Палескія чыгункі
Пале́ская чыгу́нка — дзяржаўная сетка чыгунак, пабудаваных у 1882—1907 гадах. Праходзіла па тэрыторыі Віленскай, Гродзенскай, Віцебскай, Мінскай, Валынскай, Магілёўскай, Чарнігаўскай, Арлоўскай губерніяў. Дарога знаходзілася ў вядзенні МШЗ (управа ў Вільні).
Гісторыя
Да з'яўлення першай чыгуначнай лініі на тэрыторыі Беларусі група буйных палескіх землеўласнікаў, сярод якіх былі князі Эдвін Друцкі-Любецкі, Уладзіслаў і Раман Сангушкі, Пётр Вітгенштэйн, графы Іван Тышкевіч, Аўгуст Замойскі, Стэфан і Канстанцін Патоцкія, хадайнічалі аб пракладцы чыгункі ад Беластока цераз Пружаны ў Пінск і далей на Валынь. Аднак у сувязі з падзеямі паўстання 1863—1864 гадоў ужо прынятае рашэнне было перагледжана і прызнанае неадпаведным мэтам ураду, які мкнуўся звязваць заходнія губерні не з Царствам Польскім, а з цэнтрам імперыі[1].
З пачатку 1880-х царскі ўрад актыўна заняўся нацыяналізацыяй прыватных чыгунак і пабудовай новых дарог. У 1891—1896 былі выкуплены Лібава-Роменская, Пецярбургска-Варшаўская, Дзвінска-Віцебская, Арлоўска-Віцебская, Паўднёва-Заходняя і Маскоўска-Брэсцкая чыгункі.
У 1881 годзе было падпісана найвышэйшае павяленне пра будаўніцтва 136-вёрставай галіны Жабінка — Пінск, дзе ўпершыню ў будаўніцтве чыгунак былі выкарыстаны чыгуначныя войскі. Дарога была пабудавана за адно лета. Гэтаму спрыялі раўнінная мясцовасць і амаль поўная адсутнасць штучных пабудоў. 9 лістапада 1882 на галіне быў распачаты пасажырскі і таварны рух. Лінія мела 74 масты, абслугоўвалася 8 паравозамі і 272 вагонамі.
24 студзеня 1883 ваенны міністр ізноў абвясціў пра неабходнасць будаўніцтва стратэгічных чыгунак праз Палессе. Гэтым разам сябры Асобае нарады загадалі міністру шляхоў зносін прыняць усе меры дзеля своечасовага, не пазней чым трохгадовага тэрміна сканчэння пабудовы Палескай чыгункі. У красавіку пачалося будаўніцтва ўчастку Вільня — Лунінец і Лунінец — Пінск даўжынёй 353 вярсты, адчыненага 30 снежня 1884, а таксама ўчастку Лунінец — Роўна даўжынёю 182 вярсты, адчыненага 2 жніўня 1885 года. У 1886 былі ўведзены ў эксплуатацыю ўчасткі Лунінец — Гомель (15 лютага) і Баранавічы — Беласток (23 лістапада)[2].
У 1886 Вільня-Ровенская і Пінская чыгункі перайменаваныя ў Палескія чыгункі. Пасля адкрыцця 8 жніўня 1887 года галіны Гомель — Бранск агульная іх даўжыня склала 1408 вёрст.
У маі 1918 перададзеная НКШЗ. Некаторыя лініі адышлі да Польшчы. Па стане на пачатак 1991 года большасць ліній уваходзіла ў склад Беларускай і Прыбалтыйскай чыгунак.
Значэнне
Палеская чыгунка злучала паўднёвы захад Расіі з прыбалтыйскім, паўночна-заходнім, цэнтральна-прамысловым раёнамі. Мела ваенна-стратэгічнае значэнне, спрыяла распрацоўцы лясных масіваў Палесся, развіццю дрэваапрацоўчай і гарбарнай прамысловасці, росту гарадоў (Вільні, Слуцку, Беластоку, Брэста, Гомеля, Бранску). Адыгрывала істотную ролю ў экспарце лесу і яго вывазе на ўнутраны рынак.
Асноўныя лініі
- Жабінка — Пінск (1882)
- Вільня — Лунінец — Пінск (1884)
- Лунінец — Роўна (1885)
- Лунінец — Гомель
- Беласток — Баранавічы (1886)
- Гомель — Бранск (1887)
- Брэст — Жабінка — Бранск (1887)
- Масты — Гродна (1907)
Працягласць (паводле саслоўя на 1913 год) — 1904 вярсты (у тым ліку 1039 вёрст — дзвюхкалейнага шляху).
Рухомы склад
У 1885 годзе на Палескай чыгунцы налічвалася: 68 паравозаў, 200 пасажырскіх вагонаў і 1511 грузавых вагонаў. У 1905 — 410 пасажырскіх вагонаў і 7927 грузавых[3].
Інфраструктура
На Палескай чыгунцы былі пабудаваны чыгуначныя майстэрні (у Пінску, Вільні, Гомелі). На дарозе ўзведзеныя 412 драўляных і 235 металічных мастоў, 6 пуцепровадаў і іншыя штучныя пабудовы. Адчынены шпаланасычальны завод, 72 пакгаўзы. Дзейнічалі 17 вучэльняў і школ (на ст. Баранавічы, Брэст, Пінск, Лунінец), курсы па падрыхтоўцы службоўцаў па камерцыйным і тэхнічным руху.
Зноскі
- ↑ Андрей Киштымов, Валентина Яновская. По семи губерниям // Транспортный вестник. — 10 мая 2012.
- ↑ Будаўніцтва першых дарог на сайце http://history.rw.by, прысвечанаму гісторыі Беларускай чыгункі
- ↑ Полесские железные дороги (руск.). История строительства железных дорог в Беларуси. Беларуская чыгунка (6 ліпеня 2012).
Літаратура
- Полесские железные дороги // Железнодорожный транспорт: Энциклопедия / Гл. ред. Н. С. Конарев. — М.: Большая Российская энциклопедия, 1994. — С. 315. — ISBN 5-85270-115-7.
- Полесские железные дороги // Палескія чыгункі // Энциклопедический словарь Брокгауза и Ефрона: В 86 томах (82 т. и 4 доп.) (руск.). — СПб., 1890—1907.
Спасылкі
- Гісторыя будаўніцтва Палескай чыгункі (руск.)
- Строительство первых дорог (руск.)
- Полесские железные дороги (руск.)