Даведыйскі субстрат

З Вікіпедыі, свабоднай энцыклапедыі

Даведы́йскі субстра́т — шэраг лінгвістычных субстратных асаблівасцей у ведыйскай мове, неўласцівых іншым індаеўрапейскім мовам і ўласцівых іншым моўным сем'ям Паўднёва-Усходняй Азіі. Падобныя рысы ўключаюць у сябе перш за ўсё адметную лексіку, а таксама фанетычныя (напрыклад, узнікненне рэфтрафлексных зычных, супрацьпастаўленых зубным), марфалагічныя (утварэнне герундыю) і сінтаксічныя (ужыванне маркеру ўскоснай мовы iti)[1]. Характарыстыкі падобнага кшталту перадусім прынята звязваць з ранейшымі, даіндаеўрапейскімі субстратнымі мовамі, з носьбітамі якіх старажытныя арыі сутыкнуліся пасля засялення Індастана.

Значны аб'ём падобных рысаў вызначаецца з найранейшых з захаваных індыйскіх тэкстаў, пры гэтым у якасці доказаў звычайна прыводзяцца відавочныя неіндаарыйскія элементы, такія як -s- пасля -u- ў рыгведыйскім busa.

Ужываны ў радзе папулярнай літаратуры тэрмін даары́йскі субстрат з'яўляецца некарэктным, паколькі ўключае большую і разнародную этнічным складам тэрыторыі і не мае храналагічнай прывязкі. У прыватнасці, сінгальская мова і мова веда на Шры-Ланцы змяшчаюць субстратную, «протаведскую» лексіку, якая ці ледзь звязаная з субстратам санскрыта. У постведыйскі перыяд у санскрыт з дравідыйскіх моў пранікнуў шэраг іншых словаў, напрыклад nāraṅgaḥ «апельсін» (упершыню засведчана каля VI ст. н. э. у тэксце «Сушрута Самхіта»), такім чынам, запазычанні з іншых моў не заўсёды звязаныя з субстратам.

Гісторыя[правіць | правіць зыходнік]

Крыніцаю субстрату ў ведыйскай мове сталі мовы дравідыйскай сям'і, іншыя прасочваюцца таксама з моў мунда[2] і меркаванай протабурушаскі, але асноўная маса гэтых рысаў не маюць дакладнай этымалогіі ў ніводных з пералічаных моў, што тлумачыцца запазычаннямі з адной або некалькіх зніклых моў, няроднасным вышэйзгаданым. На думку А. Лубоцкага і індолага М. Вітцэля, запазычаная лексіка з падобных неўсталяваных крыніц таксама назіраецца ў самых ранніх з захаваных іранскіх тэкстаў і тахарскіх мовах; як мяркуюць гэтыя даследчыкі, падобная лексіка вядзе сваё паходжанне ад Бактрыйска-Маргіянскага археалагічнага комплексу — комплексу культур ХXIII—XVIII стст. да н.э., які размяшчаўся на поўдні Сярэдняй Азіі[3][4]. Іншай невядомай крыніцай запазычванняў магла стаць мова Індскай цывілізацыі, якая згадваецца Вітцэлем як пара-мунда або субстрат кубха-віпаш[5].

Лінгвістычныя рысы[правіць | правіць зыходнік]

Фанетыка, фаналогія[правіць | правіць зыходнік]

Найбольш значнай субстратнай рысай у фанетыцы ведыйскай мовы можна лічыць наяўнасць рэтрафлексных зычных, якім уласцівае супрацьпастаўленне зубным. Сучасныя лінгвісты знаходзяць рэтрафлексныя ў мове бурушаскі[6], мовах мунда і дравідыйскіх мовах; гэтыя ж зычныя рэканструююцца для протабурушаскі, прадравідыйскай мовы і протамунда[7]. Гэтыя зычныя не рэканструююцца для праіндаеўрапейскай (мова-продак усіх індаеўрапейскіх моў) і праіндаіранскай (мова-продак індаіранскіх моў, у якія ўваходзіць ведыйская; вылучылася ў выніку распаду праіндаеўрапейскай мовы) моў, але разам з гэтым рэтрафлексныя зычныя сустракаюцца ў нурыстанскіх мовах (адносна якіх, між іншым, таксама высоўваюцца гіпотэзы пра наяўнасць даіндаеўрапейскага субстрату).

