Касцёл Нараджэння Найсвяцейшай Дзевы Марыі (Заслаўе)

Каталіцкі храм
Касцёл Нараджэння Найсвяцейшай Дзевы Марыі
54°00′11″ пн. ш. 27°17′30″ у. д.
Краіна	Беларусь
Горад	Заслаўе
Канфесія	Каталіцтва
Епархія	Мінска-Магілёўская архідыяцэзія
Дэканат	Мінск-Захад
Архітэктурны стыль	барока
Дата заснавання	1627
Будаўніцтва	1774—1779 гады
Статус	Гісторыка-культурная каштоўнасць Беларусі, шыфр 613Г000328
Стан	дзейнічае
Медыяфайлы на Вікісховішчы

Заслаўскі касцёл Нараджэння Найсвяцейшай Дзевы Марыі — помнік познебарочнай архітэктуры Вялікага Княства Літоўскага.

Гісторыя

У 1627 годзе збудаваны першы драўляны храм пры Мікалаю Глябовічу.

У 1755 годзе пачата будаўніцтва новага парафіяльнага касцёла імя Нараджэння Найсвяцейшай Дзевы Марыі па фундацыі тагачаснага ўладальніка Заслаўя падканцлера ВКЛ Антонія Пшаздзецкага. Цэглу дастаўлялі для будаўніцтва касцёла на падводах з Мінска, са збудаванага там Пшаздзецкім цагельнага завода. Пры жыцці графу Пшаздзецкаму не ўдалося завяршыць будаўніцтва касцёла. Прычынай магла быць як неабходнасць пражываць пераважна па-за Заслаўем, так і надзвычай актыўная дзейнасць магната.

У сваім завяшчанні граф запісаў:

Калі ж мой Бог не паспрыяе мне ў справе завяршэння будаўніцтва касцёла Заслаўскага пры жыцці маім, то абавязваю гаспод апекуноў сына майго малодшага і выканаўцаў волі маёй паводле тэстамента, каб абавязкова, і як мага хутчэй, завяршылі гэтую справу, збіраючы даходы з маёнткаў Заслаўя; дзеля завяршэння будаўніцтва касцёла. Сын мой Міхал павінен выдаткаваць апекунам майго малодшага сына 10.000 злотых польскіх. З іх 23 красавіка бягучага года 5.000 злотых польскіх, і ў будучым 1773 г. таго ж дня і месяца яшчэ 5.000 злотых. Гэтыя сродкі павінны прызначацца, галоўным чынам, на аздабленне інтэр’ера касцёла.

Па смерці Антонія Пшаздзецкага, паколькі малодшы яго сын Дамінік быў яшчэ малалетнім, галоўная адказнасць за дабудову касцёла лягла на старэйшага брата Міхала, што ажаніўся з Марыяй з Мастоўскіх. Для аздаблення інтэр’еру касцёла ён запрасіў вядомых майстроў. Ляпніну і скульптурныя кампазіцыі выканаў Караль Ельскі, які пачынаў як лепшчык у 1778—1782 гадах разам з архітэктарам Карла Спампані. Жывапісныя творы для касцёла належалі пэндзлю Антонія Смуглевіча, вучня Я. Плерша, які быў вядомым тэатральным дэкаратарам і ўваходзіў у Варшаўскае тэатральнае таварыства пад кіраўніцтвам В. Багуслаўскага. Кіраваў работамі па аздабленню касцёла італьянскі архітэктар Карла Спампані.

8 верасня 1779 года новазбудаваны касцёл быў асвечаны.

Як вынікае з рапарта плябана епіскапу Менскаму і Валынскаму за 1797 год, у школе пры касцёле дзяцей вучылі чытаць на рускай і польскай мовах, а таксама латыні і ігры на клавікордах.

1848: адрамантаваны інтэр’ер і фасад касцёла.

1851: побач з касцёлам была збудавана драўляная званіца.

1863: з пачаткам паўстання 1863—1864 гадоў касцёл быў зачынены царскімі ўладамі.

1868: касцёл пераасвечаны пад праваслаўную царкву Ражства Багародзіцы.

1874—1878: інтэр’ер і фасад храма былі перароблены згодна з праектам губернскага архітэктара С. Іванова, на што з казны было выдаткавана 7 тыс. рублёў.

1926: пастановай СНК БССР узяты пад дзяржаўную ахову і набыў статус помніка архітэктуры.

Да 1941 дзейнічаў.

1941—1944: быў значна пашкоджаны.

1987—1998: рэстаўрыраваны і перададзены каталікам.

2007—2008: адноўлены інтэр’ер касцёла.

Архітэктура

Аўтарам завяршэння касцёла быў Карла Спампані, які працаваў у Заслаўі і, у прыватнасці, узвеў для Пшаздзецкага палац.

Познебарочны храм вырашаны ў форме аднанефнага збудавання з паўкруглай апсідай і двума сакрыстыямі. У выніку перабудовы пад царкву хвалепадобны барочны шчыт быў заменены на невысокую вежу званіцу, а над асноўным аб’ёмам быў узведзены вялікі сферычны купал. Вельмі цікавае вонкавае вырашэнне касцёла: галоўны і бакавыя фасады падзелены гарызантальным поясам на два паверхі. Сцены храма дасягаюць таўшчыні 2 метраў, таму ўнутраны аб’ём вельмі невялікі.

Пад храмам размяшчаюцца скляпы, у якіх у 1860—1870 гадах была створана царква-крыпта.

Літаратура

• Заслаўскі Фарны касцёл // Беларуская энцыклапедыя: У 18 т. Т. 6: Дадаізм — Застава / Рэдкал.: Г. П. Пашкоў і інш. — Мн. : БелЭн, 1998. — Т. 6. — С. 547. — 10 000 экз. — ISBN 985-11-0035-8. — ISBN 985-11-0106-0 (т. 6).
• Памяць: Гісторыка-дакументальная хроніка Заслаўя. Мн., 2000.
• Кулагін, А. М. Каталіцкія храмы на Беларусі: Энцыклапедычны даведнік. Мн., 2001. ISBN 985-11-0199-0.
• Габрусь Т. В. Мураваныя харалы: Сакральная архітэктура беларускага барока / Т. В. Габрусь. — Мн.: Ураджай, 2001.— 287 с.: іл. ISBN 985-04-0499-X. С. 262—263.

Спасылкі

• На Вікісховішчы ёсць медыяфайлы па тэме Касцёл Нараджэння Найсвяцейшай Дзевы Марыі (Заслаўе)
• Касцёл Нараджэння Найсвяцейшай Дзевы Марыі (Заслаўе) на сайце Radzima.org
• Касцёл Нараджэння Найсвяцейшай Дзевы Марыі (Заслаўе) на сайце Глобус Беларусі (руск.)
• Касцёл Нараджэння Найсвяцейшай Дзевы Марыі (Заслаўе) на сайце Catholic.by (бел.)
• Шмат фотаздымкаў касцёла да рэстаўрацыі(недаступная спасылка)