Вірус табачнай мазаікі: Розніца паміж версіямі
| [дагледжаная версія] | [дагледжаная версія] |
афармленне |
вікіфікацыя |
||
| Радок 13: | Радок 13: | ||
| wikispecies = Tobacco mosaic virus |
| wikispecies = Tobacco mosaic virus |
||
}} |
}} |
||
[[Файл:Tobacco_Mosaic_Virus_structure.png|справа|міні|250пкс|Мадэль малекулы {{нп3|Пратамер|пратамеру|uk|Протомер}} вірусу |
[[Файл:Tobacco_Mosaic_Virus_structure.png|справа|міні|250пкс|Мадэль малекулы {{нп3|Пратамер|пратамеру|uk|Протомер}} вірусу табачнай мазаікі]] |
||
'''Вірус |
'''Вірус табачнай мазаікі'''<ref name="ЭПБ">{{Крыніцы/ЭПБ|1|Вірусныя хваробы раслін}}. — С. 461</ref> ('''TMV''') - [[Рыбануклеінавыя кіслоты|РНК]]-[[Вірусы|вірус,]] які заражае [[расліны]] роду {{bt-bellat|тытунь|Nicotiana}} і іншых прадстаўнікоў [[Сямейства (біялогія)|сямейства]] {{bt-bellat|паслёнавыя|Solanaceae}}. Першы вядомы вірус, адкрыты ў 1892 годзе [[Дзмітрый Іосіфавіч Іваноўскі|Дзмітрыем Іваноўскім]] . У адрозненне ад многіх вірусаў раслін, TMV паспяхова размнажаецца ў культурах {{нп3|Пратапласт|пратапластаў|ru|Протопласт}}, што палягчае працу з гэтым аб'ектам{{Sfn|Prescott|2002|p=412—414}}. TMV - адзін з найбольш дасканала вывучаных раслінных вірусаў. |
||
Вірус |
Вірус табачнай мазаікі характарызуецца вінтавой сіметрыяй. Яго {{нп3|Вірыён|вірыёны|ru|Вирион}} падобныя на 15–18 цвёрдых полых палачак памерам 15-18×300 нм {{Sfn|Prescott|2002}}, [[капсід]] складаецца з 2130 аднолькавых [[Бялкі|бялкоў]] {{нп3|Пратамер|пратамераў|uk|Протомер}} . [[Геном]] прадстаўлены адналанцуговай (+) [[Рыбануклеінавыя кіслоты|РНК]]. |
||
== Гісторыя адкрыцця == |
== Гісторыя адкрыцця == |
||
У 1886 г. дацкі навуковец {{нп3|Адольф Эдуард Маер|Адольф Маер|ru|Майер, Адольф Эдуард}} паказаў, што |
У 1886 г. дацкі навуковец {{нп3|Адольф Эдуард Маер|Адольф Маер|ru|Майер, Адольф Эдуард}} паказаў, што табачная мазаічная хвароба перадаецца з адной расліны на іншую{{Sfn|Tortora et al|2009|p=367}}. У 1892 годзе расійскі батанік [[Дзмітрый Іосіфавіч Іваноўскі|Дзмітрый Іваноўскі]] паспрабаваў ізаляваць узбуджальніка хваробы. Ён паказаў, што экстракт з хворай расліны захоўвае інфекцыйныя ўласцівасці нават пасля праходжання праз керамічны фільтр з порамі, у якіх затрымліваецца найменшая з вядомых на той час бактэрый. Так былі выяўлены вірус табачнай мазаікі і вірусы наогул . Аднак Іваноўскі выказаў здагадку, што інфекцыйныя ўласцівасці соку могуць быць звязаны з наяўнасцю пэўнага таксіну {{Sfn|Prescott|2002|p=362}} . |
||
Далейшыя даследаванні, у тым ліку даследаванні [[Марцін Беерынк|Марціна Беерынка]] ў 1898–1900 [[Марцін Беерынк|гадах]], дазволілі ў поўнай меры ацаніць значэнне адкрыцця Іваноўскага. Ён заўважыў, што ўзбуджальнік |