Зыходзячы з гэтага, тлумачыцца паходжанне падобных рысаў у мове індаеўрапейцаў, якія ўварваліся на Індастан, але адначасова з гэтым цяжка паддаюцца выяўленню мовы-крыніцы гэтага субстрату. Акрамя таго, з прычыны адсутнасці ўплыву гэтых запазычванняў на паэтычны метр эпасу старажытных індаіранскіх моў, нельга ўстанавіць час пранікнення субстрату як рысаў, запазычаных да або пасля напісання Рыгведы. Тым не менш, большасць лінгвістаў сыходзіцца ў меркаванні, што ў час перапісвання Рыгведы, гэта значыць каля VI ст. да н.э., рэтрафлексныя зычныя сталі часткай фаналогіі санскрыта. Паўночны захад Індастана (нурыстанскія, дардскія, хатанасацкая мовы, мова бурушаскі) рэзка адрозніваецца ад астатняй часткі субкантыненту пачашчэннем ужывання рэтрафлексных, што, на думку некаторых даследчыкаў, сведчыць пра геаграфічнае паходжанне гэтых зычных у санскрыце[8]. Як мяркуе Б. Тыканен, у сувязі з арэальным вызначэннем рэтрафлексіі і з'яўленнем гэтых зычных у ранніх запазычваннях малаверагодна, што рэтрафлексія ў індаарыйскіх мовах (група ўнутры індаіранскай галіны, да якой належыць ведыйская) паўстала ў рэгіёне, у якім не існавала субстрату з рэтрафлекснымі зычнымі[9].

Лексіка[правіць | правіць зыходнік]

У 1955 годзе брытанскі індолаг Т. Бараў налічыў у санскрыце каля 500 словаў, якія ён палічыў запазычаннямі неіндаеўрапейскага паходжання; ён адзначыў, што колькасць падобных лексемаў узрастала ад ранніх да позніх формаў мовы. Згадваліся гіпотэзы, што гэтыя словы маглі паходзіць з адной з невядомых моў Індыі, асіміляванай індаарыйскімі, але Бараў засяродзіўся на пошуку запазычванняў дравідыйскага паходжання[10]. Галандскі індолаг Ф. Кёйпер вызначыў 383 словы неіндаарыйскага паходжання ў Рыгведзе, гэта значыць каля 4 % ад яе лексікі[11][12], што без уліку ўласных назваў складае 211—250 неіндаарыйскіх словаў або 2 % ад лексікі Рыгведы[13]. Т. Оберліс, у сваю чаргу, налічваў ад 344 да 358 надзейных неіндаеўрапейскіх лексемаў у Рыгведзе[14].

Запазычанні гэтага роду ахопліваюць галіны мясцовае флоры і фаўны, сельскай і хатняй гаспадаркі, рамёстваў і вопраткі, адзначаюцца таксама музычныя і літургічныя тэрміны[12]. Гэтыя тэрміны датычаць толькі паняццяў вясковага жыцця і не адносяцца да цывілізацыі гарадоў даліны Інду паслягарапскага перыяду[13]. Індаарыйскія тэрміны для раслін з'яўляюцца ў значнай меры запазычаннямі з незахаваных да цяперашняга часу субстратных моў[5].

М. Майргофер, грунтуючыся на наяўнасці ў тагачасных індаарыйскіх помніках прыставак ka- і ki-, выказаў здагадку пра існаванне нейкай прэфіксальнай мовы, якая стала крыніцаю запазычванняў у ведыйскай мове. М. Вітцэль параўнаў гэтыя прыстаўкі з мунда k-, якая выкарыстоўваецца для пазначэння асоб, і кгасі (адна з моў мунда) ki-, ужыванай як паказчык множнага ліку. Тым не менш, ён жа адзначае, што ў ведыйскай мове k- таксама выкарыстоўвалася для пазначэння людзей і жывёл[15]. Прыклады падобных словаў уключаюць:

  • kākambīra — назва віду дрэва;
  • kakardu «драўляная палачка»;
  • kapardin «з вузлом валасоў»;
  • karpāsa «бавоўна»;
  • kavandha «бочка»;
  • kavaṣa «сядзець верхам»;
  • kilāsa «плямісты, пракажоны»;
  • kimīda «дэман», śimidā «дэманка»;
  • kīnāśa «араты»;
  • kiyāmbu — назва віду воднай расліны;
  • kulāya «гняздо»;
  • kuliśa «сякера»;
  • kumāra «хлопчык»;
  • kuluṅga «антылёпа»;
  • Kuruṅga — імя правадыра Турвашы.

