Лужасна (археалагічныя помнікі)

Лу́жасна — археалагічныя помнікі за 0,5 км ад вёскі Лужасна (Віцебскі раён, Віцебская вобласць, Беларусь), на паўднёвы ўсход ад скрыжавання дарог Р115 — Н2300.

Гарадзішча

Гарадзішча знаходзіцца на краі выспы абкружанай з усіх бакоў балотам (уваход ёсць толькі з паўночнага боку, праз селішча). Мае авальную пляцоўку памерам 50х45 м, вышынёй 15—20 м, добра ўмацавана 2 падковападобнымі валамі вышынёй 4—6 м: адзін — на краі пляцоўкі, другі — на схіле гарадзішча. Вядома з 1873 года. У 1972 і 1974 гадах Г. В. Штыхаў даследаваў 100 м². Знойдзены кавалкі ляпнога посуду, 2 жалезныя сярпы, 3 нажы, бронзавая трапецападобная падвеска з арнаментам, чатырохвугольная бляшка, касцяная праколка, косці свойскіх жывёл. У VI—VIII стагоддзях выкарыстоўвалася як сховішча.

Гарадзішча датуецца раннім жалезным векам і 3-й чвэрцю I-га тыс. н. э. Адносіцца да днепра-дзвінскай і тыпу верхняга пласта банцараўскай культур.

Селішча

Селішча прымыкае да гарадзішча з паўночнага боку і адносіцца да 3-й чвэрці I-а тыс. н. э.. Памер 150х35 м. У 1972 і 1974 гадах Г. В. Штыхаў даследаваў 196 м². У культурным пласце каля 1 м выяўлен рэшткі жытла (4х5 м), крыху паглыбленага ў грунт, з печчу-каменкай (1х2 м, вышынёй 0,6 м), каля якой знаходзілася шмат ляпной керамікі. Былі выяўлены:

• гліняны тыгель;
• 2 гліняныя прасліцы;
• бронзавы пінцэт з шырокімі канцамі (малюнак 20:4 у працы Штыхава «Крывічы)». Падобныя вырабы з жалеза і бронзы вядомы сярод старажытнасцей тушамлінскай культуры (Дзямідаўка (Смаленская вобласць), Нікадзімава (Горацкі раён). Бронзавы пінцэт паходзіць з доўгага кургана ў Ліндоры, бліжэйшая аналогія вядома ў эсцкага могільніка Ябара і датуецца V—VI стст. Да сярэдзіны І тысячагоддзя н.э. адносяцца і іншыя прыбалтыйскія пінцэты, аналагічныя ліндорскім. В. В. Сядоў лічыў, што гэтыя артэфакты з’яўляюцца на тэрыторыі лясной зоны Рускай раўніны ў перыяд Вялікага перасялення народаў з правінцыяльна-рымскіх рэгіёнаў;
• жалезная шылападобная прылада з плоскай лапаткай.

Літаратура

• Археалагічныя помнікі раёна // Памяць: Віцебскі раён: Гісторыка-дакументальная хроніка гарадоў і раёнаў Беларусі / Рэдкал.: А. П. Красоўскі [і інш.]; Укл. У. І. Мезенцаў; Маст. Э. Э. Жакевіч. — Мн.: Мастацкая літаратура, 2004. — 772 с.: іл. — С. 30 — 31. — ISBN 985-02-0647-0.
• Белорусская ССР: Краткая энциклопедия. В 5-ти т. Т. 1. / Ред. колл.: П. У. Бровка и др. — Мн.: Гл. ред. Белорус. Сов. Энциклопедии, 1979. — Т. 1. — 768 с. — 50 000 экз.
• Беларуская энцыклапедыя: У 18 т. Т. 9: Кулібін — Малаіта / Рэдкал.: Г. П. Пашкоў і інш. — Мн. : БелЭн, 1999. — Т. 9. — 560 с. — 10 000 экз. — ISBN 985-11-0035-8. — ISBN 985-11-0155-9 (т. 9).
• Лужасна // Беларусь: энцыклапедычны даведнік / Рэдкал. Б. І. Сачанка (гал. рэд.) і інш.; Маст. М. В. Драко, А. М. Хількевіч. — Мн.: БелЭн, 1995. — С. 436. — 800 с. — 5 000 экз. — ISBN 985-11-0026-9.
• Сапунов, А. П. историко-географический обзор: с картами, планами и рисунками / составил и издал А. Сапунов. — Витебск, 1893.
• Шадыра, В. І. Беларускае Падзвінне: І тысячагоддзе н.э. / В. І. Шадыра; НАН Беларусі, Ін-т гісторыі [навук. рэд. Г. В. Штыхаў]. — Мн.: Інстытут гісторыі НАН Беларусі, 2006. — С. 65. — 148, [1] с.
• Штыхаў, Г. В. Крывічы: Па матэрыялах раскопак курганоў у Паўноч. Беларусі / Г. В. Штыхаў; АН Беларусi, Iн-т гicторыi. — Мн.: Навука і тэхніка, 1992. — 191 с. — С. 33, 42, 73. — ISBN 5-343-01037-1.
• Штыхаў, Г. В. Лужасна / Г. В. Штыхаў // Археалогія і нумізматыка Беларусі: Энцыклапедыя / Беларуская Энцыклапедыя; Рэдкал.: В. В. Гетаў і інш. — Мн.: «Беларуская Энцыклапедыя» імя П. Броўкі, 1993. — С. 375. — 702 с. — ISBN 5-85700-077-7.
• Штыхаў, Г. В. Лужаснянскі археалагічны комплекс каля Віцебска / Г. В. Штыхаў // Материалы по археологии Беларуси / НАН Беларуси, Ин-т истории. Вып. 8: Ранние славяне Белорусского Поднепровья и Подвинья: к 80-летию Л. Д. Поболя / [Редкол.: О. Н. Левко (науч. ред.), А. М. Медведев, А. В. Ильютик. — Мн.: Ин-т истории НАН Беларуси, 2003. — С. 259—274. — 292 с. — ISBN 985-6119-44-8.

Спасылкі

• Лужасна (археалагічныя помнікі) на сайце «Архіварта»