Красны Бераг (Жлобінскі раён): Розніца паміж версіямі

'''Кра́сны Бе́раг''' — [[вёска]] ў [[Жлобінскі раён|Жлобінскім раёне]] [[Гомельская вобласьць|Гомельскай вобласці]], за 5 км на поўдзень ад шашы '''[[Магістраль М5 (Беларусь)|М5]]''', за 20 км на паўночны захад ад [[Жлобін|Жлобіна]]а. Красны Бераг уваходзіць у склад і з'яўляецца цэнтрам [[Краснабярэскі сельсавет|Краснабярэжскага сельсаветусельсавета]].

На правым беразе ракі Дабосна (Добысна) (прыток ракі Дняпро). Даўжыня ракі складае 81 км. Плошча вадазбору — 874 км². Сярэднегадавы расход вады ў вусці — 4 м³/с. Сярэдні ўхіл ракі — 0,6 м/км. Шырыня ракі ў межань складае 5-15 м. Найвышэйшы ўзровень вады адзначаецца ў трэцяй дэкадзе снежня і складае 1,8 м над узроўнем у межань. Замярзае ў сярэдзіне снежня. Вясновы крыгаход пачынаецца ў трэцяй дэкадзе сакавіка і доўжыцца 3-5 дзён. Прытокі Дабосны — Беліца і Язнач. Да басейна ракі ставіцца вадасховішчы Скрыпліца. На поўначы і поўдні Краснага Берага, на месцы былых балот, знаходзяцца меліярацыйныя каналы. На месцы аднаго з іх у 80-х гадах мінулага стагоддзя было створана штучнае вадасховішча, якое праіснавала да 2014 годугода. Па рацэ Дабосна з 1795 па 1921 год праходзіла мяжа паміж Магілёўскай і Мінскай губэрніях. Такім чынам Красны Бераг, на правым беразе Дабосны, знаходзіўся ў Мінскай губэрніі, а вёска Марусенька, на левым беразе Дабосны, — у Магілёўскай губэрніі.

У 1654 годзе на долю жыхароў Краснага Берагу выпалі жорсткія выпрабаванні. Навакольныя вёскі, у тым ліку і Красны Бераг, амаль зусім зніклі. Да восені 1708 годугода Карл XII вымушаны быў павярнуць на поўдзень у кірунку Ўкраіны, і Красны Бераг апынуўся на шляху войскаў шведскага караля.

16 (28) лістапада 1873 годугода першы цягнік прайшоў праз станцыю Красны Бераг з Бабруйску да Гомеля.

Пасля смерці Міхаіла Сямёнавіча Гатоўскага ў 1904 годзе спадчынны маёнтак Красны Бераг Бабруйскага паветупавета быў перапісаны на імя дваран Гатоўскіх, і сядзіба Красны Бераг перайшла да мужа Марыі Гатоўскай, Вікенція Альфонсавіча Паклеўскага-Козел. У 1905 годзе рэвалюцыйная сытуацыя ў Расіі адгукнулася ў Красным Беразе спробай мясцовых сялянаў абрабаваць панскі маёнтак, але казакі, якія апэратыўна прыбылі з Бабруйскай крэпасці, спробы гэтыя спынілі.

20 лістапада 1917 годугода другі АрэнбургскайАрэнбургскі ўдарны батальён, які знаходзіўся ў Жлобіне, выйшаў з горада насустрач першаму мінскаму рэвалюцыйнаму бронецягніку імя Леніна. У 9 гадзін 20 лістапада на станцыі Красны Бераг адбылося сутыкненне супрацстаячых сіл. Бой доўжыўся пяць гадзін і быў выйграны байцамі бронецягніка. Яны цалкам разграмілі два батальёны «ударнікаў». Ні дапамагло ім, ні ўпартасць, ні нават здрада сына дарожнага майстра, які ў самы разгар бою спрабаваў ўпотай правесці салдат праціўніка у тыл. Але камандзір бронецягніка быў папярэджаны шляхавых вартаўніком. Здраднік разам з 60 варожымі афіцэрамі і салдатамі трапіў у палон.

Так што менавіта '''20 лістапада 1917 годугода''' — дзень бою на станцыі Красны Бераг — можа лічыцца днём пачатку грамадзянскай вайны ў Беларусі.

