Сігізмунд Карлавіч Свянціцкі

Сігізмунд Карлавіч Свянціцкі
Сігізмунд Карлавіч Свянціцкі
	польск.: Stefan Zygmunt Święcicki; руск.: Сигизмунд Карлович Свенцицкий
Дата нараджэння	8 (20) кастрычніка 1836
Месца нараджэння	Красцінава, Кобрынскі павет, Гродзенская губерня, Літоўскае генерал-губернатарства, Расійская імперыя;
Дата смерці	8 (21) мая 1910 (73 гады)
Месца смерці	Мінск, Мінскі павет, Мінская губерня, Расійская імперыя;
Месца пахавання	Кальварыйскія могілкі;
Грамадзянства	Расійская імперыя;
Жонка	Марыя Аляксандраўна Міцкевіч[d]
Род дзейнасці	урач, хірург, дэрматолаг, эпідэміёлаг, тэрапеўт, медыцынскі адміністратар
Навуковая ступень	доктар медыцыны[d] (1864)
Альма-матар	Мінская мужчынская гімназія; Імператарская медыка-хірургічная акадэмія[d];
	Медыяфайлы на Вікісховішчы

Сігізму́нд (Зы́гмунт) Ка́рлавіч Свянці́цкі (польск.: Zygmunt Święcicki; 20 кастрычніка 1836, Красцінава, цяпер Брэсцкая вобласць — 21 траўня 1910, Мінск) — беларускі лекар, адзін з заснавальнікаў унутрыполасцевай хірургіі на Беларусі^[1]. Доктар медыцыны (1864). Малодшы брат медыка Мечыслава Свянціцкага.

Біяграфія[правіць | правіць зыходнік]

Нарадзіўся ў сям’і небагатага шляхціца^[2]. Сярэднюю адукацыю атрымаў у Пінскім дваранскім вучылішчы і Мінскай гімназіі, якую скончыў са срэбным медалём^[2]. Яшчэ не дасягнуўшы 16 гадоў паступіў на медыцынскі факультэт Маскоўскага ўніверсітэта, але праз актыўны удзел у студэнцкім руху прыцягнуў да сябе ўвагу царскага ахоўнага аддзялення і быў вымушаны кінуць вучобу, пайсці на вайсковую службу і вярнуцца на радзіму^[1]^[2].

Паводле парады старэйшага брата працягнуў вучыцца ў Пецярбургскай медыка-хірургічнай акадэміі, якую скончыў у 1861 годзе з залатым медалём. Імя Свянціцкага як найлепшага выпускніка было занесена на мармуровую дошку канферэнц-залы акадэміі, а сам ён быў пакінуты для падрыхтоўкі да навуковай і педагагічнай дзейнасці. Праз тры гады Сігізмунд Свянціцкі абараніў доктарскую дысертацыю, але перспектывы будучай навуковай кар’еры ўскладніліся сацыяльным напружаннем пасля паўстання 1863—1864 гадоў, праз што назаўсёды пакінуў сцены Акадэміі^[2].

З 1870 года прызначаны старшым лекарам вайсковага шпіталя ў Мінску^[1]^[2].

11 снежня 1879 года ў Мінску паводле ініцыятывы доктара медыцыны Сігізмунда Карлавіча Свянціцкага Мінскае таварыства ўрачоў на свае сродкі адкрыла бясплатную «лякарню для прыходных бедных хворых» — першую мінскую «паліклініку»^[2]. Узначальваў лякарню Сігізмунд Свянціцкі, а яго памочнікам быў Іван Стржалка. Прыём вялі каля пятнаццаці ўрачоў і дзесяці фельчараў^[2]. Гэта ўстанова была закрыта праз недахоп фінансавання ў 1881 годзе^[3].

Пахаваны на Кальварыйскіх могілках у Мінску^[2].

Прыватнае жыццё[правіць | правіць зыходнік]

У 1860 годзе пазнаёміўся з дзевятнаццацігадовай Элізай Ажэшка, у часе студэнцкіх канікул. Эліза была ўжо замужняй жанчынай, але шлюб быў нешчаслівым. Сігізмунд, які ведаў сем моў, і Эліза, якая ведала чатыры, адчулі прыязнь адзін да аднаго, але ў хуткім часе сяброўства перарвалася доўгай навуковай камандзіроўкай Сігізмунда Свянціцкага ў Берлін і Вену. У часе разлукі Эліза Ажэшка прыняла актыўны ўдзел у паўстанні 1863 года, у выніку чаго яе муж, хоць і не прымаў у паўстанні актыўнага ўдзелу, быў арыштаваны і сасланы ў Пермскую губерню, а яго маёнтак канфіскаваны^[2].

Сама Эліза пераехала ў раскіданы бацькоўскі маёнтак Мількаўшчына на Гарадзеншчыне. У гэты цяжкі перыяд жыцця Сігізмунд адшукаў яе. Адзінай перашкодай для іх шлюбу заставалася замужжа Элізы. Яна пачала шлюбаразводны працэс, які запатрабаваў ўмяшання кансісторыі і зацягнуўся на некалькі гадоў. Муж Элізы ў гэты час вярнуўся з ссылкі і жыў у Варшаве, зарабляючы ўрокамі музыкі. У гэты час нешта здарылася паміж закаханымі, і шлюб не адбыўся^[2].

Эліза Ажэшка ніколі не апавядала і не пісала пра адносіны са Свянціцкім, але існуе меркаванне, што ён з’яўляецца прататыпам галоўнага героя ў яе рамане «Апошняе каханне». Эліза Ажэшка і Сігізмунд Свянціцкі памерлі ў адзін год і адзін месяц з розніцай у тры дні. 22 мая 1910 года віленская газета «Kurier Litewski» змясціла на сваёй першай старонцы два некралогі. Адзін з іх паведамляў аб смерці Элізы Ажэшка, якая наступіла 18 мая 1910 года, другі — пра смерць Сігізмунда Свянціцкага, якая наступіла 21 мая таго ж года^[2].

