Перайсці да зместу

Капланцы

З Вікіпедыі, свабоднай энцыклапедыі
Вёска
Капланцы
Краіна
Вобласць
Раён
Сельсавет
Каардынаты
Водныя аб’екты
Насельніцтва
  • ▼260 чал. (2019)
Часавы пояс
Тэлефонны код
+375 1715
Паштовыя індэксы
223310
Аўтамабільны код
5
СААТА
6204823041
Капланцы на карце Беларусі ±
Капланцы (Беларусь)
Капланцы
Капланцы (Мінская вобласць)
Капланцы

Капла́нцы[1] (трансліт.: Kaplancy) — вёска ў Бярэзінскім раёне Мінскай вобласці Беларусі, на рацэ Клява[2]. Цэнтр Капланецкага сельсавета. Месціцца за 10 км на паўднёвы ўсход ад горада Беразіно, за 111 км ад Мінска.

Гісторыя

[правіць | правіць зыходнік]

Ранняя гісторыя. Вялікае Княства Літоўскае

[правіць | правіць зыходнік]

Гэтыя землі былі заселены ў старажытнасці, пра што сведчаць курганны могільнік (цяпер 5 насыпаў) за 0,5 км ад паўднёвай ускраіны вёскі і гарадзішча за 0,2 км па паўднёвы ўсход ад вёскі[3].

Маёнтак Капланцы паводле пісьмовых крыніц вядомы з 1596 года, калі ён уваходзіў у склад Аршанскага павета[4]. У 1670 годзе згадваецца як фальварак у Аршанскім павеце Вялікага Княства Літоўскага[5]. У канцы XVIII стагоддзя вёска і маёнтак у валоданні віленскага капітула[6]. У 1788 годзе на месцы старой драўлянай царквы, якая згарэла ў 1771 годзе, была пабудавана прыходская царква імя Пакрова Прасвятой Багародзіцы (разабрана ў 1940-я)[3].

Пад уладай Расійскай імперыі

[правіць | правіць зыходнік]
Капланцы, 1902 г. Фота Мікалая Магільнянскага

У выніку другога падзелу Рэчы Паспалітай 1793 года тэрыторыя апынулася ў складзе Расійскай імперыі, у Ігуменскім павеце Мінскай губерні. У 1800 годзе было сяло і гаспадарскі двор, драўляная ўніяцкая царква Пакрова Багародзіцы, плябанія, карчма, млын на рацэ Клява, сукнавальня, памешчыцкая ўласнасць[3]. У XIX стагоддзі ўласнікам быў Сахараў[7].

9 сакавіка 1807 года на сродкі святара Сымона Аксінькевіча адкрыта Божынскае свецкае вучылішча для дзяцей бедныя дваран і грэка-уніяцкага духавенства. Паводле інвентароў 1845 года ў складзе маёнтка Капланцы (уладанне С. Ясенскага) уваходзілі фальварак і паселішча Божын, вёскі Мілашава, Елеанорава, Ядліна, да маёнтка Капланцы 2 адносіліся хутар і вёска Валоўніца (разам 792 жыхары, 105 цяглых двароў, 5 агароднікаў). У карыстанні сялян былі 144 валы, 197 кароў, 438 свіней, памешчыку належала 950 дзесяцін пашы, 2 хлебазапасныя магазіны.

Пасля 1861 года ў Пагосцкай воласці Ігуменскага павета. У 1884 годзе адкрыта перасоўная царкоўна-прыходская школа (у 1890 годзе вучыліся 23 хлопчыкі). Паводле перапісу 1897 года ў сяле была прыходская царква, прытулак, хлебазапасны магазін, піцейны дом, былі аднайменныя маёнтак і сядзіба[3].

У 1913 годзе маёнткам Капланцы валодала Вольга Васілеўская, дачка папярэдняга ўладальніка генерал-маёра Сахарава[8], было 625 дзесяцін зямлі[9].

  • Капланцы на здымках Вячаслава Косткі, 1905 г.
  • Селянін з дачкой у святочных строях
    Селянін з дачкой у святочных строях
  • Мужчына з віламі для гною
    Мужчына з віламі для гною
  • Сляпы жабрак з лірай і паважатымі
    Сляпы жабрак з лірай і паважатымі
  • Лоўля рыбы сеткай
    Лоўля рыбы сеткай

Найноўшы час

[правіць | правіць зыходнік]
Абед у полі. Фота Вячаслава Косткі, 1905 г.

З канца лютага 1918 года тэрыторыя акупаваная войскамі Германскай імперыі. 25 сакавіка 1918 года згодна з Трэцяй Устаўной граматай абвешчана часткай Беларускай Народнай Рэспублікі. У снежні 1918 года занята Чырвонай Арміяй, з 1 студзеня 1919 года ў адпаведнасці з пастановай І з’езда КП(б) Беларусі яна ўвайшла ў склад Савецкай Беларусі, з лютага 1919 года — у Савецкай Расіі, у складзе Магілёўскага павета Гомельскай губерні. За часамі савецка-польскай вайны ў Капланцах месціўся штаб дывізіі Чырвонай Арміі і шпіталь[10]. У ліпені 1920 года ў баях каля вёскі загінулі 25 чырвонаармейцаў (пахаваны на могілках)[10].

З 10 жніўня 1920 года ў Беларускай ССР. У 1923 годзе ў нацыяналізаваным маёнтку створана садова-агранамічная гаспадарка, 24 верасня 1924 года закладзена сельскагаспадарчае кааператыўнае таварыства. З 20 жніўня 1924 года вёска — цэнтра Капланецкага сельсавета Бярэзінскага раёна Барысаўскай, з 9 чэрвеня 1927 года да 26 чэрвеня 1930 года Менскай акруг. У канцы 1920-х гадоў на базе царкоўна-прыходскай школы была створана 4-гадовая школа, якая месцілася ў будынку, пабудаваным на сродкі вяскоўцаў у 1902 годзе[10].

