Сермеж

З Вікіпедыі, свабоднай энцыклапедыі
Сермеж
Характарыстыка
Даўжыня 15 км
Басейн 35 км²
Вадацёк
Выток  
 • Месцазнаходжанне каля вёскі Ясева Пастаўскага раёна
 • Каардынаты 54°59′41,94″ пн. ш. 26°44′13,45″ у. д.HGЯO
Вусце Вялікі Перакоп
 • Месцазнаходжанне каля вёскі Мельнікі Мядзельскага раёна
 • Каардынаты 54°55′41,50″ пн. ш. 26°38′11,80″ у. д.HGЯO
Размяшчэнне
Водная сістэма Вялікі Перакоп → Свір → Свірыца → Страча → Вілія → Нёман → Балтыйскае мора

Краіна
Рэгіёны Віцебская вобласць, Мінская вобласць
Раёны Пастаўскі раён, Мядзельскі раён
physical
Сермеж
Сермеж
physical
выток
выток
вусце
вусце
— выток, — вусце

Сермеж, Сырмеж — рака ў Беларусі, у Пастаўскім раёне Віцебскай вобласці і Мядзельскім раёне Мінскай вобласці, левы прыток ракі Вялікі Перакоп (басейн Нёмана).

Назва[правіць | правіць зыходнік]

Назвай Сермеж (скланяецца ў жаночым родзе) адпачатна звалася ўся рака, якая цяпер называецца «Вялікі Перакоп». На гэта паказваюць два аднайменныя тапонімы ўздоўж цячэння ракі (цяпер Сырмеж і Малая Сырмеж, ранейшая форма таксама «Сірмеж»), а таксама назва возера (цяпер возера Кузьмічы, паводле назвы вёскі на ім). Назва верхняга цячэння ракі перайначылася ў «Малінаўка» паводле тапоніма Малінаўка (ранейшая фіксацыя — «Малінаў»).

Найбліжэйшы гідранімічны аналаг — літоўская рачная назва Serma(s), што лічыцца вельмі архаічнай. Да індаеўрапейскага *sermo- «рака, плынь» і карацейшага *ser- «цячы»[1][2], ад якога таксама назва дзвінскай ракі Сар’я (< *Sarija). Таксама рачная назва на прыпяцкім правабярэжжы Цэрэм / Сарэмскі, адпачатная форма якой таксама балцкае *Serm-[3].

Корань пашыраны такім самым пашыральнікам, як у назве літоўскай падвіленскай ракі Nemėža[4] (корань *Nem- з семантыкай звілістасці, як у назве Нёман, Няміга). Гэты пашыральнік выкарыстоўваецца ў літоўскім слова- і назваўтварэнні, утвараючы вытворныя формы (varlė «жаба» — varlėža «жабка»)[5]. Фанетычна блізкі пашыральнік у назвах рэк Вяліжа, Буліжа (на захадзе Смаленшчыны), *Нясвіжа (ад яе тапонім Нясвіж).

Назва *Sermėža значыла «Плыткая (рака)».

У рэгіёне, арыентаваным на Нарачанскія азёры, з поўначы на поўдзень, у Вілію, менш-больш паралельна адна адной цякуць тры ракі, назвы якіх ад кораня *ser-: *Serma, *Serva, *Sirinta (> Сермеж, Сэрвач, Страча). Паходжанне гэтых аднакарэнных старабалцкіх назваў можа быць аднесенае да часоў, калі пасля сыходу ледавіка ўзнікла водная структура Нарачанскага Паазер’я.

Водаапісанне[правіць | правіць зыходнік]

Даўжыня ракі 15 км. Плошча вадазбору 35 км². Пачынаецца каля вёскі Ясева Пастаўскага раёна. Цячэ па паўднёвай ускраіне Свянцянскіх градаў, праз возера Кузьмічы, упадае ў Вялікі Перакоп на паўднёвым усходзе ад вёскі Мельнікі. Рэчышча на працягу 5,2 км каналізаванае: на дзялянцы 3,1 км да аграгарадка Нарач і 2,1 км да вусця.

Заўвагі[правіць | правіць зыходнік]

  1. A. Vanagas. Lietuvių hidronimų etimologinis žodynas. — Vilnius, 1981. — С. 296.
  2. J. Pokorny. Indogermanisches etymologisches Wörterbuch. Bern / München 1959 / 1969. C. 909—910.
  3. О. Н. Трубачев. Труды по этимологии: Слово. История. Культура. Т. 4. Москва, 2009. С. 593—594.
  4. A. Vanagas. Lietuvių hidronimų etimologinis žodynas. — Vilnius, 1981. — С. 227.
  5. P. Skardžius. Rinktiniai raštai. T. 1. Vilnius, 1996. C. 391.

Літаратура[правіць | правіць зыходнік]

  • Блакітная кніга Беларусі : Энцыклапедыя / рэдкал.: Н. А. Дзісько і інш. — Мн.: БелЭн, 1994. — 415 с. — 10 000 экз. — ISBN 5-85700-133-1.

Спасылкі[правіць | правіць зыходнік]