Правы чалавека ў Арменіі

З Вікіпедыі, свабоднай энцыклапедыі

Правы чалавека ў Арменіі — правілы, якія забяспечваюць абарону годнасці і свабоды кожнага асобнага чалавека ў Арменіі.

Агляд[правіць | правіць зыходнік]

Свабода слова і СМІ[правіць | правіць зыходнік]

У Арменіі некаторыя незалежныя каналы, такія як А1+, «Ноян Тапан» і расійскае НТВ, былі пазбаўленыя сваіх частот урадам. Журналісты, якія асвятлялі дэманстрацыю супраць прэзідэнта Роберта Качарана, падвергліся нападу, калі паліцыя ўмяшалася, каб затрымаць пратэстоўцаў. Практычна ўсе армянскія тэлеканалы кантралююцца ўрадам або лаяльныя яму. Адзіная буйная прыватная сетка, якая рэгулярна транслявала крытыку ўрада, была спрэчна выцесненая з эфіру ў 2002 годзе. У 2010 годзе ўрад Арменіі прыняў шэраг спрэчных паправак да Закона «Аб вяшчанні», якія дазваляюць дзяржаўным рэгулятарам выдаваць або адклікаць ліцэнзіі без тлумачэння прычын, а таксама ўводзіць абмежаванні на складанне праграм тэлеканалаў[1].

Пасля пратэстаў на прэзідэнцкіх выбарах у Арменіі ў 2008 годзе прэзідэнт Качаран 1 сакавіка спрэчна абвясціў 20-дзённае надзвычайнае становішча[2][3] і выкарыстаў яго для забароны ўсіх грамадскіх сходаў і цэнзуры ўсіх сродкаў масавай інфармацыі, каб ўключаць толькі інфармацыю, спансаванную дзяржавай. Акрамя таго, улады зачынілі некалькі апазіцыйных газет разам з іх сайтамі, у тым ліку «А1+» і «Айкакан жаманак»[4]. Акрамя таго, урад заблакаваў доступ да сайта YouTube, які змяшчаў відэа з пратэстаў 1 сакавіка і позніх начных сутыкненняў з паліцыяй, на якіх спецназ страляў з аўтаматычнай зброі прама ў натоўп. Таксама была заблакаваная радыёперадача і доступ на сайт армянскай свабоды, службы Радыё «Свабодная Еўропа».

30 красавіка 2009 года Аргішці Ківіран, каардынатар інфармацыйнага агенцтва ARMENIA Today, вядомы сваёй апазіцыйнай пазіцыяй, быў жорстка збіты[5][6][7]. Паведамляецца, што трое невядомых напалі на Ківірана і жорстка збілі яго, прычыніўшы яму сур’ёзныя траўмы галавы і твару. Яго стан быў «цяжкі, але стабільны» пасля таго, як ён быў дастаўлены ў медыцынскі цэнтр Эрэбуні. Абаронца правоў чалавека Арменіі Армэн Аруцюнян асудзіў гэты акт і, адзначыўшы, што амаль усе выпадкі гвалту ў дачыненні да журналістаў, якія мелі месца ў мінулым, не былі раскрытыя, заклікаў паліцыю правесці расследаванне і раскрыць тых, хто нападаў на Ківірана.

Інцыдэнты з праваахоўнымі органамі[правіць | правіць зыходнік]

У верасні 2001 года Пагос Пагасян, знаёмы з прэзідэнтам Арменіі Робертам Качаранам, павітаў яго ў кафэ словамі «Прывітанне, Роб», чым выклікаў гнеў Качарана. Пасля гэтага Пагасян быў збіты да смерці прэзідэнцкай аховай. Пакаранне панёс толькі адзін з целаахоўнікаў Качарана, прысуджаны да ўмоўнага турэмнага тэрміну[8].

У 2018 годзе ўсе суседнія краіны Арменіі ўвайшлі ў спіс 30 краін з самым высокім узроўнем турэмнага зняволення, а ў Арменіі гэты паказчык быў ніжэйшы. Пасля складання дакладу ўрад правёў маштабную амністыю[9].

