, сярод іх узнік узброены рух, які працягваўся да 1961 г.[7] У 1959 г. была створана асобная правінцыя Паўночны Сулавесі. У нашы дні мінахасы складаюць у ёй большасць насельніцтва.
Культура
Традыцыйнымі галінамі эканомікі мінахасаў былі сельская гаспадарка, рыбалоўства, прыбярэжны гандаль, рамяство. У мінулым практыкавалася падсечнае земляробства. Паколькі землі ў рэгіёне, населеным мінахасамі, горныя і маюць высокі нахіл, то расчышчаныя ад лесу надзелы апрацоўваліся толькі некалькі гадоў. У далейшым дажджавая вада змывала урадлівую глебу, і земляробам прыходзілася шукаць новае месца. У каланіяльны перыяд замацавалася прыватная ўласнасць на зямлю. Асноўныя земляробчыя культуры — рыс, кукуруза, клубневыя, у тым ліку бульба, кава, гваздзік, на марскім ўзбярэжжы — какосы. Жывёлагадоўля мела дадатковы характар.
Мовы
Мінахасы размаўляюць на 8 аўстранезійскіх мовах, якія ўваходзяць у асобную групу мінахаса[8]. У сярэднявеччы склалася піктаграфічная пісьмовасць[9], на якой пісалі на магільнях правадыроў. У нашы дні найчасцей выкарыстоўваецца лацінка. У раёне Манада пашыраны мясцовы дыялект малайскай мовы, сфарміраваны ў XIX ст.[10], на якім існуе прафесійная літаратура.
Зноскі
- ↑ Minahasa-Sangir of Sulawesi
- ↑ Minahasan
- ↑ History - Ancient Times
- ↑ History of the city of Manado
- ↑ Jan Sihar Aritonang, Karel Adriaan Steenbrink, A History of Christianity in Indonesia. — BRILL, 2008. P.181
- ↑ History Timeline
- ↑ Indonesia vs PRRI, Permesta and Darul Islam
- ↑ Languages in North Sulawesi
- ↑ ESCRITURA MINAHASA
- ↑ Jack Prentice, Manado Malay: Product and agent of language change. // Language Contact and Change in the Austronesian World. / Ed. by Thomas Edward Dutton, Darrell T. Tryon. - Walter de Gruyter, 1994