У сакавіку 1918 годугода Красны Бераг зноў апынуўся ў самым эпіцэнтры рэвалюцыйных падзей. Польскі корпус генерала Ю. Р. Доўбар-Мусніцкага ў студзені 1918 годугода пачаў наступ на Мінск і Магілёў. Частка падраздзяленняў дывізіі размясцілася ў горадзе Бабруйску, іншыя знаходзіліся ў яго наваколлі. Кавалерыйскі легіён быў высланы ў Красны Бераг. 12 студзеня 1918 часці корпуса пачалі шырокія баявыя дзеянні і неўзабаве захапілі Рагачоў, Бабруйск і шэраг іншых населеных пунктаў, у тым ліку і Красны Бераг. Наступ на Жлобін вёўся з двух кірункаў: Рагачова і Краснага Берага. Для барацьбы з польскім корпусам у Жлобін прыбыў бронецягнік пад камандаваннем Ольчака. Ураджэнец Краснага Берага Ярашаў А. М. быў камісарам гэтага бронецягніка. Яго баявыя дзеяньні падчас грамадзянскай вайны былі адзначаны ордэнам Чырвонага Сцяга, шматлікімі падзякамі камандавання.

Для забеспячэння нармальнага жыцця насельніцтва Жлобіна была створана першая рэвалюцыйная батарэя, якая ў хуткім часе пагрузілася ў вагоны і выехала ў Красны Бераг, дзе заняла агнявую пазіцыю і вяла абстрэл праціўніка. У гэты час у батарэю прыйшло шмат краснабярэжцаў: Андрэй і Павел Ярашавы, Даніла, Іван і Пётр Кандраценка, Павел Кавалёў, Ціт Савельевіч Ярашаў, Мікіта Паўлавіч Ткачоў, Дзмітрый, Мікалай і Аляксей Раманенка, Гаўрыла Васільевіч Раманенка, Лука і Марцін Іванчукі, Яфім Лупсякоў , Гаўрыла Сямёнавіч Шкірман. З іх дапамогай рух цягнікоў з Мінску ў Жлобін быў спынены. На чыгунцы ўсталявалі узброеныя кантрольныя пасты. У канцы лютага 1918 годугода корпус Доўбар-Мусніцкага быў разгромлены.

2 сакавіка 1918 годугода Жлобін і Жлобіншчына былі акупаваны нямецкімі войскамі. У гэты ж дзень у данясенні Стаўкі з горада Арол адзначалася: ''"Сёння ў 12 гадзін 5 мін., Жлобін заняты немцамі пасля жорсткага бою пад Красным Берагам, які працягваўся дзень 26 лютага. Немцаў, палякаў выбыла са строю каля 400 салдат і шмат параненых. Мы страцілі браневікі і некалькі забітых «''. Немцы пратрымаліся ў Жлобіне з 02.03.1918 годугода па 24.11.1918 годугода. Воіны Чырвонай Арміі 22 лістапада 1918 г. вызвалілі Рагачоў, 24 лістапада — Жлобін.

У красавіку 1919 годугода была ўтворана Гомельская губернія. У яе ўвайшоў Жлобін у складзе Рагачоўскага павета. Красны Бераг застаўся ў Бабруйскім павеце Мінскай губерніі. Летам 1919 годугода з агітцягніком „Кастрычніцкая рэвалюцыя“ Міхаіл Іванавіч Калінін праехаў праз Красны Бераг са Жлобіна на Мінск.

У канцы жніўня 1919 годугода белапалякі фарсіравалі Бярэзіну ў раёне Бабруйска і распачалі наступ на Рагачоў і Жлобін. Сур’ёзную дапамогу фронту аказваў партызанскі рух у тыле ворага. Партызанскі батальён пад камандаваньнем Сямёна Вілюгі налічваў каля 750 чалавек. Ён дзейнічаў у раёне станцыі Красны Бераг, штаб батальёна змяшчаўся ў Краснабярэжскай Слабодцы. Вёска Красны Бераг у трэці раз за апошні час апынулася ў эпіцэнтры гістарычных падзей.

Пасля грамадзянскай вайны пачалося мірнае гаспадарчае будаўніцтва. Яшчэ пасля рэвалюцыі 1917 годугода маёнтак у Красным Беразе быў нацыяналізаваны, а ў лютым 1919 годугода знайшоў сваё прымяненне. Польская акупацыя адтэрмінавала гэтае рашэнне. У жніўні 1920 годугода Народны камісарыят земляробства Рэспублікі Беларусь пастанавіў зрабіць на базе панскага маёнтка Красны Бераг Бабруйскага павета ніжняе сельгасвучылішча I ступені, у якое пераехалі вучні з Азарыцкіх і Бабруйскай сельскагаспадарчых школ.

* на беразе Добасны ў верасні 1931 годугода пачаў працаваць крухмальны завод, да якога быў пракладзены чыгуначны шлях. Першапачаткова тут працаваў 41 чалавек;

* у лесе, у ліпені 1936 годугода, у канцы вуліцы Кааператыўная, размясцілася база захоўвання гаручага. Да яе ад станцыі быў пракладзены чыгуначны шлях.

