Спіс дзяржаў і залежных тэрыторый Еўропы
Еўропа геаграфічна абмежавана Арктыкай і Атлантычным акіянам, Міжземным і Чорным морамі, гарамі Каўказ і Урал. Па гістарычных і культурных прычынах геапалітычныя межы на кантыненце значна шырэйшыя і ахопліваюць вобласці Азіі (Расія, Турцыя, Кіпр, Каўказ), Афрыкі (іспанскія валоданні), Арктыкі (уладанні Расіі і Нарвегіі) і Паўночнай Амерыкі (уладанні Даніі).
Еўропа палітычна падзелена на каля 50 незалежных краін, 6 непрызнаных краін і шэраг тэрыторый з асаблівым статусам. Па форме дзяржаўнага ладу на кантыненце ёсць 5 федэрацый і адна канфедэрацыя, у адпаведнасці з формай праўлення — 38 рэспублік і 12 манархій.
Усе краіны на кантыненце з’яўляюцца членамі Арганізацыі па бяспецы і супрацоўніцтве ў Еўропе, Арганізацыі Аб’яднаных Нацый (за выключэннем Ватыкана), Савета Еўропы (за выключэннем Беларусі). 27 членаў Еўрапейскага Саюза, 8 краін з’яўляюцца афіцыйнымі кандыдатамі на членства ў ЕС.
Незалежныя дзяржавы
[правіць | правіць зыходнік]Краіны Еўропы, якія маюць арганізаваны ўрад і якія валодаюць унутраным і знешнім суверэнітэтам.
| Назва | Афіцыйная назва | Плошча | Насельніцтва | Сталіца | Дзяржаўны лад | Членства ў ЕС |
|---|---|---|---|---|---|---|
 Аўстрыя
|
Рэспубліка Аўстрыя | 83 858 км² | 8 308 906 | Вена | Парламенцкая рэспубліка, федэрацыя |  член ЕС
|
 Албанія
|
Рэспубліка Албанія | 28 748 км² | 3 600 523 | Тырана | Парламенцкая рэспубліка | кандыдат на членства ў ЕС |
 Андора
|
Княства Андора | 468 км² | 69 150 | Андора-ла-Велья | Парламенцкае княства | - |
 Арменія[1]
|
Рэспубліка Арменія | 29 800 км² | 3 231 900 | Ерэван | Парламенцкая рэспубліка | - |
 Азербайджан
|
Рэспубліка Азербайджан | 86 600 км² | 9 165 000 | Баку | Прэзідэнцкая рэспубліка | - |
 Беларусь
|
Рэспубліка Беларусь | 207 600 км² | 9 200 617 | Мінск | Прэзідэнцкая рэспубліка | - |
.svg){kind=small} Бельгія
|
Каралеўства Бельгія | 30 528 км² | 10 511 352 | Брусель | Канстытуцыйная манархія, федэрацыя | член ЕС
|
 Боснія і Герцагавіна
|
Боснія і Герцагавіна | 51 129 км² | 3 981 239 | Сараева | Федэральная рэспубліка | кандыдат на членства ў ЕС |
 Балгарыя
|
Рэспубліка Балгарыя | 110 990 км² | 7 640 290 | Сафія | Парламенцкая рэспубліка | член ЕС
|
.svg){kind=small} Ватыкан[2]
|
Горад-дзяржава Ватыкан | 0,44 км² | 821 | - | Абсалютная тэакратычная манархія | - |
.svg){kind=small} Вялікабрытанія[3]
|
Злучанае каралеўства Вялікабрытанія і Паўночная Ірландыя | 244 101 км² | 60 441 457 | Лондан | Канстытуцыйная монархия | - |
 Германія
|
Федэратыўная рэспубліка Германія | 357 021 км² | 82 314 900 | Берлін | Парламенцкая рэспубліка, федэрацыя | член ЕС
|
 Грузія
|
Грузія | 69 700 км² | 4 730 841 | Тбілісі | Парламенцкая рэспубліка | - |
 Грэцыя[4]
|