М. Вітцэль адзначае, што падобная лексіка закранай галіны вясковага жыцця. На яго думку, гэтыя словы паходзяць з страчанай мовы паўночнай цывілізацыі Інду і яе неалітычных папярэднікаў. З прычыны таго, што гэтыя словы маюць аўстраазіятавідныя прыстаўкі, ён першапачаткова абазначыў гэту гіпатэтычную мову тэрмінам пара-мунда (мовы мунда лічацца часткай аўстразійскай сям'і), змяніўшы яго пазней на тэрмін субстрат кубха-віпаш[5].

П. Тымэ аспрэчвае дравідыйскую этымалогію словаў, якія часта лічацца дравідыйскімі запазычваннямі, і прапаноўвае для іх індаарыйскую або, вужэй, санскрыцкую этымалогію. Р. Дас, у сваю чаргу, сцвярджае, што ніводны з узораў падобнай спрэчнай лексікі Рыгведы не прызнаецца ўсеагульна ў якасці запазычванняў з іншых моў[16]. Гэтыя пункты гледжання ставіліся пад сумнеў Бараў і Кёйперам: апошні адзначаў, што багацце індаеўрапейскага параўнальнага матэрыялу і беднасць падобных матэрыялаў у дравідыйскіх і мунда моў, ускладняюць выяўленне характару спрэчнай лексікі як індаеўрапейскай або не[17].

Сінтаксіс[правіць | правіць зыходнік]

Б. Тыканен адзначай інавацыі ў індаарыйскім сінтаксісе, але адносіць яго да адстрату, а не субстрату[18].

Мовы-крыніцы[правіць | правіць зыходнік]

Вымерлыя мовы[правіць | правіць зыходнік]

Паводле даследаванняў К. Масікі каля 31 % сельскагаспадарчай лексікі, а таксама назваў флоры ў хіндзі не маюць этымалогіі, якая тлумачылася б індаеўрапейскімі (у прыватнасці, персідскай), дравідыйскімі мовамі або мовамі мунда. У яго даследаваннях гіпатэтычная мова, што стала крыніцаю гэтых запазычванняў, стала пазначацца як мова-x[19]. Ф. Саўтўорт дадаткова адзначае, што тэрміны для пазначэння раслін не маюць дравідыйскай этымалогіі і толькі пяць з гэтых словаў маюць мунда этымалогію — такім чынам, на яго думку, адносна тагачаснага перыяду трэба ўлічваць невядомыя этнічныя групы, якія размаўлялі на невядомых мовах[20].

  • Мова бактрыйска-маргіянскага археалагічнага комплексу:

Тэрміны, запазычаныя з моў невядомага паходжання, уключаюць у сябе хлебаробную («хлеб», «арала», «насенне», «пучок», «дрожджы»), ірыгацыйную («канал», «калодзеж»), будаўнічую («цэгла», «дом», «слуп», «драўляны калок»), збройную («сякера», «кій»), вопраткавую («плашч», «тканіна», «падол», «іголка») і сельскагаспадарчую («каноплі», «гарчыца») лексіку[3]. А. Лубоцкі адзначыў, што фаналагічнае і марфалагічнае падабенства 55 запазычанняў у іранскіх мовах і санскрыце сведчаць пра агульны субстрат, адкуль паходзяць гэтыя словы, або, імаверна, два дыялекты субстратнай мовы. Ён жа прыходзіць да высновы, што мова бактрыйска-маргіянскіх паселішчаў (дзе індаіранцы пражывалі каля II тыс. да н.э.) і мова тагачасных жыхароў Панджаба мелі цесныя сувязі між сабой[4]. Тым не менш, пераважае пункт гледжання, паводле якога мяркуецца, што мова Гарапы не мае сувязяў з моваю бактрыйска-маргіянскага археалагічнага комплексу, і гэтыя 55 запазычванняў увайшлі ў праіндаіранскую мову ў часы яе развіцця (культура Сінташты) праз кантакты з бактрыйска-маргіянскім археалагічным комплексам, а пазней іх колькасць павялічылася ў часы старажытнаіндыйскай мовы, калі адбыўся заняпад згаданага археалагічнага комплексу[21]. Напрыклад (з прыкладамі іншых індаіранскіх моў, дзе адшуканыя запазычванні з той жа крыніцы і падобным значэннем):