12 мая 2007 года грамадзянін Арменіі Лявон Гулян, выкліканы ў паліцыю ў якасці сведкі па справе аб забойстве[10], памёр у Галоўным упраўленні крымінальнага вышуку паліцыі пасля таго, як яго забіў да смерці і выкінуў з акна першы намеснік начальніка Галоўнага ўпраўлення крымінальнага вышуку Овік Тамамян[11]. Паліцыя сцвярджае, што Гулян паслізнуўся і ўпаў з першага паверха, спрабуючы збегчы з-пад варты[12]. Папярэдняя судова-медыцынская экспертыза, праведзеная судова-медыцынскімі спецыялістамі з Даніі і Германіі, ўстанавіла, што смерць Гуляна наступіла ў выніку смяротных траўмаў, якія ўключалі пераломы чэрапа, грудной клеткі, хрыбетніка і рэбраў. У лісце, адрасаваным кіраўніку паліцыі, выканаўчы дырэктар Міжнароднай Хельсінкскай федэрацыі правоў чалавека спаслаўся на падазрэнні паліцыі ў тлумачэнні смерці Гуляна і згадаў, што катаванні і жорсткае абыходжанне з боку паліцыі застаюцца сур’ёзнымі праблемамі ў Арменіі[13][14][15]. Еўрапейскі суд па правах чалавека вынес вердыкт па гэтай справе, па якім абавязаў урад Арменіі выплаціць пазоўніку 50 тыс. еўра ў якасці кампенсацыі маральнай шкоды і 2000 еўра — за судовыя выдаткі[16].

Палітычная свабода[правіць | правіць зыходнік]

У 1998 годзе пасля сыходу Лявона Тэр-Петрасяна з пасады прэзідэнта палітычная свабода ў Арменіі некалькі палепшылася. Адбыліся канстытуцыйныя змены, якія далі прэзідэнту больш улады, чым парламенту. Была забароненая дзейнасць дзевяці палітычных партый.

Пасля прэзідэнцкіх выбараў у Арменіі 19 лютага 2008 года ў Ерэване прайшла серыя масавых пратэстаў супраць меркаваных фальсіфікацый на выбарах, арганізаваныя прыхільнікамі Тэр-Петрасяна. Пратэсты пачаліся 20 лютага, працягваліся 10 дзён на плошчы Свабоды ў Ерэване, у іх узялі ўдзел дзясяткі тысяч дэманстрантаў. Загінулі 10 чалавек. Нягледзячы на заклікі ўрада спыніць дэманстрацыі, пратэсты працягваліся да 1 сакавіка[17]. 1 сакавіка Нацыянальная паліцыя і ўзброеныя сілы разагналі, якія засталіся на ноч, 700—1000 чалавек, збіваючы іх дубінкамі і электрашокавай зброяй. Многія пратэстоўцы ўсё яшчэ лічацца зніклымі без вестак[18]. З 1 сакавіка таго ж года Тэр-Петрасян быў змешчаны пад хатні арышт[19].

Пасля аксамітнай рэвалюцыі у 2018 годзе былы прэзідэнт Серж Саргсян[20], яго браты — Аляксандр і Лявон Саргсян[21], сын Нарэк і дачка Ані[22], былыя члены Кабінета міністраў Сейран Аганян[23], Серго Карапецян[24], Геворг Аруцюнян, Армен Геваркян[25], былыя дэпутаты парламента Арсен Бабаян, Грайр Таўмасян[26], Манвел Грыгаран, былы суддзя Самвел Узумян[27] былі абвінавачаныя ў карупцыі, незаконным атрыманні даходаў і ўхіленні ад выплаты падаткаў. Як паведамляе Associated Press, Саргсян адхіліў усе вылучаныя супраць яго, яго сваякоў і былых членаў Кабінета міністраў абвінавачванні як палітычна матываваныя.

Журналісты Гагік Шамшан, Сатык Сейранян, Мгер Егіазаран і палітычныя актывісты Нарэк Малян, Канстанцін Тэр-Накалян, Артур Даніелян[28] былі абвінавачаныя ва ўжыванні наркотыкаў, незаконным захоўванні зброі, затрыманыя, а крыху пазней вызваленыя.

