Баяры (Бабруйскі раён)

Вёска Баяры Краіна Беларусь Вобласць Магілёўская Раён Бабруйскі Сельсавет Сычкаўскі Каардынаты 53°13′09″ пн. ш. 29°02′11″ у. д. Насельніцтва 57 чал. (2009) Часавы пояс UTC+3 Тэлефонны код +375 225 Паштовыя індэксы 213848 Аўтамабільны код 6 СААТА 7208840016 Баяры на карце Беларусі ±

Баяры на Вікісховішчы

Бая́ры (трансліт.: Bajary, руск.: Бояры) — вёска ў Бабруйскім раёне Магілёўскай вобласці. Уваходзіць у склад Сычкаўскага сельсавета.

Геаграфія

Вёска знаходзіцца за 14 км на паўночны захад ад Бабруйска, 5 км ад чыгуначнай станцыі Мірадзіна на лініі Бабруйск-Мінск, 124 км на паўднёвы захад ад Магілёва, на аўтамабільнай дарозе Мінск-Гомель М4. На поўнач ад вёскі працякае рака Ваўчанка (правы прыток Бярэзіны). Ландшафт мясцовасці хвалісты з шыракаліста-яловымі лясамі. Тэрыторыя знаходзіцца ў межах Бабруйскай раўніны ўсходняй Перадпалескай правінцыі. Клімат цёплы, умерана вільготны. Сярэдняя тэмпература студзеня −6,5 °C, ліпеня +18 °C. Аршанскі артэзіянскі басейн.

Гісторыя

У 2-й палове XVIII ст. вёска Баяры ў складзе маёнтка Дурынічы Новагародскага павета і аднайменнага ваяводства Рэчы Паспалітай, шляхецкая ўласнасць. Пасля 2-га падзелу Рэчы Паспалітай 1793 года ў Расійскай імперыі. У 1838 годзе ў Бабруйскім павеце Мінскай губерні, 35 жыхароў мужчынскага полу, памешчыцкая ўласнасць. На 1847 год — вёска ў складзе маёнтка Восаў, належыць памешчыкам Асяцінскім. Паводле перапісу 1897 года Баяры ў Гарбацэвіцкай воласці Бабруйскага павета Мінскай губерні, дзейнічае хлебазапасны магазін. У 1914 годзе вёска разгорнута на хутары. У 1924 годзе побач з вёскай на хутары Падтакары адкрыта працоўная школа 1-й ступені, для якой у 1925 годзе пабудавана новае памяшканне. Школу наведвала ў 1925 годзе 75 вучняў. У 1934 годзе створаны калгас «Чырвоныя Баяры». У час Вялікай Айчынай вайны загінулі 23 вяскоўцы. У 1980 годзе да Баяраў далучана сумежная вёска Ваўчанка. У 1986 годзе ў вёсцы 92 гаспадаркі, у складзе саўгаса «імя Леніна». Працуюць сталярна-цяслярскія майстэрні, клуб, бібліятэка, амбулаторыя, кніжны, прамтаварны, харчовы і гаспадарчы магазіны, ферма БРЖ, зернедрабільня.

Помнікі гісторыі і археалогіі

Курганны могільнік-1

За 0,2 км на паўднёвы захад ад вёскі 3 насыпы вышынёй 0,2-0,4 м, дыяметрам 6-8 м. Курганы здзірванелыя, добрай захаванасці. Адкрыў у 1965 годзе Л. Д. Побаль, абследаваў у 1978 годзе П. Ф. Лысенка.

Курганны могільнік-2

За 1,5 км на ўсход ад вёскі, ва ўрочышчы Рыгораў Хутар, на ўзлессі. 19 курганоў вышынёй 0,7-2 м, дыяметрам 8-15 м. Насыпы здзірванелыя, параслі лесам. Захаванасць добрая. Адкрыў у 1965 годзе Л. Д. Побаль, абследаваў у 1978 годзе П. Ф. Лысенка.

Брацкая магіла савецкіх воінаў

Каля будынка амбулаторыі. Пахаваны 36 воінаў, якія загінулі ў 1944 годзе ў баях супраць нямецкіх войскаў. Сярод пахаваных — гвардыі капітан, камандзір танкавага батальёна 16-й гвардзейскай танкавай брыгады 1-га гвардзейскага танкавага корпуса, Герой Савецкага Саюза Мікалай Андрэевіч Ізюмаў. У 1970 годзе на магіле пастаўлены помнік-стэла з мемарыяльным надпісам.

Планіроўка

Меліярацыйным каналам вёска падзяляецца на паўночную і паўднёвую часткі. Планіроўка квартальная, пераважна з драўлянай забудовай сядзібнага тыпу.

Дынаміка развіцця

паказчык	1847	1897	1917	1926	1959	1970	1986	1997	2007	2014
колькасць двароў, адзінак	19	27	52	65	няма звестак	няма звестак	92	62	43	33
колькасць насельніцтва, жыхароў	91	183	258	321	218	201	187	97	64	49

Краявіды

• 
• 
• 

Літаратура

• Гарады і вёскі Беларусі. Магілёўская вобласць. кніга 1. Мн. Беларуская Энцыклапедыя імя Петруся Броўкі. 2008
• Памяць. Бабруйскі раён. Мн. Беларуская Энцыклапедыя. 1998
• Вялікі гістарычны атлас Беларусі ў 4-х тамах. Том 2. — Мн.: Белкартаграфія, 2013.
• Збор помнікаў гісторыі і культуры Беларусі. Магілёўская вобласць. Мн. Беларуская Савецкая Энцыклапедыя імя Петруся Броўкі. 1986

Спасылкі

• На Вікісховішчы ёсць медыяфайлы па тэме Баяры (Бабруйскі раён)