  • BMAC *anću «эфедра» > санскр. aṃśú-; авест. ąsu-
  • BMAC *atʰr̥ > санскр. átharvan «жрэц», авест. āϑrauuan-/aϑaurun- тое ж, пэглеві āsrōn; тах. А. atär, B. etre «герой»
  • BMAC *bʰiš- «вылечваць» > санскр. bhiṣáj- «лекары»; познеавест. bišaziia- «лячыць»
  • BMAC *dr̥ća > санскр. dūrśa- «лахманы»; ваханск. δirs «казіная, якава поўсць», шугнанск. δox̆c «валасы», «грубая тканіна»
  • BMAC *gandʰ/t- > санскр. gandhá-; познеавест. gaiṇti- «пах»
  • BMAC *gandʰ(a)rw- назва міфічнай жывёлы > санскр. gandharvá-; познеавест. gaṇdərəβa-
  • BMAC *indra Індра (тэонім) > санскр. Índra; познеавест. Iṇdra
  • BMAC *išt(i) «цэгла» > санскр. íṣṭakā- ; познеавест. ištiia-, ст.-перс. išti- перс.: xešt; тах. B. iścem «гліна»
  • BMAC *ǰaǰʰa/uka «вожык» > санскр. jáhakā; познеавест. dužuka-, белудск. ǰaǰuk, перс. žūža
  • BMAC *jawījā «(ірыгацыйны) канал» > санскр. yavīyā-; ст.-перс. yauwiyā-, перс. ju(y)
  • BMAC *k/ćan- «каноплі» > санскр. śaṇa; сяр.-перс. šan, хат.-сацк. kaṃha, асэт. gæn(æ)
  • BMAC *majūkʰa «драўляны калок» > санскр. mayūkha-; ст.-перс. mayūxa- «дзвярная ручка», перс. mix «калок», «цвік»
  • BMAC *nagna > санскр. nagnáhu- «дрожджы»; сагд. nɣny, пушту naɣan, перс. nān «хлеб»
  • BMAC *sćāga ~ sćaga «казёл» > санскр. chāga-; асэт. sæǧ(æ), ваханск. čəɣ «дзіця»
  • BMAC *sikatā «пясок», «жвір» > санскр. sikatā-; ст.-перс. ϑikā «пясок», хат.-сацк. siyatā, буд.-сагд. šykth
  • BMAC *sinšap- «гарчыца» > санскр. saṣarpa; хат.-сацк. śśaśvāna, парт. šyfš-d'n, сагд. šywšp-δn, перс. sipan-dān «гарчычнае зерне»
  • BMAC *(s)pʰāra «арала» > санскр. phāla-; перс. supār
  • BMAC *sūčī «іголка» > санскр. sūćī; познеавест. sūkā-, сяр.-перс. sozan, асэт. sūʒīn ~ soʒīnæ
  • BMAC *šwaipa «хвост» > санскр. śépa-, пракр. cheppā-; познеавест. xšuuaēpā-
  • BMAC *(H)uštra «драмадэр» > санскр. úṣṭra-; авест. uštra-, перс. šotor.
  • Мова Гарапы:

Вітцэль вызначыў меркаваную наяўнасць мовы, якую ён першапачаткова акрэсліваў як пара-мунда. На яго думку, гэтая мова была блізкай мовам мунда (але не была іх продкам) і выкарыстоўвалася жыхарамі Гарапы — аднаго з істотных пунктаў Індскай цывілізацыі і аднаго з найстаражытных гарадоў свету. Для прадухілення блытаніны з мовамі мунда пазней ім быў абраны тэрмін субстрат кубха-віпаш[5]. Як мяркуе Вітцэль, раннія тэксты Рыгведы адлюстроўваюць уплыў гарапскай мовы, тады як дравідыйскі ўплыў відаць толькі ў пазнейшых тэкстах — такім чынам, на думку даследчыка, гарапцы былі карэннымі жыхарамі Панджабу, дзе з імі сутыкнуліся індаарыйцы, у той час як кантакт з дравідыйцамі адбыўся істотна пазней, не раней за сярэднерыгведыйскі перыяд[13]. Б. Крышнамурці лічыць доказы для гэта гіпотэзы занадта беднымі, а недахопам метадалогіі Вітцэля лічыць немажлівасць Вітцэля давесці наяўнасць запазычанняў з мунда ў першых частках Рыгведы[22]. Паводле гэтай думкі, аднак, блытаюцца паняткі пара-мунда і протамунда, а таксама ігнаруюцца некалькі сотняў словаў з невядомай прэфіксальнай мовы, прыведзеных Кёйперам і Вітцэлем (гл. вышэй)[12][23].

