Блез Паскаль

Блез Паскаль
фр.: Blaise Pascal
Дата нараджэння	19 чэрвеня 1623(1623-06-19)[…]
Месца нараджэння	маёнтак Паскаляў[d], Авернь, Каралеўства Францыя
Дата смерці	19 жніўня 1662(1662-08-19)[…] (39 гадоў)
Месца смерці	Парыж, Каралеўства Францыя
Месца пахавання	Сент-Эцьен-дзю-Мон[d]
Грамадзянства	Каралеўства Францыя
Бацька	Étienne Pascal[d]
Маці	Antoinette Begon[d]
Род дзейнасці	матэматык, філосаф, багаслоў, фізік, пісьменнік, French moralist, статыстык
Навуковая сфера	тэорыя імавернасцей, матэматыка, літаратура і фізіка
Навуковы кіраўнік	Марэн Мерсен
Член у	Académie Le Pailleur[d]
Подпіс
Цытаты ў Вікіцытатніку
Творы ў Вікікрыніцах
Медыяфайлы на Вікісховішчы

Блез Паска́ль (фр.: Blaise Pascal; 19 чэрвеня 1623(1623-06-19)^[…], маёнтак Паскаляў^[d], Авернь, Каралеўства Францыя — 19 жніўня 1662(1662-08-19)^[…], Парыж, Каралеўства Францыя) — французскі філосаф і літаратар, матэматык, фізік.

Біяграфія

Нарадзіўся ў 1623 годзе ў Аверні ў сям’і каралеўскага дарадцы, у 1626 годзе страціў маці. У 1631 годзе сям’я перабралася ў Парыж.

Атрымаў дамашнюю адукацыю, з дзяцінства выявіў выдатныя матэматычныя здольнасці. З дванаццаці гадоў ён нароўні з буйнымі вучонымі ўдзельнічаў у рабоце навуковага гуртка Марэна Мерсена.

У 1639 годзе з бацькам, які быў прызначэны інтэндантам Нармандыі, пераехаў у Руан. Стварыў лічыльную машыну (працу над ёй распачаў у 1642 годзе), каб палегчыць падлікі сабраных падаткаў, якая атрымала назву «паскаліна».

З 1647 года жыў у Парыжы, тут пазнаёміўся з Рэнэ Дэкартам, аднак не прыняў яго дэдуктыўнага метаду, прызнаючы прыярытэт эксперымента над тэорыяй. Устанавіў асноўны закон гідрастатыкі, пацвердзіў меркаванне Эванджэліста Тарычэлі пра існаванне атмасфернага ціску.

У сярэдзіне жыцця адышоў ад вывучэння прыродазнаўчых навук і зацікавіўся філасофіяй і рэлігіяй, схіляўся да янсенізму. З 1655 жыў у кляштары янсеністаў у Пор-Раялі.

Памёр у 1662 годзе.

Вядомасць атрымала і яго сястра Жаклін Паскаль.

Навуковая дзейнасць

Навуковыя працы па арыфметыцы, тэорыі лікаў, алгебры, тэорыі імавернасцей, механіцы, філасофіі.

Сфармуляваў метад поўнай матэматычнай індукцыі, знайшоў агульную прыкмету падзельнасці цэлых лікаў. Прапанаваў спосаб вылічэння бінаміяльных каэфіцыентаў (трохвугольнік Паскаля), сфармуляваў адну з асноўных тэарэм праектыўнай геаметрыі (тэарэма Паскаля). Сканструяваў першую лічыльную машыну (1641 або 1642). Адкрыў адзін з асноўных законаў гідрастатыкі (закон Паскаля), эксперыментальна пацвердзіў існаванне атмасфернага ціску (1648) даказаў, што ён памяншаецца з вышынёй, выявіў гідрастатычны парадокс.

Светапогляд

Аўтар філасофскіх трактатаў і сатырычных твораў. У філасофскіх творах «Думкі» (апубл. 1669) і інш. развіваў думкі аб трагічнасці і кволасці чалавека, які знаходзіцца паміж двума бяздоннямі — бясконцасцю і мізэрнасцю (чалавек — «чараціна, якая мысліць»). Выступаў за аўтаномію навукі ў адносінах да філасофіі, сцвярджаў каштоўнасць эксперыментальнага метаду. Лічыў, што «чалавек прызначаны для бясконцасці», а розум павінен падначальвацца фактам. Шлях спасціжэння таямніц быцця, выратавання чалавека ад адчаю бачыў у хрысціянстве. Палеміка з езуітамі адлюстравалася ў «Лістах да правінцыяла» (1656-57) — шэдэўры французскай сатырычнай прозы.

Ушанаванне

Яго імем названа мова праграмавання Pascal і адзінка ціску — паскаль.

Літаратура

• Болсун А. І. Паскаль // Беларуская энцыклапедыя: У 18 т. Т. 12: Палікрат — Праметэй / Рэдкал.: Г. П. Пашкоў і інш. — Мн. : БелЭн, 2001. — Т. 12. — 576 с. — 10 000 экз. — ISBN 985-11-0035-8. — ISBN 985-11-0198-2 (т. 12).

Спасылкі

• На Вікісховішчы ёсць медыяфайлы па тэме Блез Паскаль
• Артыкул на Slounik.org