Грэчаская рэспубліка | 131 990 км² | 11 216 708 | Афіны | Парламенцкая рэспубліка | член ЕС
|
 Данія [5]
|
Каралеўства Данія | 43 094 км² | 5 451 826 | Капенгаген | Канстытуцыйная манархія | член ЕС
|
 Эстонія
|
Рэспубліка Эстонія | 45 226 км² | 1 342 409 | Талін | Парламенцкая рэспубліка | член ЕС
|
 Ірландыя
|
Ірландыя | 70 273 км² | 4 239 848 | Дублін | Парламенцкая рэспубліка | член ЕС
|
 Ісландыя
|
Рэспубліка Ісландыя | 103 125 км² | 290 570 | Рэйк’явік | Парламенцкая рэспубліка | - |
 Іспанія
|
Каралеўства Іспанія | 504 782 км² | 45 200 737 | Мадрыд | Канстытуцыйная манархія | член ЕС
|
 Італія
|
Італьянская рэспубліка | 301 338 км² | 59 131 287 | Рым | Парламенцкая рэспубліка | член ЕС
|
 Казахстан[6]
|
Рэспубліка Казахстан | 2 724 900 км² | 16 402 861 | Астана | Прэзідэнцкая рэспубліка | - |
 Кіпр[7]
|
Рэспубліка Кіпр | 9 251 км² | 788 457 | Нікасія | Прэзідэнцкая рэспубліка | член ЕС
|
 Латвія
|
Рэспубліка Латвія | 64 589 км² | 2 286 700 | Рыга | Парламенцкая рэспубліка | член ЕС
|
 Літва
|
Рэспубліка Літва | 65 200 км² | 3 575 439 | Вільнюс | Парламенцкая рэспубліка | член ЕС
|
 Ліхтэнштэйн
|
Княства Ліхтенштэйн | 160 км² | 33 717 | Вадуц | Канстытуцыйная манархія | - |
 Люксембург
|
Вялікае герцагства Люксембург | 2 586 км² | 480 222 | Люксембург | Канстытуцыйная манархія | член ЕС
|
 Паўночная Македонія
|
Рэспубліка Паўночная Македонія | 25 713 км² | 2 038 514 | Скоп’е | Парламенцкая рэспубліка | кандыдат на членства ў ЕС |
 Мальта
|
Рэспубліка Мальта | 316 км² | 405 577 | Валета | Парламенцкая рэспубліка | член ЕС
|
 Малдова
|
Рэспубліка Малдова | 33 843 км² | 4 455 421 | Кішынёў | Паўпрэзідэнцкая рэспубліка | кандыдат на членства ў ЕС |
 Манака
|
Княства Манака | 1,95 км² | 32 409 | Манака | Канстытуцыйная манархія | - |
 Нідэрланды
|
Каралеўства Нідэрланды | 41 528 км² | 16 570 613 | Амстэрдам | Канстытуцыйная манархія | член ЕС
|
 Нарвегія
|
Каралеўства Нарвегія | 385 155 км² | 4 721 600 | Осла | Канстытуцыйная манархія | - |
 Польшча
|
Рэспубліка Польшча | 312 679 км² | 38 518 241 | Варшава | Парламенцкая рэспубліка | член ЕС
|
 Партугалія
|
Партугальская Рэспубліка | 92 345 км² | 10 642 836 | Лісабон | Парламенцкая рэспубліка | член ЕС
|
 Румынія
|
Румынія | 238 391 км² | 22 276 056 | Бухарэст | Парламенцкая рэспубліка | член ЕС
|
 Расія[8]
|
Расійская Федэрацыя | 17 075 200 км² | 142 200 000 | Масква | Прэзідэнцкая рэспубліка, федэрацыя | - |
 Сан-Марына
|
Рэспубліка Сан-Марына | 61,2 км² | 29 615 | Сан-Марына | Парламенцкая рэспубліка | - |
 Славакія
|
Славацкая Рэспубліка | 49 036 км² | 5 447 502 | Братыслава | Парламенцкая рэспубліка | член ЕС
|
 Славенія
|
Рэспубліка Славенія | 20 273 км² | 2 009 245 | Любляна | Парламенцкая рэспубліка | член ЕС
|
 Сербія[9]