У 1930 годзе праведзена прымусовая калектывізацыя, створаны калгас «Пераможац», у 1936 годзе пабудавана грамадская лазня. З 20 лютага 1938 года ў Магілёўскай вобласці.

У Другую сусветную вайну з канца чэрвеня 1941 года да пачатку ліпеня 1944 года пад акупацыяй Германіі. У 1942 годзе акупацыйная адміністрацыя расстраляла 5 вяскоўцаў. У красавіку 1943 і чэрвені 1944 гадоў вёска часткова спальвалася ў ходзе карных аперацый[3]. Пасля вайны вёска адноўлена.

З 20 верасня 1944 года ў Мінскай вобласці. З 25 снежня 1962 года ў Чэрвеньскім раёне, з 6 студзеня 1965 года зноў у Бярэзінскім раёне. У 1969 годзе 8-гадовая школа пераўтворана ў сярэднюю[10].

Насельніцтва

[правіць | правіць зыходнік]
  • 1800 год — 79 двароў, 520 жыхароў
  • 1858 год — 436 жыхароў
  • 1866 год — 66 двароў
  • 1885 год — 62 двары, 560 жыхароў
  • 1897 год — сяло, 111 двароў, 763 жыхары; маёнтак, 3 двары, 24 жыхары; сядзіба, 2 двары, 22 жыхары
  • 1908 год — 147 двароў, 977 жыхароў[11]
  • 1917 год — сяло, 150 двароў, 863 жыхары (841 беларус, 22 яўрэі); маёнтак, 1 двор, 57 жыхароў (усе беларусы)[12]
  • 1926 год — вёска, 180 двароў, 967 жыхароў; маёнтак, 22 двары, 82 жыхары[10]
  • 1960 год — 711 жыхароў[10]
  • 1997 год — 346 жыхароў, 168 двароў[2]
  • 2009 год — 306 жыхароў[13]
  • 2019 год — 260 жыхароў

Славутасці

[правіць | правіць зыходнік]
Драўляны крыж на могілках
795-27. Ручнік, с. Капланцы. Ігуменскі павет. Канец XIX — пачатак XX стагоддзя

Мемарыялы

[правіць | правіць зыходнік]
  • Брацкія магілы чырвонаармейцаў[2].
  • Брацкія магілы савецкіх воінаў і партызан[2].

Вядомыя асобы

[правіць | правіць зыходнік]

Крыніцы

[правіць | правіць зыходнік]
  1. ↑ Назвы населеных пунктаў Рэспублікі Беларусь: Мінская вобласць: нарматыўны даведнік / І. А. Гапоненка, І. Л. Капылоў, В. П. Лемцюгова і інш.; пад рэд. В. П. Лемцюговай. — Мн.: Тэхналогія, 2003. — 604 с. ISBN 985-458-054-7. (DJVU)
  2. ↑ а б в г д БелЭн 1999.
  3. ↑ а б в г д ГВБ 2010, с. 274.
  4. ↑ Вялікі гістарычны атлас Беларусі : у 4 т. / Дзяржаўны камітэт па маёмасці Рэспублікі Беларусь, Рэспубліканскае унітарнае прадпрыемства «Белкартаграфія»; рэдкалегія: В. Л. Насевіч (галоўны рэдактар) [і інш.]. — Мінск: Белкартаграфія. — Т. 1 / [рэд. Л.У. Шклярэвіч]. — 244, [3] с., іл. с. — ISBN 978-985-508-060-3. С. 214.
  5. ↑ LVIA, f. 11, ap. 1, b. 747
  6. ↑ Вялікі гістарычны атлас Беларусі : у 4 т. / Дзяржаўны камітэт па маёмасці Рэспублікі Беларусь, Рэспубліканскае унітарнае прадпрыемства «Белкартаграфія»; рэдкалегія: В. Л. Насевіч (галоўны рэдактар) [і інш.]. — Мінск: Белкартаграфія. — Т. 2 / [складзены і падрыхтаваны да друку ў 2012 г. ; спецыяльны змест распрацавалі: Я. К. Анішчанка і інш.]. — 1 атлас (347, [4] с.) : каляр., карты, тэкст, іл., паказальнік с. — ISBN 978-985-508-245-4. С. 242.
  7. ↑ Дапаможнік (недаступная спасылка). helper.archonline.by. Архівавана з першакрыніцы 3 снежня 2023. Праверана 5 лютага 2025.
  8. ↑ Списокъ землевладѣльцевъ Минской губерніи 1903, с. 4.
  9. ↑ Nad Świsłoczą 1914, s. 103.
  10. ↑ а б в г д е ГВБ 2010, с. 275.
  11. ↑ Ярмоловичъ В. 1909, с. 81.
  12. ↑ Список населенных мест Б.С.С.Р. (б. Минской губернии) 1924, с. 108.
  13. ↑ Belarus. pop-stat.mashke.org. Праверана 5 лютага 2025.
  14. ↑ Беларуская міфалогія: Энцыклапедычны слоўнік / С. Санько, Т. Валодзіна, У. Васілевіч і інш. — Мн.: Беларусь, 2004. — 592 с.: іл. — 3 000 экз. — ISBN 985-01-0473-2.
  15. ↑ В. Костко. Цѣлебныя деревья въ Бѣлоруссіи. — 1906. — 718 с.

Літаратура

[правіць | правіць зыходнік]

Спасылкі

[правіць | правіць зыходнік]
Узята з "https://be.wikipedia.org/w/index.php?title=Капланцы&oldid=5009523"