Жывёлы: Розніца паміж версіямі

	Жывёлы
Навуковая класіфікацыя
Дамен:	Эўкарыёты
Царства:	Жывёлы
Міжнародная навуковая назва
	Animalia Linnaeus, 1758
Даччыныя групы
	Падцарства Эўметазоі Coelenterata Cnidaria; Ctenophora — Грабневікі; ; Bilateria Першаснаротыя; Другаснаротыя (уключаюць у тым ліку рыб, птушак і сысуноў); ; ; Падцарства Праметазоі Губкі; Пласціністыя; ;
ITIS	202423
NCBI	33208
EOL	1
FW	325038

Інтэрактыўны прагляд гісторыі

[дагледжаная версія]

← Папярэдняя праўка Наступная праўка →

Змесціва выдалена Змесціва дададзена

ВізуальнаВікіразметка

Лінейны

Версія ад 13:52, 5 мая 2016

Жывёлы (Animalia або Metazoa) — традыцыйна (з часоў Арыстоцеля) вылучаная катэгорыя арганізмаў, у цяперашні час разглядаецца ў якасці біялагічнага царства. Жывёлы — асноўны аб'ект вывучэння заалогіі.

Асноўныя прыкметы

Нягледзячы на значную разнастайнасць жывёл, для іх характэрны некаторыя агульныя прыкметы.

Гетэратрофны тып харчавання. Жывёлы выкарыстоўваюць у ежу гатовыя арганічныя рэчывы расліннага і жывёльнага паходжання.
Рухомасць характэрна для большасці жывёл. Вядомы нерухомыя (губкі) або маларухомыя (каралавыя паліпы, гідры, некаторыя малюскі) жывёлы, аднак усе яны маюць рухомых лічынак, якія забяспечваюць іх рассяленне і распаўсюджванне.
Клеткі жывёл маюць толькі клетачную мембрану ў адрозненнне ад клетак раслін, у якіх ёсць яшчэ і клетачная сценка з клятчаткі.
Пастаянства формы цела, у поласці якога размешчаны ўсе ўнутраныя органы.
Абмежаваны рост жывёл, хуткасць якога зніжаецца з узростам або зусім спыняецца, таму памеры дарослых жывёл аднаго віду адрозніваюцца нязначна. Толькі нямногія (некаторыя ракі, кракадзілы, чарапахі) растуць на працягу ўсяго жыцця.

Класічнымі прыкметамі жывёл лічацца гетэратрофнасць і здольнасць актыўна перасоўвацца. Хаця існуе нямала жывёл, якія вядуць нерухомы спосаб жыцця, а гетэратрофнасць уласцівая таксама грыбам і некаторым раслінам-паразітам.

Класіфікацыя

Да жывёл адносяцца разнастайныя арганізмы: млекакормячыя, паўзуны, земнаводныя, рыбы, птушкі, насякомыя, малюскі, марскія зоркі, чэрві і інш.

Навука пра класіфікацыю жывёл завецца сістэматыка ці таксанамія. Гэтая навука вызначае роднасныя сувязі паміж арганізмамі. Ступень сваяцтва далёка не заўсёды вызначаецца вонкавымі падабенствамі. Справа ў тым, што роднасныя сувязі ў жывёл вызначаюцца іх паходжаннем. Вывучая будынак шкілета і зубную сістэму жывёл, вызначаюць блізкасць жывёл адзін да аднаго, а палеанталагічныя знаходкі старажытных вымерлых відаў жывёл дапамагаюць усталяваць больш сапраўдныя роднасныя сувязі паміж іх нашчадкамі. Вялікую ролю ў сістэматыцы гуляе генетыка — навука пра законы спадчыннасці.