Жывыя мовы[правіць | правіць зыходнік]

Недахопам тлумачэння праблемы крыніц субстрату ў ведыйскай мове можна лічыць вялікі храналагічны разрыў між параўнальнымі матэрыяламі. Так, некаторыя з сучасных мунда і дравідыйскіх моў (брахуі, курух, малта) распаўсюджаныя ўглыб сучаснага арэалу індаарыйскіх і іранскіх моў, але гэтыя мовы нельга лічыць своеасаблівымі рэліктавымі астравамі сярод індаеўрапейскага атачэння. Праблематыку ўскладняюць таксама сучасныя літаратурныя мовы, якія могуць падаваць скажоны погляд на іх дагістрычныя формы маўлення[24]. Самымі старажытнымі, датаванымі і змястоўнымі пісьмовымі помнікамі, якія паддаюцца расшыфроўцы і могуць быць выкарыстаныя ў кампаратывістыцы, можна лічыць раннія тамільскія (адна з дравідыйскіх моў) надпісы сярэдзіны VI ст. да н.э. і II ст. да н.э.Kamil Zvelebil. Dravidian Linguistics: An Introduction. — Pondicherry Institute of Linguistics and Culture, 1990.</ref>[25]. Параўнальна менш матэрыялу ёсць у выпадку з мовамі мунда, аднак лічыцца, што яны існуюць каля трох тысячагоддзяў. Сучасныя рэканструкцыі прадравідыйскай і прамунда моў дазваляюць лінгвістам адрозніваць рысы гэтых моў ад індаеўрапейскіх у мэтах пошуку субстрату або запазычванняў.

  • Дравідыйскія мовы:

Паводле розных ацэнак ведыйская мова ўтрымлівае ад трыццаці да сарака запазычванняў дравідыйскага паходжання[26]. Словы з упэўненай дравідыйскай этымалогіяй уключаюць такія лексемы, як kulāya «гняздо», kulpha «ладыжкі», daṇḍa «палачка», kūla «нахіл», bila «пусты», khala «гумно»[27]. Гэтаму пункту гледжання супрацьпастаўленая версія Вітцэля, які адносіць дравідыйскія запазычванні і, адпаведна, кантакт дравідыйцаў з індаарыйцамі на час пасля засваення апошнімі Панджабу[28].

Сучасныя дравідыйскія мовы ў асноўным абмежаваныя арэалам на поўдні Індастана, выключэннем з гэтага з'яўляецца мова брахуі, распаўсюджаная ў Белуджыстане (захад Пакістану), углыб індаіранскага арэалу. Некаторымі лінгвістамі дадзеная акалічнасць была прынятая як сведчанне рэліктавага, даіндаеўрапейскага насельніцтва рэгіёна, але на цяперашні час большай часткай гісторыкаў і лінгвістаў прынятая тэорыя, што брахуі мігравалі ў сучасны рэгіён свайго пражывання ўжо ў гістарычны перыяд, пасля ХІ ст. н. э. Гэта тлумачыцца, у прыватнасці, адсутнасцю авестыйскіх запазычванняў у мове брахуі. Адначасова, адзін з сучасных іранскіх народаў, белуджы, міграваў з захаду ў рэгіён каля ХІ ст. і ажыццявіў значны ўнёсак у лексіку брахуі[29].

Разам з гэтым, рэтрафлексныя зычныя ў ранніх індаарыйскіх мовах не могуць вызначацца як фанемы, запазычаныя менавіта з дравідыйскіх моў. Б. Крышнамурці сцвярджае, што дравідыйскае паходжанне ў ведыйскай мове мае герунды (які адсутнічаў у авестыйскай, але прасочваецца ў дравідыйскіх з функцыямі на ўзор ведыйскай), формы няскончаных дзеясловаў і маркер ускоснай мовы iti. Між іншым, падобныя ўласцівасці таксама падзяляе мова бурушаскі[23][30].