З 14 жніўня 1937 годугода вёска з'яўляецца цэнтрам Краснабярэжскага сельсаветусельсавета Жлобінскага раёнураёна і 15.01.1938 года ўвайшла ў склад Гомельскай вобласці.

Вёска Красны Бераг была занята фашыстамі 5 ліпеня 1941 годугода. Яшчэ 27 чэрвеня 1941 годугода пачаў фармавацца Жлобінскі знішчальны батальён з партыйных і савецкіх работнікаў, актывістаў, камсамольцаў і моладзі райцэнтра, калгаснікаў прыгарадных гаспадарак. Камандзірам быў прызначаны інструктар ЦК КП(б)Б Уладзімір Арцёмавіч Міронаў. Фактычным камісарам быў Георгій Васільевіч Злынаў. Начальнікам штаба стаў Аляксандр Міхайлавіч Ярашаў з Краснага Берага, ардэнаносец, партызан часоў грамадзянскай вайны. У ліку першых байцоў былі ветэрынарны ўрач вучэбнай гаспадаркі „Красны Бераг“ Д. К. Капчанава, тэхнічны кіраўнік Краснабярэжскага варэнневарачнага завода Віктар Міхайлавіч Васільчык, дырэктар Краснабярэжскага крухмальнага завода Яўсей Андрэевіч Гаранкоў, які ў кастрычніку 1941 годугода загінуў ад рук гітлераўцаў.

У вайну ў Красным Беразе загінулі 173 вяскоўцы (у тым ліку 112 дзяцей), памяць пра якіх ушаноўвае стэла з імёнамі загінуўшых, пастаўленая ў 1967 годзе на тэрыторыі тэхнікума. 62 чалавекі вярнуліся з вайны інвалідамі. У першыя дні акупацыі ад рук фашыстаў загінулі Фёдар Восіпавіч Ярашаў, Самуіл Раманенка і яшчэ 15 мужчын з Краснага Берага былі расстраляныя немцамі. Ужо 15 ліпеня 1941 гады ў Нямеччыну былі адпраўленыя 15 навучэнцаў Краснабярэжскага сельскагаспадарчага тэхнікума. Тагачасны дырэктар гэтай навучальнай установы Іван Фёдаравіч Баёў застаўся на акупаванай тэрыторыі для арганізацыі падпольнай барацьбы, але хутка трапіў у рукі ворага і ў кастрычніку 1941 годугода быў расстраляны разам з групай сваіх вучняў.

Красны Бераг быў вызвалены 25 чэрвеня 1944 годугода.

- чыгуначны вакзал пабудовы <s>1871 года, 1979 года,</s> 2005 года;

Да 1962 годугода ў склад КраснабярэскагаКраснабярэжскага сельсаветусельсавета ўваходзілі пасёлак вучгасу „Красны Бераг“, пасёлак чыгуначнай станцыі „Красны Бераг“ — Прыстань, пасёлкі Новы і Александроў, хутары Прырэчча, Рассвет, Цёсы, Кадзішча.

15 кастрычніка 2009 годугода вёска Красны Бераг зарэгістравана як аграгарадок.

*'''Помнік дзецям — ахвярам Вялікай Айчыннай вайны.''' 28 чэрвеня 2007 годугода адбылося ўрачыстае адкрыццё мэмарыяла, помніка рэспубліканскага значэння, які спраектаваны творчай групай заслужанага архітэктара Рэспублікі Беларусь, Лаўрэата Ленінскай прэміі Леаніда Мендзелеявіча Левіна. Творчаму калектыву ў складзе Леаніда Левіна, Аляксандра Фінскага і Святланы Катковай за мэмарыял „Дзецям — ахвярам Вялікай Айчыннай вайны“ была прысуджана Дзяржаўная прэмія Рэспублікі Беларусь. Адпаведны Ўказўказ А. Лукашэнка падпісаў 30 жніўня 2011 годугода

'''Васільчык Віктар Міхайлавіч''' (07.11.1895-12.12.1971), ветэран Вялікай Айчыннай вайны, падпольшчык. Рашэнне Краснабярэжскага Савета дэпутатаў № 6-1 ад 12 лістапада 2014 годугода.

# '''[[Красны Бераг (Гомельская вобласьць)#cite%20ref ref-1|^]]''' Назвы населеных пунктаў Рэспублікі Беларусь: Гомельская вобласць: нарматыўны даведнік / Н. А. Багамольнікава і інш.; пад рэд. [[Валянціна Лемцюгова|В. П. Лемцюговай]]. — Мн.: Тэхналогія, 2006. — 382 с. [[Спэцыяльныя:BookSources/985-458-131-4|ISBN 985-458-131-4]]. (pdf) С. 163