Будова і жыццядзейнасць жывёльнага арганізма

Цела жывёл складаецца з клетак. У мнагаклетачных жывёл вылучаюцца групы клетак, якія маюць аднолькавую будову і выконваюць адну і тую ж функцыю. Такія клеткі ўтвараюць тканкі. Існуюць чатыры асноўныя тыпы тканак: эпітэліяльная, мышачная, злучальная і нервовая. Розныя віды тканак уваходзяць у састаў больш складаных утварэнняў — органаў, а апошнія складаюць сістэмы органаў. Напрыклад, шкілет млекакормячых утвораны двума відамі злучальнай тканкі: касцявой і храстковай. Разам з мышачнай тканкай шкілет утварае апорна-рухальную сістэму, якая забяспечвае апору для ўнутраных органаў, выконвае рухальную і ахоўную функцыі.

Актыўную жыццядзейнасць жывёл забяспечвае комплекс сістэм органаў: стрававальнай, дыхальнай, выдзяляльнай і палавой. Перанос пажыўных рэчываў, прадуктаў абмену, газаў (кіслароду і вуглякіслага газу) у арганізме жывёл ажыццяўляе крывяносная сістэма. Нервовая сістэма рэгулюе працэсы жыццядзейнасці і паводзіны жывёл, аб'ядноўваючы работу ўсіх сістэм органаў як частак адзінага арганізма.

Мнагаклетачныя жывёлы, за рэдкім выключэннем, вылучаюцца сіметрычнай будовай. Адрозніваюць два асноўныя тыпы сіметрыі: прамянёвую (радыяльную) і двухбаковую (білатэральную).

Гл. таксама

Хітыназоі

Літаратура

Біялогія: вучэб. дапам. для 8-га кл. агульнаадукац. устаноў з беларус. мовай навучання / Л. В. Камлюк, А. С. Шалапёнак; пер. з рус. мовы Г. І. Кулеш. — 3-е выд., дап. — Мн.: Нар. асвета, 2010. — 222 с.: іл. ISBN 978-985-03-1367-6.
Жывёльны свет: Тэматычны слоўнік. — Мн.: Беларуская навука, 1999. ISBN 985-08-0185-9

Шаблон:Zoology-stub

@@ Радок 47: / Радок 47: @@
 Актыўную жыццядзейнасць жывёл забяспечвае комплекс сістэм органаў: стрававальнай, дыхальнай, выдзяляльнай і палавой. Перанос пажыўных рэчываў, прадуктаў абмену, газаў (кіслароду і вуглякіслага газу) у арганізме жывёл ажыццяўляе [[крывяносная сістэма]]. [[Нервовая сістэма]] рэгулюе працэсы жыццядзейнасці і паводзіны жывёл, аб'ядноўваючы работу ўсіх сістэм органаў як частак адзінага арганізма.
-== Тыпы сіметрыі ==
 Мнагаклетачныя жывёлы, за рэдкім выключэннем, вылучаюцца сіметрычнай будовай. Адрозніваюць два асноўныя тыпы сіметрыі: прамянёвую (радыяльную) і двухбаковую
 (білатэральную).
-Прамянёвая (радыяльная) сіметрыя характэрна для жывёл, якія вядуць маларухомы або прымацаваны спосаб жыцця і жывуць у водным асяроддзі (кішэчнаполасцевыя). У радыяльна-сіметрычных жывёл усе органы мнагакратна паўтараюцца па радыусах вакол падоўжнай восі, якая праходзіць праз аснову і верхні канец цела. Праз падоўжную вось іх цела можна правесці многа плоскасцей сіметрыі, якія падзеляць яго на сіметрычныя часткі. Гэтыя часткі будуць адлюстроўваць адна адну.
-Большасць рухомых мнагаклетачных жывёл маюць двухбаковую (білатэральную) сіметрыю. Праз падоўжную вось іх цела можна правесці толькі адну плоскасць, якая падзеліць цела жывёл на дзве люстраныя часткі — правую і левую. У двухбакова-сіметрычных жывёл адрозніваюць пярэдні і задні канцы цела, спінны і брушны бакі. Такая будова характэрна для поўзаючых, плаваючых жывёл і жывёл, якія актыўна і накіравана перамяшчаюцца.
 == Гл. таксама ==