Жонкай Свянціцкага стала пляменніца Адама Міцкевіча Марыя Аляксандраўна Міцкевіч^[2].

На вуліцы Леніна ў Мінску захаваўся дом № 13, які належаў Сігізмунду Свянціцкаму (узведзены ў пачатку ХХ ст. архітэктарам Генрыхам Гаем у стылі мадэрн), цяпер гэта гісторыка-культурная каштоўнасць рэгіянальнага значэння^[1].

Навуковая дзейнасць[правіць | правіць зыходнік]

Аўтар навуковых прац па пытаннях хірургіі. Дысертацыя — «Анатамічныя вышукі пра цягліцу, што сціскае мочаспускальны канал у мужчын» (1864). У 1874 годзе упершыню правёў аперацыю на плечавым суставе з прыдуманым ім «ушчамлявальным прыборам».

Акрамя хірургіі, ён займаўся пытаннямі эпідэміялогіі, тэрапіі, дэрматалогіі, курорталогіі, арганізацыі аховы здароўя, жыва адгукаўся на розныя вострыя сацыяльныя і медыцынскія праблемы^[1]. У першы год свайго знаходжання ў Мінску прааналізаваў распаўсюджванне халеры ў горадзе, зразумеў, што немалаважную ролю ў гэтым адыгрываюць рэкі Свіслач і Няміга. Ён таксама заўважыў неўспрымальнасць некаторых асоб да захворвання, засяродзіў увагу на з’яве імунітэту, папярэдзіўшы тым самым з’яўленне імуналогіі^[1].

23 лютага 1884 года Сігізмунд Свянціцкі далажыў Таварыству мінскіх урачоў аб паспяхова праведзенай (у снежні 1883) разам з Іванам Стржалкам аперацыі ліквідацыі пузырна-похвавага свіршча, які з’явіўся пасля працяглых і цяжкіх трэціх родаў^[4].

Грамадская дзейнасць[правіць | правіць зыходнік]

Сябра Таварыства мінскіх ўрачоў (у 1873–1879 і ў 1883–1885 гадах яго прэзідэнт). У Мінску ў 1884 годзе паводле яго ініцыятывы арганізавана санітарная камісія змагання з халерай^[1]^[5]^[6].

Зноскі

↑ ^а ^б ^в ^г ^д ^е ^ё 20 кастрычніка 2016 года — 180 гадоў з дня нараджэння Сігізмунда Карлавіча Свянціцкага (1836—1910), урача, які ўнёс значны ўклад у станаўленне беларускай медыцыны, грамадскага дзеяча
↑ ^а ^б ^в ^г ^д ^е ^ё ^ж ^з ^і ^к ^л Свенцицкий Сигизмунд Карлович(недаступная спасылка) (руск.)
↑ Медицина в эпоху позднего феодализма (конец XVIII в. — первая половина XIX в.) (руск.)
↑ И. К. Стржалко(недаступная спасылка) (руск.)
↑ Молчанов А. П. К истории научных медицинских обществ в Белоруссии // Научные медицинские сообщества БССР. — Мн.: Минский госмединститут, 1981.
↑ Крючок Г. Р. Очерки истории медицины Белоруссии. — Мн.: Беларусь, 1976. — 264 с.

Гл. таксама[правіць | правіць зыходнік]

Дом Свянціцкага

Літаратура[правіць | правіць зыходнік]

Свянціцкі Сігізмунд Карлавіч // Беларуская энцыклапедыя: У 18 т. Т. 14: Рэле — Слаявіна / Рэдкал.: Г. П. Пашкоў і інш. — Мн. : БелЭн, 2002. — Т. 14. — С. 270. — 10 000 экз. — ISBN 985-11-0035-8. — ISBN 985-11-0238-5 (т. 14).
Кульпанович О. А. История медицины Беларуси в биографиях ее врачей XVII-1 пол. XX вв.: 2000 биографий врачей. Минск: Медисонт, 2011. — 462 с. — ISBN 978-985-6982-30-2 (руск.)

Спасылкі[правіць | правіць зыходнік]

Святлана Паўлюкевіч. 20 кастрычніка 2016 года — 180 гадоў з дня нараджэння Сігізмунда Карлавіча Свянціцкага (1836–1910), урача, які ўнёс значны ўклад у станаўленне беларускай медыцыны, грамадскага дзеяча (нявызн.). kb.brl.by (27 лютага 2017). Архівавана з першакрыніцы 11-11-2018. Праверана 11-11-2018.

[КДН-1] а ^б ^в ^г ^д ^е ^ё 20 кастрычніка 2016 года — 180 гадоў з дня нараджэння Сігізмунда Карлавіча Свянціцкага (1836—1910), урача, які ўнёс значны ўклад у станаўленне беларускай медыцыны, грамадскага дзеяча

[ССК-2] а ^б ^в ^г ^д ^е ^ё ^ж ^з ^і ^к ^л Свенцицкий Сигизмунд Карлович(недаступная спасылка) (руск.)

[3] Медицина в эпоху позднего феодализма (конец XVIII в. — первая половина XIX в.) (руск.)

[ІКС-4] И. К. Стржалко(недаступная спасылка) (руск.)

[5] Молчанов А. П. К истории научных медицинских обществ в Белоруссии // Научные медицинские сообщества БССР. — Мн.: Минский госмединститут, 1981.

[6] Крючок Г. Р. Очерки истории медицины Белоруссии. — Мн.: Беларусь, 1976. — 264 с.

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]