Далейшыя даследаванні, у тым ліку даследаванні [[Марцін Беерынк|Марціна Беерынка]] ў 1898–1900 [[Марцін Беерынк|гадах]], дазволілі ў поўнай меры ацаніць значэнне адкрыцця Іваноўскага. Ён заўважыў, што ўзбуджальнік табачнай мазаікі распаўсюджваецца толькі ў жывых клетках, але можа захоўвацца ў высушаным стане доўгі час{{Sfn|Prescott|2002}}. Менавіта Беерынк пачаў вучэнне пра вірусы, якіх ён назваў {{Lang-la|«contagium vivum fluidum»}} - жывыя растваральныя мікробы {{Sfn|Cann|2005}}. |
||
У 1935 годзе [[Уэндэл Мерэдыт Стэнлі|Уэндэл Стэнлі]] нарэшце прадэманстраваў, што вірус |
У 1935 годзе [[Уэндэл Мерэдыт Стэнлі|Уэндэл Стэнлі]] нарэшце прадэманстраваў, што вірус табачнай мазаікі не з'яўляецца вадкасцю, але існуе ў выглядзе дробных часціц, якія, аднак, дзіўна адрозніваюцца ад іншых мікраарганізмаў тым, што яны могуць крышталізавацца як хімікаты з-за прастаты і аднастайнасці структуры{{Sfn|Tortora et al|2009|p=16}}. У 1930-я гады [[Электронны мікраскоп|электронныя мікраскопы]] таксама выкарыстоўваліся для вывучэння біялагічных аб'ектаў. Першая электронная мікраграфія TMV была апублікаваная ў 1939 годзе{{Sfn|Cann|2005|p=16}}. |
||
== Будова вірыёна == |
== Будова вірыёна == |
||
[[Файл:Tobacco_mosaic_virus_tmv2.png|злева|міні|250пкс| Мадэль фрагмента капсіда TMV. РНК - ружовы, пратамеры - сіне-фіялетавы ]] |
[[Файл:Tobacco_mosaic_virus_tmv2.png|злева|міні|250пкс| Мадэль фрагмента капсіда TMV. РНК - ружовы, пратамеры - сіне-фіялетавы ]] |
||
Вірус |
Вірус табачнай мазаікі - адзін з тыповых прадстаўнікоў вялікага класа вірусаў з вінтавой сіметрыяй. Яго часціцы маюць форму цвёрдых полых палачак памерам 15-18 × 300 нм і складаюцца з бялковых пратамераў і РНК. Бялкі спіралі, утвараючы ўсяго 130 абаротаў у 23 [[Ангстрэм|ангстрэмы]]. У агульнай складанасці капсід змяшчае 2130 пратамераў, кожны з даўжынёй 158 [[Амінакіслоты|амінакіслотных]] рэшткаў. Асноўная функцыя капсіду - абарона {{нп3|Генетычны матэрыял|генетычнага матэрыялу|ru|Генетичний матеріал}} віруса - адналанцуговая малекула [[Рыбануклеінавыя кіслоты|РНК]], якая апускаецца ў бялок бліжэй да ўнутранай паверхні «палачкі» і паўтарае этапы спіралі бялку<ref name="goodsell">{{Cite web|url=http://www.rcsb.org/pdb/101/motm.do?momID=109|title=Tobacco Mosaic Virus|author=David Goodsell|date=January 2009|language=en|accessdate=30 листопада 2013}}</ref>{{Sfn|Cann|2005}}. |
||
== Геном TMV == |
== Геном TMV == |
||
| Радок 40: | Радок 40: | ||
[[Файл:Tobacco_mosaic_virus_symptoms_tobacco.jpg|справа|міні|250пкс| Лісце тытунёвай расліны заражана мазаічнай хваробай ]] |
