Піжма

Піжма
Піжма звычайная (Tanacetum vulgare)
Навуковая класіфікацыя
прамежныя рангі Дамен:  Эўкарыёты Царства:  Расліны Аддзел:  Кветкавыя Клас:  Двухдольныя Парадак:  Астракветныя Сямейства:  Астравыя Падсямейства:  Астравыя Трыба:  Anthemideae Падтрыба:  Anthemidinae Род:  Піжма
Міжнародная навуковая назва
Tanacetum L., 1753
Сістэматыка на Віківідах Выявы на Вікісховішчы ITIS   36321 NCBI   99105 EOL   59478 GRIN   g:11863 IPNI   98394-3

Піжма (Tanacetum) — род кветкавых раслін сямейства Астравыя (Asteraceae).

Назва

Назва расліны звязана з састарэлым піжма («мускус»): з аглядам на характэрны моцны пах. У сваім старажытным значэнні піжма паходзіць праз польскае і чэшскае пасярэдніцтва ад старажытнанямецкага слова bisamo, якое, у сваю чаргу, паходзіць ад лац.: bisamus ад іўр.: besem («духмянасць»).

Батанічнае апісанне

Піжма звычайная (Tanacetum vulgare) Батанічная ілюстрацыя Якаба Штурма з кнігі «Deutschlands Flora in Abbildungen», 1796

Шматгадовыя травяністыя карэнішчавыя расліны.

Сцёблы прамастойныя або ўзыходныя. Сцябло ў расліны тоўстае, з невялікай колькасцю лісця і кветкай на верхавіне. Вышыня расліны часам дасягае аднаго метра.

Лісце перыстарассечанае ці чаргаванае з кропкавымі паглыбленнямі, апушанае. Кветкі жоўтыя, трубчастыя, у кошыках, сабраных у шчыткападобныя суквецці, радзей адзіночныя. Цікавым у кветцы з’яўляецца тое, што ў ёй адсутнічаюць пялёсткі, або яны непрыкметныя па памеры. Таксама кветка з’яўляецца даволі жорсткай і ўтрымлівае ў сабе вялікую колькасць дубільных рэчываў.

Плод — сямянка.

Арэал і экалогія

Распаўсюджана на ўсёй тэрыторыі Еўразіі, акрамя субарктычнага і арктычнага паясоў. У Забайкаллі і Манголіі піжмавыя стэпы. На тэрыторыі Беларусі 1 дзікарослы від: піжма звычайная, або дзікая рабінка (Tanacetum vulgare), старажытная лекавая расліна. Трапляецца на палях, у хмызняках, каля дарог і жылля. Інтрадукавана піжма паўночная (Tanacetum boreale).

Значэнне і выкарыстанне

Харчовыя, лекавыя, інсектыцыдныя расліны.

Траву піжмы выкарыстоўваюць у харчовай і лікёра-гарэлачнай прамысловасці (заменнік карыцы, мускатнага арэху).

Піжма шырока ўжываецца ў народнай медыцыне пры лячэнні жаўтухі, эпілепсіі, вадзянкі, дыярэі, малакроўя, сардэчнасасудзістых хвароб і парушэнні сардэчнай дзейнасці. Выкарыстоўваецца таксама як сродак для паляпшэння апетыту і абмену рэчываў, як мачагонны, патагонны і жоўцегонны сродак, антыгістамінны і проціліхаманкавы сродак, пры галаўным болю. Кветкі піжмы прыкладваюць да месца вывіху, пры напуханні скуры і гематомах.

Віды

Некаторыя віды.

• Tanacetum abrotanifolium
• Tanacetum abrotanoides
• Tanacetum achilleifolium
• Tanacetum alatavicum
• Tanacetum argenteum
• Tanacetum atkinsonii
• Tanacetum balsamita — Кануфер, ці Півоня, ці Пінавея, ці Піжма, ці Калуфар
• Tanacetum bipinnatum
• Tanacetum camphoratum
• Tanacetum cinerariifolium
• Tanacetum coccineum
• Tanacetum corymbosum — Рамоначнік шчытковы
• Tanacetum densum
• Tanacetum falconeri
• Tanacetum ferulaceum
• Tanacetum haradjanii
• Tanacetum kaschgarianum
• Tanacetum krylovianum
• Tanacetum macrophyllum
• Tanacetum microphyllum
• Tanacetum millefolium
• Tanacetum niveum
• Tanacetum odessanum
• Tanacetum parthenifolium
• Tanacetum parthenium
• Tanacetum pinnatum
• Tanacetum polycephalum
• Tanacetum poteriifolium
• Tanacetum praeteritium
• Tanacetum ptarmiciflorum
• Tanacetum pulchrum
• Tanacetum richterioides
• Tanacetum santolina
• Tanacetum scopulorum
• Tanacetum tanacetoides
• Tanacetum tatsienense
• Tanacetum vulgare — Піжма звычайная, ці Дзікая рабінка

Літаратура

• Беларуская энцыклапедыя: У 18 т. Т. 12: Палікрат — Праметэй / Рэдкал.: Г. П. Пашкоў і інш. — Мн. : БелЭн, 2001. — Т. 12. — 576 с. — 10 000 экз. — ISBN 985-11-0035-8. — ISBN 985-11-0198-2 (т. 12).
• Пижмо, горобина // Українська мала енциклопедія : 16 кн. : у 8 т. / проф. Є. Онацький. — Накладом Адміністратури УАПЦ в Аргентині. — Буенос-Айрес, 1963. — Т. 6, кн. XI : Літери Пере — По. — С. 1364. — 1000 екз.

Спасылкі

• Пижма: інфармацыя пра таксон у праекце «Плантариум» (вызначальнік раслін і ілюстраваны атлас відаў). (руск.)