  • Мовы мунда:

Ф. Кёйпер у якасці адной з крыніц даведыйскага субстрату вызначае мову протамунда[12]. Значэнне ўплыву гэтых моў у значнай ступені ставіць пад сумнеў спецыяліст па мовах мунда Г. Андэрсан[7].

Зноскі[правіць | правіць зыходнік]

  1. Edwin Bryant. The Quest for the Origins of Vedic Culture: The Indo-Aryan Migration Debate. — Oxford University Press, 2001. — С. 79.
  2. Edwin Bryant. The Quest for the Origins of Vedic Culture: The Indo-Aryan Migration Debate. — Oxford University Press, 2001. — С. 78.
  3. а б Michael Witzel. Central Asian Roots and Acculturation in South Asia. Linguistic and Archaeological Evidence from Western Central Asia, the Hindukush and Northwestern South Asia for Early Indo-Aryan Language and Religion / T. Osada (ed.). — Linguistics, Archaeology and the Human Past. — Kyoto: Indus Project, Research Institute for Humanity and Nature, 2005. — С. 87-211.
  4. а б A. Lubotsky. The Indo-Iranian Substratum / Chr. Carpelan, A. Parpola, P.Koskikallio. — Early Contacts between Uralic and Indo-European: Linguistic and Archaeological Considerations. — Helsinki: Suomalais-Ugrilainen Seura, 2001. — С. 301-317.
  5. а б в г Michael Witzel. 34 // The linguistic history of some Indian domestic plants. — Journal of Biosciences. — 2009. — Т. 6. — С. 829-833.
  6. H. Berger. Die Burushaski-Sprache von Hunza und Nagar. — Wiesbaden: Harrassowitz, 1998. — Т. І-III.
  7. а б Gregory D. S. Anderson. The Munda Languages. — Routledge Language Family Series. — London, New York: Routledge, 2008. — ISBN 978-0-415-32890-6.
  8. Michael Witzel. 5 // Substrate Languages in Old Indo-Aryan (Rigvedic, Middle and Late Vedic). — Electronic Journal of Vedic Studies. — 1999. — Т. 1.
  9. Bertil Tikkanen. IV // Archaeological-linguistic correlations in the formation of retroflex typologies and correlating areal features in South Asia / Roger Blench, Matthew Spriggs. — Archaeology and Language. — London: Routledge, 1999. — С. 138-148.
  10. Thomas Burrow. 8 // The Sanskrit Language. — 3. — 1955. — С. 397-398.
  11. F. B. J. Kuiper. Rigvedic loanwords / Spies, Bonn. — 1955. — С. 137-185.
  12. а б в г F. B. J. Kuiper. Aryans in the Rigveda. — Rodopi, 1991.
  13. а б в Michael E. J. Witzel. The Languages of Harappa / J. Kenoyer (ed.). — Proceedings of the conference on the Indus civilization. — Madison, 1998.
  14. Th. Oberlies. 37 // Review Article: F.B. J. Kuiper: Aryans in the Rigveda. — Indo-Iranian Journal. — 1994. — С. 333-349.
  15. Michael Witzel. 5 // Substrate Languages in Old Indo-Aryan (Rigvedic, Middle and Late Vedic). — Electronic Journal of Vedic Studies. — 1999. — Т. 1. — С. 12.
  16. Rahul Peter Das,. 38 // The Hunt for Foreign Words in the Ṛgveda. — Indo-Iranian Journal. — 1995. — Т. 3. — С. 207-238.
  17. Edwin Bryant. The Quest for the Origins of Vedic Culture: The Indo-Aryan Migration Debate. — Oxford University Press, 2001. — С. 86-88.
  18. Edwin Bryant. The Quest for the Origins of Vedic Culture: The Indo-Aryan Migration Debate. — Oxford University Press, 2001. — С. 80-82.
  19. Colin Masica. Aryan and non-Aryan elements in North Indian agriculture / M. Deshpande, P.E. Hook (eds.).
  20. Franklyn Southworth. Lexical evidence for early contacts between Indo-Aryan and Dravidian / M. Deshpande, P.E. Hook (eds.).
  21. D.W. Anthony. The Horse, the Wheel and Language. — 2007. — С. 455-456.
  22. Bhadriraju Krishnamurti. Dravidian Languages. — Cambridge University Press, 2003. — С. 38.
  23. а б Michael Witzel. 5 // Substrate Languages in Old Indo-Aryan (Ṛgvedic, Middle and Late Vedic. — Electronic Journal of Vedic Studies. — 1999. — Т. 1. Архівавана 6 лютага 2012.
  24. Hans Henrich Hock. The Problem of Time in South Asian Convergence. — Central Institute of Indian Languages, 2007. Архівавана 17 снежня 2010.
  25. Mahadevan, I. Early Tamil epigraphy from the earliest times to the sixth century A.D. — Chennai, 2003.
  26. J.P. Mallory, D. Q. Adams. Encyclopedia of Indo-European Culture. — 1997. — С. 308.
  27. K. Zvelebil. Dravidian Linguistics: an Introduction. — Pondicherry: Pondicherry Institute of Linguistics and Culture, 1990. — С. 81.
  28. Michael Witzel. 5 // Substrate Languages in Old Indo-Aryan (Rigvedic, Middle and Late Vedic). — Electronic Journal of Vedic Studies. — 1999. — Т. 1. — С. 18.
  29. J. H. Elfenbein. 16 // A periplous of the ‘Brahui problem’. — Studia Iranica, 1987. — С. 215-233.
  30. Bertil Tikkanen. 62 // The Sanskrit gerund: A synchronic, diachronic and typological analysis. — Helsinki: Studia Orientalia, 1987.