[[Файл:Tobacco_mosaic_virus_symptoms_tobacco.jpg|справа|міні|250пкс| Лісце тытунёвай расліны заражана мазаічнай хваробай ]] |
||
TMV вельмі ўстойлівы і можа захоўвацца некалькі гадоў у цыгарэтах, вырабленых з хворага лісця<ref name="goodsell">{{Cite web|url=http://www.rcsb.org/pdb/101/motm.do?momID=109|title=Tobacco Mosaic Virus|author=David Goodsell|date=January 2009|language=en|accessdate=30 листопада 2013}}</ref>. Гэты вірус можа распаўсюджвацца ветрам ці жывёламі і трапляе ў расліну праз пашкоджаныя ўчасткі. У клетках, заражаных TMV, вірусныя часціцы назапашваюцца ў вялікай колькасці і могуць утвараць скапленні, бачныя нават пад аптычным мікраскопам. У гэтых клетках [[хларапласты]] таксама дэградуюць, і ўтварэнне новых інгібіруецца. Арганізмам расліны TMV можа рухацца з сокам [[Флаэма|флаэмы]], а паміж асобнымі клеткамі - вельмі павольна (~ 1 мм у дзень) праз {{нп3|плазмадэсмы||ru|Плазмодесмы}}, пры якіх яму дапамагаюць адмысловы бялок{{Sfn|Prescott|2002}}. |
TMV вельмі ўстойлівы і можа захоўвацца некалькі гадоў у цыгарэтах, вырабленых з хворага лісця<ref name="goodsell">{{Cite web|url=http://www.rcsb.org/pdb/101/motm.do?momID=109|title=Tobacco Mosaic Virus|author=David Goodsell|date=January 2009|language=en|accessdate=30 листопада 2013}}</ref>. Гэты вірус можа распаўсюджвацца ветрам ці жывёламі і трапляе ў расліну праз пашкоджаныя ўчасткі. У клетках, заражаных TMV, вірусныя часціцы назапашваюцца ў вялікай колькасці і могуць утвараць скапленні, бачныя нават пад аптычным мікраскопам. У гэтых клетках [[хларапласты]] таксама дэградуюць, і ўтварэнне новых інгібіруецца. Арганізмам расліны TMV можа рухацца з сокам [[Флаэма|флаэмы]], а паміж асобнымі клеткамі - вельмі павольна (~ 1 мм у дзень) праз {{нп3|плазмадэсмы||ru|Плазмодесмы}}, пры якіх яму дапамагаюць адмысловы бялок{{Sfn|Prescott|2002}}. |
||
== Захворванні, якія выклікае == |
|||
* [[Стрык памідораў]] |
|||
{{зноскі}} |
{{зноскі}} |
||
Версія ад 19:00, 6 красавіка 2020
| Вірус табачнай мазаікі | ||||||||
 мікрафатаграфія ВТМ | ||||||||
| Навуковая класіфікацыя | ||||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
| Міжнародная навуковая назва | ||||||||
|
Tobacco mosaic virus | ||||||||
| Сінонімы | ||||||||
| ||||||||
| Група паводле Балтымара | ||||||||
|
IV: (+)алРНК-вірусы | ||||||||
| ||||||||
Вірус табачнай мазаікі[2] (TMV) - РНК-вірус, які заражае расліны роду тытунь (Nicotiana) і іншых прадстаўнікоў сямейства паслёнавыя (Solanaceae). Першы вядомы вірус, адкрыты ў 1892 годзе Дзмітрыем Іваноўскім . У адрозненне ад многіх вірусаў раслін, TMV паспяхова размнажаецца ў культурах пратапластаў, што палягчае працу з гэтым аб'ектам[3]. TMV - адзін з найбольш дасканала вывучаных раслінных вірусаў.
