Гісторыя Танзаніі
Вучоныя лічаць танзанійскую зямлю прарадзімай чалавека. Непасрэдна калыскай называюць цясніну Алдувай, дзе знойдзены рэшткі нашых прашчураў узростам 1,8 млн гадоў.
Дакаланіяльны перыяд[правіць | правіць зыходнік]
Першапачаткова тэрыторыю цяперашняй Танзаніі засялялі народы, роднасныя [бушмены[|бушменам]] і гатэнтотам, якія займаліся паляваннем і збіральніцтвам. Затым, у I тысячагоддзі да н. э., з Эфіопскага нагор'я прыйшлі кушыцкія плямёны. Да пачатку н. э. тут аселі плямёны банту. Прыкладна ў сярэдзіне I тысячагоддзя н. э на ўзбярэжжы цяперашняй Танзаніі з'явіліся персідскія гандляры, а затым — арабскія. Менавіта тады склалася новая этнічная супольнасць — суахілі. Яе склалі мясцовыя прыбярэжныя плямёны і іншаземцы з Ірана, Аравіі, а таксама з Індыі. Суахілі займаліся міжнароднай гандлем — з Афрыкі вывозіліся слановая косць, золата, рабы, а ўвозіліся рамесныя вырабы, тканіны, прадукты харчавання.
З'яўленне еўрапейцаў. Першыя дзяржавы[правіць | правіць зыходнік]
У пачатку XVI-га стагоддзя на ўзбярэжжы цяперашняй Танзаніі з'явіліся партугальцы. З 1505 года яны захапілі практычна ўсе партовыя гарады, але ў другой палове XVII-га стагоддзя арабы і суахілі здолелі выгнаць партугальцаў, пасля чаго ажывілася гаспадарчая дзейнасць. Арабы і мясцовыя жыхары, якія прэтэндавалі на арабскае паходжанне, актыўна заняліся гандлем рабамі. Рабы-негры пастаўляліся ў краіны Блізкага Ўсходу, а таксама ў Індыю і для еўрапейскіх плантатараў на астравах у Індыйскім акіяне. У выніку некаторыя раёны ў глыбіні цяперашняй Танзаніі ў XVIII-м стагоддзі істотна спусцелі. Дзякуючы гандлю людзьмі адбылося ўзнікненне зародкаў дзяржаўнасці ў глыбінных раёнах краіны ў народаў шамбала, чага, хехе, хая, ньямвезэ. Да прыкладу, «дзяржава» вярхоўнага правадыра племя Шамбала па імю Кімверы распасціралася ад схілаў Кіліманджара да ўзбярэжжа Індыйскага акіяна. Таксама паўстала «краіна» племя хехе — пад кіраўніцтвам вярхоўнага правадыра Муюгумбы. Але ў сярэдзіне XIX-га стагоддзя на ўзбярэжжы сучаснай Танзаніі з'явілася мноства еўрапейцаў — гандляроў і місіянераў (з Брытаніі, Францыі, Германіі і нават з ЗША). Асабліва агрэсіўна дзейнічалі англічане, якія проста забаранілі султану Занзібара займацца гандлем рабамі.
Каланіяльны перыяд[правіць | правіць зыходнік]
У 1885 годзе на ўзбярэжжа Танзаніі высадзіўся немец Карл Петэрс (яму было тады 29 гадоў). Ён даволі хутка заключыў дагаворы з правадырамі 12 плямёнаў аб пратэктараце, гэта значыць аб пераходзе іх пад уладу Германіі, а ў 1888 годзе ўзяў ў султана Занзібара ўсю прыбярэжную частку Танзаніі ў арэнду на 50 гадоў. Англічане ў лістападзе 1890 года заключылі з султанам Занзібара дагавор аб пратэктараце над востравам, а ў 1891 года Петерс абвясціў аб стварэнні імперскай калоніі Германская Усходняя Афрыка.