Літаратура[правіць | правіць зыходнік]

  • Bryant, Edwin. «The Quest for the Origins of Vedic Culture: The Indo-Aryan Migration Debate». — Oxford University Press, 2001. — ISBN 0195137779.
  • Das, Rahul Peter. 38 // The Hunt for Foreign Words in the Ṛgveda. — Indo-Iranian Journal. — 1994. — С. 207-238.
  • Elfenbein, J.H. 16 // «A periplous of the ‘Brahui problem’». — Studia Iranica. — 1987. — С. 215-233.
  • Hock, Hans Henrich. „The Problem of Time in South Asian Convergence“. — Prof. M. B. Emeneau Centenary International Conference on South Asian Linguistics. — Mysore: Central Institute of Indian Languages, 2005. Архівавана 17 снежня 2010.
  • F. B. J. Kuiper. Rigvedic loanwords / Spies, Bonn. — Studia Indologica. — 1955.
  • F. B. J. Kuiper. 10 // The genesis of a linguistic area. — 1967. — С. 81-102.
  • F. B. J. Kuiper. Aryans in the Rigveda. — Rodopi, 1991.
  • P. Levi. Pre-Aryan and Pre-Dravidian in India. — Calcutta University Press, 1929.
  • J.C. Munkwitz-Smith. Substratum Influence on Indo-Aryan Grammar. — Minnesota, 1995. — 230 с.
  • Mallory, J. P. In Search of the Indo-Europeans: Language, Archaeology, and Myth. — London: Thames & Hudson, 1989.
  • Th. Oberlies. IIJ 37 // review of Kuiper. — 1991, 1994. — С. 333-349.
  • Parpola, Asko. Aryan Languages, Archaeological Cultures, and Sinkiang: Where Did Proto-Iranian Come into Being and How Did It Spread? / Mair. — The Bronze Age and Early Iron Age Peoples of Eastern and Central Asia. — Washington, D. C.: Institute for the Study of Man, 1998.
  • Thomason, Sarah Grey & Kaufman, Terrence. Language Contact, Creolization, and Genetic Linguistics. — University of California Press, 1988, 1991. — ISBN 0-520-07893-4.
  • Tikkanen, B. 62 // The Sanskrit gerund: A synchronic, diachronic and typological analysis. — Helsinki: Studia Orientalia, 1987.
  • Tikkanen, Bertil. IV: Language Change and Cultural Transformation // Archaeological-linguistic correlations in the formation of retroflex typologies and correlating areal features in South Asia / Blench, Roger & Spriggs, Matthew. — Archaeology and Language. — London: Routledge, 1999. — С. 138-148.
  • Witzel, Michael. 5 // Substrate Languages in Old Indo-Aryan (Ṛgvedic IAST, Middle and Late Vedic). — Electronic Journal of Vedic Studies. — 1991. — Т. 1. Архівавана 6 лютага 2012.
  • Witzel, Michael. The Languages of Harappa / Kenoyer, J. — Proceedings of the conference on the Indus civilization. — Madison, 2000.