Елка еўрапейская

З Вікіпедыі, свабоднай энцыклапедыі
Елка еўрапейская

Агульны выгляд дарослай расліны, Эстонія
Навуковая класіфікацыя
Міжнародная навуковая назва

Picea abies (L.) H.Karst., 1881

Распаўсюджанне віда ў Еўропе[1].

выява

Ахоўны статус

Сістэматыка
на Віківідах

Выявы
на Вікісховішчы
ITIS  183289
NCBI  3329
EOL  1061648
GRIN  t:28264
IPNI  262609
TPL  kew-2562738

Елка еўрапейская, Елка звычайная[2][3][4] (Picea abies), вечназялёнае дрэва роду елка сямейства хваёвых.

Назва[правіць | правіць зыходнік]

Елка звычайная, ёлка[2][5][6], елка[7][8], ялуга[9].

Батанічнае апісанне[правіць | правіць зыходнік]

Жаночыя шышкі

Вышыня дрэў 30—35 м (часам да 45—52 м), дыяметр да 100—150 см. Кара шэрая, адслойваецца ў старых дрэў тонкімі лускавінкамі. Каранёвая сістэма паверхневая, таму пры моцным ветры дрэвы нярэдка выварочваюцца з каранямі. Крона густая, конусападобная. Ігліца цёмна-зялёная, чатырохгранная, завостраная, 1—2,5 см даўжынёй.

Жаночыя шышкі напачатку чырвоныя, пазней бурыя, блішчастыя, выцягнутыя, яйкападобныя; мужчынскія шышкі дробныя, чырвоныя або жоўта-зялёныя, 10–15 см даўжынёй і 3–4 см шырынёй; насенныя лускавіны ромбападобныя, наверсе зубчастыя.

Пашырэнне[правіць | правіць зыходнік]

Ценевынослівае дрэва. Расце на свежых гліністых, сугліністых і супясчаных глебах. Лесаўтваральны від у таежнай зоне Еўропы.

Шырока распаўсюджана на паўночным усходзе Еўрапейскай часткі Расіі, па ўсёй Сібіры (за выключэннем тундравых раёнаў) і далей да ўзбярэжжа Ахоцкага мора і сярэдняга цячэння Амура.

На Беларусі елка еўрапейская пашырана ў паўночнай і цэнтральнай частках, дзе ўтварае яловыя лясы. На поўдні трапляецца рэдка: на Палессі вядома 32 астраўныя ўчасткі, 3 з іх у Маларыцкім і Брэсцкім раёнах, дзе расце карпацкая форма елкі еўрапейскай.

Інтрадукавана ў Паўночнай Амерыцы.

Асаблівасці біялогіі[правіць | правіць зыходнік]

Елка адрозніваецца высокай ценевынослівасцю, марозаўстойлівая, трывае залішняе ўвільгатненне, але церпіць ад засух, позніх веснавых і ранніх восеньскіх замаразкаў, задымленасці і сухасці паветра. Цвіце елка ў маі-чэрвені, шышкі выспяваюць восенню.

Жыве 250–300, рэдка да 450 год.

Значэнне і выкарыстанне[правіць | правіць зыходнік]

Драўніна

Драўніна выкарыстоўваецца ў будаўніцтве, цэлюлознай прамысловасці. Елка часта сустракаецца ў ахоўных насаджэннях уздоўж дарог.

Сінонімы[правіць | правіць зыходнік]

Паводле The Plant List на 2013 год, у сінаніміку віду ўваходзяць[10]:

