Маладзечанскі замак
| Славутасць | |
| Маладзечанскі замак | |
|---|---|
 | |
| 54°20′05″ пн. ш. 26°52′22″ у. д.HGЯO | |
| Краіна |
 Беларусь |
| Горад | Маладзечна |
| Першае згадванне | 16 снежня 1388 |
| Дата заснавання | XIV стагоддзе |
| Статус |
 Гісторыка-культурная каштоўнасць Беларусі, шыфр 613В000295 |
| Стан | Захаваліся толькі земляныя валы |
| Глобус Беларусі | globustut.by/molodechno/… |
 |
|
Маладзечанскі замак — фартыфікацыйнае збудаванне ХIV-ХVIII стагоддзяў у Маладзечне, на правым балоцістым беразе Ушы.
Архітэктура
[правіць | правіць зыходнік]Умацаванне размяшчалася на востраве, будаўнікі ўдала выкарысталі нізкі балоцісты рэльеф і прыродныя перашкоды. Да месца будаўніцтва была пракладзена грэбля, на балоце бярвёнамі вымашчаны ўчастак 120х80 м і насыпана са жвіру і пяску пляцоўка вышынёй 4 м. Па краі пляцоўкі ўзведзены пясчана-гліняны вал вышынёй да 3,5 м і шырынёй 11 м. На вале стаялі драўляныя абарончыя сцены і вежы, у тым ліку брама. Акружаў замак роў з вадой. Па краі рова праходзіў яшчэ адзін вал, у аснову якога закладвалі валуны.
У XVII ст. замак мадэрнізаваны, каля падножжа валоў пастаўлены агароджа з завостраных калоў, замест вуглавых веж пабудаваны бастыёны галандскага тыпу, што адпавядала зменам у тактыцы аблогі. Для прадухілення апаўзання зямлі каля падножжа бастыёнаў была агароджа слупавой канструкцыі, якая таксама мела і функцыю перашкоды. У месцах прымыкання валу да брамы насып быў арміраваны каменнымі сценкамі.
На двары замка быў невялікі каменны храм, які існаваў на працягу ХVI-ХVIII ст., паводле археалагічныя раскопак, ён меў памеры 11х24 м і быў аздоблены фрэскамі.
Гісторыя
[правіць | правіць зыходнік]
16 снежня 1388 года ў Маладзечанскім замку ноўгарад-северскі князь Дзмітрый Альгердавіч падпісаў прысяжную грамату каралю Уладзіславу Ягайлу, грамата лічыцца першай пісьмовай згадкай Маладзечна.
У розныя часы яго ўладальнікамі былі князі Заслаўскія, Мсціслаўскія, Сангушкі, Кішкі, Агінскія.
У 1519 (двойчы) і 1533 гадах замак трымала ў аблозе маскоўскае войска (з наўгародскіх і пскоўскіх дзяцей баярскіх) на чале з князем М. Кісліцай і, напэўна, спаліла яго. Сляды агню ў археалагічным профілі замкавага вала і культурным слоі пацвярджаюць шматразовыя пажары ўмацаванняў. У 1567 годзе ў Маладзечне праходзілі папярэднія перагаворы паміж прадстаўнікамі ВКЛ і Польшчы аб умовах заключэння Люблінскай уніі. У пачатку ХVІІ ст. уладальнікам Маладзечна быў Леў Сапега. Ёсць меркаванне, што Карл XII у час Паўночнай вайны пабываў у Маладзечанскім замку.
У ХVІІІ ст. Маладзечна належала князям Агінскім. У замку знаходзілася іх рэзідэнцыя, пабудаваны палац, дзе сабрана багатая бібліятэка і калекцыя карцін. Створаны садова-паркавы ансамбль са штучнымі сажалкамі, узгоркамі, каналамі, аранжарэямі з апельсінамі, ананасамі, лімонамі і гранатамі.
Пад час французска-расійскай вайны 1812 года напалеонаўскія войскі двойчы прайшлі праз Маладзечна — пры наступленні на Маскву ў чэрвені і пры адступленні ў лістападзе 1812 года. 22 лістапада (старога стылю) атрады рускай арміі пад камандаваннем А. Ярмолава, Я. Чапліца, а таксама казакі М. Платава разбілі французаў пад Маладзечнам. Маладзечанскі бой стаў апошнім у зімовай кампаніі 1812 года. Страты ў вайне 1812 года былі вельмі вялікімі, замак напалову разбураны.
На пачатку ХІХ ст. Міхал Клеафас Агінскі не раз наведваў свайго дзядзьку ў Маладзечне, а пасля яго смерці, вясной 1814 года, стаў уладальнікам Маладзечанскага замка. Міхал Клеафас не рамантаваў палаца, перадаў палову будынка з бібліятэкай і калекцыяй музычных інструментаў дваранскаму пяцікласнаму павятоваму вучылішчу.
У канцы ХІХ ст. замак прыйшоў у поўны заняпад.
Сучасны стан
[правіць | правіць зыходнік]На месцы замка засталіся толькі земляныя валы, якія лічацца археалагічным помнікам. Паводле дзяржпраграмы «Замкі Беларусі», да 2014 года мусіла быць праведзена добраўпарадкаванне тэрыторыі Маладзечанскага замчышча.
Літаратура
[правіць | правіць зыходнік]- Архітэктура Беларусі: Энцыклапедычны даведнік / Беларус. Энцыкл.; Рэкал.: А. А. Воінаў і інш. — Мн.: БелЭн, 1993. — 620 с. — 10 000 экз. — ISBN 5-85700-078-5.
- Збор помнікаў гісторыі і культуры Беларусі / АН БССР. Ін-т мастацтвазнаўства, этнаграфіі і фальклору; Рэд. кал.: С. В. Марцэлеў (гал. рэд.) і інш. — Мн.: БелСЭ, [1984—1988].
- Вялікае княства Літоўскае: Энцыклапедыя. У 3 т.. — Мн.: Беларуская Энцыклапедыя.
- Беларуская энцыклапедыя: У 18 т. Т. 9: Кулібін — Малаіта / Рэдкал.: Г. П. Пашкоў і інш. — Мн. : БелЭн, 1999. — Т. 9. — С. 553. — 10 000 экз. — ISBN 985-11-0035-8. — ISBN 985-11-0155-9 (т. 9).
- Маладзе́чанскі за́мак // Беларусь: энцыклапедычны даведнік / Рэдкал. Б. І. Сачанка (гал. рэд.) і інш.; Маст. М. В. Драко, А. М. Хількевіч. — Мн.: БелЭн, 1995. — С. 457—458. — 800 с. — 5 000 экз. — ISBN 985-11-0026-9.
Спасылкі
[правіць | правіць зыходнік]
- Дасье Архівавана 5 лістапада 2012. БЕЛТА
- Маладзечанскі замак на сайце Radzima.org
- Маладзечанскі замак на сайце Глобус Беларусі (руск.)
- Маладзечанскі замак на сайце «Архіварта»