Вірус табачнай мазаікі характарызуецца вінтавой сіметрыяй. Яго вірыёны падобныя на 15–18 цвёрдых полых палачак памерам 15-18×300 нм [4], капсід складаецца з 2130 аднолькавых бялкоў пратамераў . Геном прадстаўлены адналанцуговай (+) РНК.
Гісторыя адкрыцця
У 1886 г. дацкі навуковец Адольф Маер паказаў, што табачная мазаічная хвароба перадаецца з адной расліны на іншую[5]. У 1892 годзе расійскі батанік Дзмітрый Іваноўскі паспрабаваў ізаляваць узбуджальніка хваробы. Ён паказаў, што экстракт з хворай расліны захоўвае інфекцыйныя ўласцівасці нават пасля праходжання праз керамічны фільтр з порамі, у якіх затрымліваецца найменшая з вядомых на той час бактэрый. Так былі выяўлены вірус табачнай мазаікі і вірусы наогул . Аднак Іваноўскі выказаў здагадку, што інфекцыйныя ўласцівасці соку могуць быць звязаны з наяўнасцю пэўнага таксіну [6] .
Далейшыя даследаванні, у тым ліку даследаванні Марціна Беерынка ў 1898–1900 гадах, дазволілі ў поўнай меры ацаніць значэнне адкрыцця Іваноўскага. Ён заўважыў, што ўзбуджальнік табачнай мазаікі распаўсюджваецца толькі ў жывых клетках, але можа захоўвацца ў высушаным стане доўгі час[4]. Менавіта Беерынк пачаў вучэнне пра вірусы, якіх ён назваў лац.: «contagium vivum fluidum» - жывыя растваральныя мікробы [7].
У 1935 годзе Уэндэл Стэнлі нарэшце прадэманстраваў, што вірус табачнай мазаікі не з'яўляецца вадкасцю, але існуе ў выглядзе дробных часціц, якія, аднак, дзіўна адрозніваюцца ад іншых мікраарганізмаў тым, што яны могуць крышталізавацца як хімікаты з-за прастаты і аднастайнасці структуры[8]. У 1930-я гады электронныя мікраскопы таксама выкарыстоўваліся для вывучэння біялагічных аб'ектаў. Першая электронная мікраграфія TMV была апублікаваная ў 1939 годзе[9].
Будова вірыёна
Вірус табачнай мазаікі - адзін з тыповых прадстаўнікоў вялікага класа вірусаў з вінтавой сіметрыяй. Яго часціцы маюць форму цвёрдых полых палачак памерам 15-18 × 300 нм і складаюцца з бялковых пратамераў і РНК. Бялкі спіралі, утвараючы ўсяго 130 абаротаў у 23 ангстрэмы. У агульнай складанасці капсід змяшчае 2130 пратамераў, кожны з даўжынёй 158 амінакіслотных рэшткаў. Асноўная функцыя капсіду - абарона генетычнага матэрыялу віруса - адналанцуговая малекула РНК, якая апускаецца ў бялок бліжэй да ўнутранай паверхні «палачкі» і паўтарае этапы спіралі бялку[10][7].
Геном TMV
Як і ў большасці раслінных вірусаў, ген TMV прадстаўлены адным ланцужком (+) РНК (кадуючай, з якой можа ісці трансляцыя) з 6,4 тысячы нуклеатыдаў, якая кадуе чатыры гена (два гена полімеразы, ген бялкоў-пратамераў, і ген бялок, неабходны для руху праз плазмадэсмы). 5'-канец гэтай РНК змяшчае 7-мецілгуаназін, 3'-канец мае ярка выяўленую другасную структуру, але без полі(А) паслядоўнасцей[7].