  • Abies abies (L.) Druce, nom. inval.
  • Abies alpestris Brügger
  • Abies carpatica (Loudon) Ravenscr.
  • Abies cinerea Borkh.
  • Abies clambrasiliana Lavallée
  • Abies clanbrassiliana P.Lawson
  • Abies coerulescens K.Koch
  • Abies communis P.Lawson, nom. illeg.
  • Abies conica Lavallée
  • Abies cranstonii Lavallée, nom. inval.
  • Abies elegans Sm. ex J.Knight
  • Abies eremita K.Koch
  • Abies erythrocarpa (Purk.) Nyman
  • Abies excelsa (Lam.) Poir.
  • Abies extrema Th.Fr.
  • Abies finedonensis Gordon
  • Abies gregoryana H.Low. ex Gordon
  • Abies inverta R.Sm. ex Gordon
  • Abies lemoniana Booth ex Gordon
  • Abies medioxima C.Lawson
  • Abies minima Lavallée, nom. inval.
  • Abies minuta Poir.
  • Abies montana Nyman
  • Abies mucronata Rausch ex Carrière, nom. inval.
  • Abies parvula Knight
  • Abies pectinata Gilib., nom. inval.
  • Abies picea Mill.
  • Abies pumila Voss, nom. inval.
  • Abies subarctica (Schur) Nyman
  • Abies viminalis Wahlenb.
  • Abies vulgaris Wender., nom. illeg.
  • Picea alpestris (Brügger) Stein
  • Picea cranstonii Beissn.
  • Picea elegantissima Beissn.
  • Picea excelsa (Lam.) Link
  • Picea finedonensis Beissn.
  • Picea gregoryana Beissn.
  • Picea integrisquamis (Carrière) Chiov.
  • Picea maxwellii Beissn.
  • Picea montana Schur
  • Picea remontii Beissn.
  • Picea rubra A.Dietr.
  • Picea subarctica Schur
  • Picea velebitica Simonk. ex Kümmerle
  • Picea viminalis (Alstr.) Beissn.
  • Picea vulgaris Link
  • Pinus abies L.
  • Pinus carpatica Gordon, nom. inval.
  • Pinus cinerea Röhl., nom. inval.
  • Pinus clanbrassiliana Lodd., nom. inval.
  • Pinus excelsa Lam.Хвоя веймутава гімалайская[11]
  • Pinus picea Du Roi, nom. illeg.
  • Pinus pyramidalis Salisb., nom. illeg.
  • Pinus sativa Lam.
  • Pinus viminalis Alstr.

Зноскі

  1. Farjon, A. 2017. Picea abies. The IUCN Red List of Threatened Species 2017: e.T42318A71233492. http://dx.doi.org/10.2305/IUCN.UK.2017-2.RLTS.T42318A71233492.en. Downloaded on 20 February 2018.
  2. а б Киселевский А. И. Латино-русско-белорусский ботанический словарь. — Мн.: «Наука и техника», 1967. — С. 97. — 160 с. — 2 350 экз.
  3. Назва Елка звычайная згодна з Я. П. Шмярко, І. П. Мазан. Лекавыя расліны ў комплексным лячэнні. — Мн: Навука і тэхніка, 1989. — С. 388. — 399 с. — ISBN 5-343-00120-3.
  4. Беларуская навуковая тэрміналогія: слоўнік лясных тэрмінаў. — Мінск: Інбелкульт, 1926. — Т. Вып. 8. — 80 с. — у крыніцы пад назвай Merula merula
  5. Васількоў І. Г. Матэрыялы да флоры Горацкага раёна. Праца навуковага таварыства па вывучэнню Беларусі, т. III. Горы-Горкі, 1927
  6. Ганчарык М. М. Беларускія назвы раслін. Праца навуковага таварыства па вывучэнню Беларусі, т. II і IV. Горы-Горки, 1927
  7. З. Верас. Беларуска-польска-расейска-лацінскі ботанічны слоўнік. — Вільня, Субач 2: Выданне газеты «Голас беларуса», Друкарня С. Бэкэра, 1924.
  8. Шатэрнік М. В. Краёвы слоўнік Чэрвеньшчыны. Мінск, 1929
  9. Добровольский В. Н. Смоленский областной словарь. Смоленск, 1914
  10. Picea abies (L.) H.Karst. is an accepted name (англ.)(недаступная спасылка). The Plant List (2013). Version 1.1. Published on the Internet; http://www.theplantlist.org/. Royal Botanic Gardens, Kew and the Missouri Botanical Garden (15 сакавіка 2013). Архівавана з першакрыніцы 4 красавіка 2019. Праверана 3 жніўня 2019.
  11. Киселевский А. И. Латино-русско-белорусский ботанический словарь.. — Минск: «Наука и техника», 1967. — С. 98. — 160 с. — 2 350 экз.