Акрамя таго былога прэзідэнта Роберта Качарана таксама абвінавацілі ў «звяржэнні канстытуцыйнага ладу»[29]. У маі 2019 года дзясяткі прыхільнікаў Качарана сабраліся ля будынка Ерэванскага гарадскога суда, зладзіўшы пратэсты. Роберт Качаран заявіў, што справа была ўзбуджаная супраць яго з-за новага кіраўніцтва, якое выцесніла яго пераемніка падчас народнага паўстання ў 2018 годзе.

У 2020 годзе пасля падпісання прэм’ер-міністрам супольнай заявы з Расіяй і Азербайджанам аб «фактычнай капітуляцыі Арменіі», успыхнулі масавыя пратэсты, патрабуючы адстаўкі Пашыняна[30]. У першы дзень пратэстоўцы захапілі будынак парламента, старшыня Нацыянальнага сходу Арменіі Арарат Мірзаян быў збіты[31]. На наступны дзень шэсць чалавек былі затрыманыя па падазрэнні ў арганізацыі масавых беспарадкаў[32], затым адбыліся сутычкі паміж пратэстоўцамі і сілавікамі, падчас якіх пацярпелі тры супрацоўнікі праваахоўных органаў[33]. Былі затрыманыя лідар апазіцыйнай партыі «Квітнеючая Арменія» Гагік Царукян[34], прэс-сакратар рэспубліканскай партыі Эдуард Шармазанаў[35], былы міністр эканомікі Арцвік Мінасян, Арсен Бабаян, сябра партыі «Радзіма», Ара Акапян, сябра партыі «Нацыянальная павестка», былы сябра партыі «Рэспубліка», палітолаг Сурэн Сурэнянц і інш[36]. Таксама быў арыштаваны былы дырэктар СНБ Арменіі Артур Ванецян і быў абвінавачаны ў падрыхтоўцы забойства прэм’ер-міністра Нікола Пашыняна, які пазней быў адпушчаны на волю. Праз некалькі дзён адзін з пратэстоўцаў, якія ўварваліся ў будынак парламента 10 лістапада, Гарнік Петрасян быў знойдзены мёртвым[37][38].

Свабода рэлігіі[правіць | правіць зыходнік]

Армянская Апостальская Царква валодае значнай манаполіяй у Арменіі, валодаючы вялікімі правамі, чым любая іншая зарэгістраваная рэлігійная ўстанова.

Да рэлігійных меншасцяў ставяцца рускія праваслаўныя хрысціяне, сірыйскія хрысціяне, грэчаскія праваслаўныя хрысціяне, яўрэі, мусульмане, езіды і Сведкі Іеговы. Па вялікім рахунку, мусульманская абшчына Арменіі (якая некалі складалася з азербайджанцаў і курдаў) практычна не існуе з-за абмену насельніцтвам паміж Арменіяй і Азербайджанам падчас першай Карабахскай вайны.

Правы ЛГБТ[правіць | правіць зыходнік]

У 2003 годзе ў Арменіі былі ўзаконеныя аднаполыя адносіны[39]. Аднак, нягледзячы на дэкрыміналізацыю, становішча ЛГБТ істотна не змянілася. Няма ніякай прававой абароны для ЛГБТ-асоб, чые правы чалавека рэгулярна парушаюцца. Многія асцерагаюцца гвалту на працоўным месцы або ў сям’і і таму не выказваюць адкрыта сваю арыентацыю і не падаюць скаргаў на парушэнні правоў чалавека або крымінальныя злачынствы.

Арменія ў 2013 годзе заняла 47-е месца з 49 еўрапейскіх краін па правах ЛГБТ.