Жыццёвы цыкл
Пасля траплення ў клетку TMV у першую чаргу "распранаецца", то ёсць вызваляе сваю РНК. Гэта звязана з характарыстыкамі бялкоў капсіду, у іх утрымліваюцца скапленні кіслых амінакіслот, стабільных па-за клеткай пры наяўнасці дастатковай колькасці іёнаў кальцыю. Аднак у цытаплазме з нізкай канцэнтрацыяй кальцыю яны адштурхоўваюць адзін аднаго, прымушаючы першыя пратамеры пакінуць капсід. Агаленне РНК спыняецца дзякуючы клеткавым рыбасомам, калі яны здзяйсняюць першы акт трансляцыі[10]. Далей ідзе капіраванне віруснай РНК і сінтэз бялку, пасля чаго збіраюцца новыя вірыёны.
Паколькі капсід TMV складаецца толькі з аднаго тыпу бялку, які самаадвольна звязваецца з ачышчанай віруснай РНК, зборка часціц TMV была падрабязна вывучана. Працэс пачынаецца з фарміравання плоскіх двухслаёвых дыскаў, па 17 бялкоў у кожным крузе, адзін з такіх дыскаў далучаецца да секцыі OAS (англ.: origin of assembly) віруснай РНК, размешчанай паміж 5444 і 5518 нуклеатыдам. Пры гэтым дыск пераходзіць у форму спружыннай шайбы якая змяшчае 16,3 бялку ў кожным крузе. Пасля ў структуру дадаюцца новыя і новыя дыскі, якія суправаджаюцца зменай іх канфармацыі[7]. РНК, такім чынам, праходзіць праз канал у цэнтры паліцы, і па меры росту яна ўстаўляецца ў спіраль [4] .
Інфекцыя
TMV вельмі ўстойлівы і можа захоўвацца некалькі гадоў у цыгарэтах, вырабленых з хворага лісця[10]. Гэты вірус можа распаўсюджвацца ветрам ці жывёламі і трапляе ў расліну праз пашкоджаныя ўчасткі. У клетках, заражаных TMV, вірусныя часціцы назапашваюцца ў вялікай колькасці і могуць утвараць скапленні, бачныя нават пад аптычным мікраскопам. У гэтых клетках хларапласты таксама дэградуюць, і ўтварэнне новых інгібіруецца. Арганізмам расліны TMV можа рухацца з сокам флаэмы, а паміж асобнымі клеткамі - вельмі павольна (~ 1 мм у дзень) праз плазмадэсмы, пры якіх яму дапамагаюць адмысловы бялок[4].
Захворванні, якія выклікае
Зноскі
- ↑ Таксанамія вірусаў на сайце Міжнароднага камітэта па таксанаміі вірусаў (ICTV).
- ↑ Вірусныя хваробы раслін // Энцыклапедыя прыроды Беларусі. У 5-і т. Т. 1. Ааліты — Гасцінец / Рэдкал. І. П. Шамякін (гал. рэд.) і інш. — Мн.: БелСЭ імя Петруся Броўкі, 1983. — 575 с., іл. — 10 000 экз.. — С. 461
- ↑ Prescott 2002, p. 412—414.
- ↑ а б в г Prescott 2002.
- ↑ Tortora et al 2009, p. 367.
- ↑ Prescott 2002, p. 362.
- ↑ а б в г Cann 2005.
- ↑ Tortora et al 2009, p. 16.
- ↑ Cann 2005, p. 16.
- ↑ а б в David Goodsell. Tobacco Mosaic Virus (англ.) (1 студзеня 2009). Праверана 30 листопада 2013.
Літаратура
- Cann AJ (2005). Principles of molecular virology (4th ed.). Elsevier. ISBN 0-12-088787-8.
- Tortora GJ, Funke BR, Case CL (2009). Microbiology. An Introduction (10th ed.). Benjamin Cummings. ISBN 978-0321582034.
{{cite book}}: Папярэджанні CS1: розныя назвы: authors list (link) - Prescott L.M. (2002). Microbiology (5th ed.). McGraw−Hill. ISBN 0-07-282905-2.
Слоўнікі і энцыклапедыі | |
|---|---|
| Таксанамія | |
| Нарматыўны кантроль |