Немцы хацелі ператварыць Германскую Усходнюю Афрыку ў сваю калонію. Яны стваралі там плантацыі і вырошчвалі каучуканосы, каву, бавоўна, сізаль. З 1902 года сталі будаваць чыгункі, якія злучылі прыбярэжныя парты з глыбіннымі раёнамі. Да 1914 года лік немцаў-пасяленцаў дасягнуў 5,4 тыс. У 1905-07 гг. у Танзаніі было задушана Паўстанне Маджа-Маджа. У жніўні 1914 года пачалася сусветная вайна, і Танзанія стала тэатрам ваенных дзеянняў. Войскі немцаў і мясцовых жыхароў ўзначаліў палкоўнік фон Лета-Форбек, які змагаўся разам са сваімі салдатамі супраць войскаў Брытаніі, Бельгіі і Партугаліі, робячы рэйды ў калоніі гэтых краін, аж да лістапада 1918 года, пакуль яму не паведамілі, што Германія капітулявала. Пасля сусветнай вайны Танганьіка (кантынентальная Танзанія) перайшла пад апеку Брытаніі. Англічане працягнулі развіццё плантацыйнай гаспадаркі, у першую чаргу сізалю, а таксама бавоўны і кава.
Перыяд незалежнасці[правіць | правіць зыходнік]
9 снежня 1961 года Брытанія падаравала незалежнасць Танганьіцы, а 10 снежня 1963 года — Занзібару, які застаўся султанатам. Аднак ужо 12 студзеня 1964 года на Занзібары выбухнула паўстанне, улада султана была зрынута і 26 красавіка 1964 года кіраўніцтва Рэспублікі Танганьіка і Народнай Рэспублікі Занзібара і Пемба абвясцілі аб стварэнні Аб'яднанай Рэспублікі Танганьікі і Занзібара. 29 кастрычніка 1964 года назва была скарочана да сучаснай Танзаніі.
У Танзаніі, якую ўзначаліў Джуліус Ньерэрэ, была абвешчана лінія «будаўніцтва нацыі». Па ўсёй краіне пачалася «добраахвотная кампанія» па ўдзелу моладзі, жанчын, старых у будаўніцтве грамадскіх аб'ектаў, дарог, мастоў. Гэтая павіннасць спалучалася з навучаннем ваеннай справы. У той жа час многія з кіраўнікоў кіруючай партыі Тану (Танганьікскі Афрыканскі Народны Саюз) заняліся асабістым узбагачэннем. У 1966 годзе ўспыхнулі паўстанні студэнтаў, якія адмаўляліся выконваць працоўныя павіннасці. Улады Танзаніі паспяхова задушылі гэтыя паўстанні ваеннай сілай. У студзені 1967 года кіраўніцтва ТАНУ абвясціла аб праграме будаўніцтва ў Танзаніі камунізму. Пасля гэтага ў краіне былі нацыяналізаваны банкі, прамысловыя прадпрыемствы, знешнегандлёвыя арганізацыі, а таксама сельскагаспадарчыя плантацыі (у тым ліку якія належалі замежнікам). У сельскай мясцовасці сталі стварацца калгасы — паводле канцэпцыі танзанійскага камунізму уджамаа. Гэтыя навіны сустрэлі асаблівае супраціўленне на Занзібары — там дайшло да таго, што ў 1972 быў забіты партыйны лідар. У адплату ўлады Танзаніі пакаралі смерцю некалькі дзясяткаў «змоўшчыкаў». У сярэдзіне 1970-х гадоў планавалася аперацыя «мадука» — поўная нацыяналізацыя ўсяго рознічнага гандлю ў краіне, але яна скончылася правалам. Аднапартыйная сістэма праўлення, якая існавала з 1970-х гадоў, спыніла сваё існаванне ў 1995 годзе, калі былі праведзены выбары на дэмакратычнай аснове.