Трансгендарная жанчына Ліліт Марцірасян выступіла ў парламенце Арменіі цягам 3 хвілін 5 красавіка 2019 года. Па словах Ліліт, заснаваная ёю арганізацыя «Правы бок» зарэгістравала 283 выпадкі парушэння правоў трансгендэраў. Некаторыя заканадаўцы адразу ж праявілі варожасць, заявіўшы, што Марцірасян «парушыла парадак дня слуханняў і праявіла непавагу да парламента»[40][41]. Адзін з дэпутатаў парламента публічна заклікаў спаліць Ліліт Марцірасян жыўцом. Прадстаўнікі грамадскасці пагражалі і асуджалі Марцірасян і ўсіх трансгендарных людзей, якія жывуць у Арменіі. Нікол Пашынян назваў правы ЛГБТ «непатрэбным галаўным болем, з якім давядзецца мець справу праз 10, 20, 30 гадоў»[42].

Даклад «Правы чалавека ва Усходняй Еўропе і Цэнтральнай Азіі ў 2019 годзе», прадстаўлены арганізацыяй Amnesty International паведамляе аб парушэннях правоў ЛГБТ у Арменіі:

Не спыняўся прыгнёт і дыскрымінацыя лесбіянак, геяў, бісексуальных і трансгендерных людзей і інтерсексаў. У першым паўгоддзі 2019 года мясцовая ЛГБТ арганізацыя зафіксавала 24 злачынствы на глебе гамафобіі і трансфобіі, уключаючы гвалт, у тым ліку хатні, і выпадкі вымагальніцтва[43].

Ацэнка[правіць | правіць зыходнік]

У 2017 годзе Арменія заняла 54-е месца ў справаздачы індэкса свабоды чалавека, апублікаванай канадскім інстытутам Фрэйзера.

У студзені 2017 года праваабарончая арганізацыя Human Rights Watch у сваім дакладзе ацаніла сітуацыю з абаронай правоў чалавека ў Арменіі:

«Сітуацыя з абаронай правоў чалавека ў Арменіі летась заставалася праблематычнай. Улады ўжылі несуразмерную сілу ў дачыненні да мірных дэманстрантаў, напалі на журналістаў і выставілі неабгрунтаваныя крымінальныя абвінавачванні супраць удзельнікаў і лідараў акцый пратэсту»[44]

. Арменія класіфікуецца як «часткова свабодная» ў справаздачы Freedom House за 2019 год (з дадзенымі за 2018 год), згодна з якім дэмакратыя і свабода ацэньваюцца як 51 з 100[45]. Даклад «Правы чалавека ва Усходняй Еўропе і Цэнтральнай Азіі ў 2019 годзе», прадстаўлены арганізацыяй Amnesty International паведамляе аб парушэннях заканадаўства, міжнароднага права і дэмакратыі ў Арменіі:

У такіх розных краінах, як Малдова і Арменія, судовыя сістэмы адчувалі на сабе палітычны ціск. На фоне занепакоенасці магчымым ціскам выканаўчай улады на судовую адбываліся арышты і крымінальны пераслед былых высокапастаўленых дзяржаўных службовых асоб, якія абвінавачваюцца ў злоўжыванні ўладай. Арменія так і не ратыфікавала Канвенцыю Савета Еўропы аб прадухіленні і барацьбе з гвалтам у адносінах да жанчын і хатнім гвалтам (Стамбульская канвенцыя), нягледзячы на ўсё большае ўсведамленне маштабаў гендарнага гвалту[43].

Зноскі

  1. ↑ Irina Hovhannisyan. Western Watchdog Deplores Government Control Of Armenian TV (англ.). azatutyun.am (16 лютага 2011). Архівавана з першакрыніцы 26 лістапада 2020. Праверана 1 снежня 2020.
  2. ↑ Кочарян назвал свой арест местью Пашиняна. Кавказский Узел. Архівавана з першакрыніцы 24 кастрычніка 2020. Праверана 20 лістапада 2020.
  3. ↑ Предъявив Кочаряну обвинение, ССС не нарушила конституционную норму о неприкосновенности президента - юристы. Радио Свобода. Архівавана з першакрыніцы 27 кастрычніка 2020. Праверана 20 лістапада 2020.
  4. ↑ В Армении Кочарян требует от «Айкакан жаманак» возмещения ущерба в 16 млн драмов. Кавказский Узел. Архівавана з першакрыніцы 29 верасня 2019. Праверана 20 лістапада 2020.
  5. ↑ В Ереване жестоко избит координатор агентства Armenia Today (руск.). naviny.by (30 красавіка 2009). Праверана 20 лістапада 2020.
  6. ↑ [https://armenpress.am/rus/news/568298.html Избили координатора Информационного агентства ARMENIA Today Аргишти Кивирян] (руск.). armenpress.am. Праверана 20 лістапада 2020.
  7. ↑ В Ереване избили главу агентства Armenia Today (руск.). Vesti.kz. Праверана 20 лістапада 2020.
  8. ↑ Наира Налбандян. Британец, ставший очевидцем убийства Погоса Погосяна, находится в Армении и готов повторить свои показания в суде. Радио Азатутюн (5 верасня 2019). Праверана 6 лістапада 2022.
  9. ↑ Armenian president signs amnesty bill into law (англ.). www.panorama.am. Праверана 20 лістапада 2020.
  10. ↑ Свидетель по делу об убийстве местного авторитета погиб при попытке к бегству из полиции (Армения) (руск.). Regnum. Праверана 20 лістапада 2020.
  11. ↑ The Situation of Human Rights in Armenia (англ.). Human Rights House.
  12. ↑ Из окна здания полиции Армении выпал человек. Кавказский Узел. Праверана 20 лістапада 2020.
  13. ↑ Open Letter to the Armenian Head of Police on the Death of Levon Gulyan in Police Custody (англ.). Civil Society Institute Armenia (17 мая 2007). Праверана 20 лістапада 2020.
  14. ↑ Открытое письмо генеральному прокурору Армении по делу Левона Гуляна. Human Rights Watch (18 мая 2007). Праверана 20 лістапада 2020.
  15. ↑ Армения: возмущение полицейским беспределом (руск.). Institute for War and Peace Reporting. Праверана 20 лістапада 2020.
  16. ↑ ЕСПЧ огласил решение по делу «Гулян против Армении» (руск.). Радио Азатутюн. Праверана 20 лістапада 2020.
  17. ↑ Report by the Commissioner for Human Rights, Mr Thomas Hammarberg, on his special mission to Armenia, 12 – 15 march 2008. Архівавана з першакрыніцы 3 сакавіка 2016.
  18. ↑ Human Rights Watch Demands Probe Into Armenian Crackdown (арм.). Радио Азатутюн. Архівавана з першакрыніцы 12 мая 2020. Праверана 20 лістапада 2020.
  19. ↑ Ter-Petrosian ‘Under House Arrest,’ Rally Broken Up (арм.). Радио Азатутюн. Архівавана з першакрыніцы 8 мая 2020. Праверана 20 лістапада 2020.
  20. ↑ Armenia’s ex-president accused of embezzlement. AP NEWS (4 снежня 2019). Праверана 20 лістапада 2020.
  21. ↑ Court issues second arrest warrant for ex-president’s brother Levon Sargsyan. armenpress.am. Праверана 20 лістапада 2020.
  22. ↑ Ex–Armenian president’s relatives under investigation for tax fraud. OC Media (2 ліпеня 2018). Праверана 20 лістапада 2020.
  23. ↑ Head of Armenia’s intelligence: We taking measures to prevent Seyran Ohanyan from leaving the country. news.am. Праверана 20 лістапада 2020.
  24. ↑ Case regarding Armenia 3rd President and other ex-officials inscribed to Yerevan court judge. news.am. Праверана 20 лістапада 2020.
  25. ↑ SIS seeks arrest of former Secretary of Security Council Armen Gevorgyan. armenpress.am. Праверана 20 лістапада 2020.
  26. ↑ What were daughters of Hrayr Tovmasyan asked about at Armenian NSS?. news.am. Праверана 20 лістапада 2020.
  27. ↑ Armenia ex-judge declared wanted. news.am. Праверана 20 лістапада 2020.
  28. ↑ Armenian public-political club issues statement on apprehension of activists (англ.). Новости Армении. Архівавана з першакрыніцы 20 лютага 2020. Праверана 20 лістапада 2020.
  29. ↑ Ex-Armenia president goes on trial, rejects 'coup' charges (англ.). France 24 (13 мая 2019). Архівавана з першакрыніцы 13 жніўня 2020. Праверана 20 лістапада 2020.
  30. ↑ "Он предатель!" Армянская оппозиция о властях, миротворцах и Карабахе (руск.). РИА Новости (13 лістапада 2020). Архівавана з першакрыніцы 30 лістапада 2020. Праверана 30 лістапада 2020.
  31. ↑ Արարատ Միրզոյանն այս պահին վիրահատվում է. Նիկոլ Փաշինյան (арм.). Sputnik Armenian. Архівавана з першакрыніцы 10 лістапада 2020. Праверана 30 лістапада 2020.
  32. ↑ Six Detained On Suspicion Of Mass Riots, Calls To Seize Power, Including Attackers Of Parliament Speaker Ararat Mirzoyan. | ZARTONK MEDIA. zartonkmedia.com. Архівавана з першакрыніцы 11 лістапада 2020. Праверана 30 лістапада 2020.
  33. ↑ Обстановка в центре Еревана накаляется: в стычке пострадали полицейские (руск.). Sputnik Армения. Архівавана з першакрыніцы 11 лістапада 2020. Праверана 30 лістапада 2020.
  34. ↑ Протестующие в Ереване потребовали отставки Пашиняна (руск.). «Коммерсантъ» (11 лістапада 2020). Архівавана з першакрыніцы 28 лістапада 2020. Праверана 30 лістапада 2020.
  35. ↑ В Армении арестовали бывшего вице-спикера парламента Шармазанова (руск.). Regnum (12 лістапада 2020). Архівавана з першакрыніцы 23 лістапада 2020. Праверана 30 лістапада 2020.
  36. ↑ В Ереване по делу о протестах задержали десять оппозиционеров (руск.). РБК. Архівавана з першакрыніцы 28 лістапада 2020. Праверана 30 лістапада 2020.
  37. ↑ Обнаружен мертвым один из активистов акций протеста в Ереване (руск.). «Эхо Кавказа». Архівавана з першакрыніцы 29 лістапада 2020. Праверана 30 лістапада 2020.
  38. ↑ Обнаружено тело одного из участников акции протеста в Ереване: это мужчина, который фотографировался в парламенте (руск.). news.am. Архівавана з першакрыніцы 17 лістапада 2020. Праверана 30 лістапада 2020.
  39. ↑ United Nations High Commissioner for Refugees. Refworld | Armenia: The situation of homosexuals and lesbians; public perception of gays and lesbians; availability of state protection and whether there exist state programs to promote the respect of their human rights (January 2003 - December 2005) (англ.). Refworld. Праверана 20 лістапада 2020.
  40. ↑ Выступление трансгендерной женщины в парламенте Армении вызвало скандал, споры и гомофобные заявления (руск.). hromadske.ua. Архівавана з першакрыніцы 24 лістапада 2020. Праверана 20 лістапада 2020.
  41. ↑ Армению взбудоражило выступление трансгендерной женщины в парламенте (англ.). russian.Eurasianet.org. Архівавана з першакрыніцы 22 студзеня 2021. Праверана 20 лістапада 2020.
  42. ↑ Это головная боль — Пашинян не знает, что делать с геями и что это за ЛГБТ-форум (руск.). Sputnik Армения. Архівавана з першакрыніцы 15 чэрвеня 2020. Праверана 20 лістапада 2020.
  43. ↑ а б Права человека в Восточной Европе и Центральной Азии в 2019 году (англ.). Amnesty International. Архівавана з першакрыніцы 4 мая 2020. Праверана 25 лістапада 2020.
  44. ↑ Armenia (англ.). Freedom House. Архівавана з першакрыніцы 27 лістапада 2020. Праверана 20 лістапада 2020.
  45. ↑ Armenia (англ.). Freedom House. Архівавана з першакрыніцы 27 лістапада 2020. Праверана 20 лістапада 2020.

Узята з "https://be.wikipedia.org/w/index.php?title=Правы_чалавека_ў_Арменіі&oldid=4568353"