|
Рэспубліка Сербія | 88 361 км² | 7 498 001 | Бялград | Парламенцкая рэспубліка | кандыдат на членства ў ЕС |
 Турцыя[10]
|
Рэспубліка Турцыя | 780 580 км² | 71 892 647 | Анкара | Парламенцкая рэспубліка | кандыдат на членства ў ЕС |
 Украіна[11]
|
Украіна | 603 700 км² | 46 299 874 | Кіеў | Прэзідэнцкая рэспубліка | кандыдат на членства ў ЕС |
 Венгрыя
|
Венгерская Рэспубліка | 93 030 км² | 10 064 000 | Будапешт | Парламенцкая рэспубліка | член ЕС
|
 Фінляндыя
|
Рэспубліка Фінляндыя | 338 145 км² | 5 289 128 | Хельсінкі | Парламенцкая рэспубліка | член ЕС
|
 Францыя
|
Французская Рэспубліка | 675 417 км² | 64 102 140 | Парыж | Паўпрэзідэнцкая Рэспубліка | член ЕС
|
 Харватыя
|
Рэспубліка Харватыя | 56 542 км² | 4 441 000 | Заграб | Парламенцкая рэспубліка | член ЕС
|
 Чарнагорыя
|
Рэспубліка Чарнагорыя | 13 812 км² | 684 736 | Падгорыца | Парламенцкая рэспубліка | кандыдат на членства ў ЕС |
 Чэхія
|
Чэшская Рэспубліка | 78 866 км² | 10 306 709 | Прага | Парламенцкая рэспубліка | член ЕС
|
 Швецыя
|
Каралеўства Швецыя | 449 964 км² | 9 127 058 | Стакгольм | Канстытуцыйная манархія | член ЕС
|
 Швейцарыя
|
Швейцарская канфедэрацыя | 41 290 км² | 7 507 300 | Берн | Парламенцкая рэспубліка, федэрацыя | - |
Непрызнаныя ці часткова прызнаныя дзяржавы
[правіць | правіць зыходнік]| Назва | Афіцыйная назва | Плошча | Насельніцтва | Сталіца | Дзяржаўны лад | Фактычнае знаходжанне і палітычны статус |
|---|---|---|---|---|---|---|
 Абхазія
|
Рэспубліка Абхазія | 8 432 км² | 216 000 | Сухумі | Прэзідэнцкая рэспубліка | Суверэнітэт прызнан 4 краінамі, юрыдычна — аўтаномія ў складзе Грузіі. |
 Косава
|
Рэспубліка Косава | 10 887 км² | 1 900 000 | Прышціна | Парламенцкая рэспубліка | Суверэнітэт прызнаны 84 краінамі. Паводле іншых краін — аўтаномная тэрыторыя ў Сербіі ў кіраванні ААН. |
.svg){kind=small} Мальтыйскі ордэн
|
Суверэнны Ваенны Ордэн Гаспітальераў Святога Іаана Іерусалімскага Родаса і Мальты | 0,06 км² | - | - | каталічны ордэн са спецыяльным статусам | Мае статус пастаяннага назіральніка пры ААН. Падтрымлівае рэгулярныя дыпламатычныя адносіны са 105 краінамі. |
 Нагорна-Карабахская Рэспубліка[12]
|
Нагорна-Карабахская Рэспубліка | 4 988 км² | 146 600 | Сцепанакерт | Прэзідэнцкая рэспубліка | Непрызнаная дзяржава, юрыдычна — аўтаномія ў складзе Азербайджана. Рэспубліка фактычна спыніла існаванне 28 верасня 2023 г.[13] |
.svg){kind=small} Прыднястроўе
|
Прыднястроўская Малдаўская Рэспубліка | 4 163 км² | 533 500 | Ціраспаль | Прэзідэнцкая рэспубліка | Непрызнаная дзяржава, юрыдычна — аўтаномія ў складзе Малдовы. |
 Паўночны Кіпр[14]
|
Турэцкая Рэспубліка Паўночнага Кіпра | 3 355 км² | 264 172 | Нікасія | Прэзідэнцкая рэспубліка | Суверэнітэт прызнаны толькі Турцыяй, астатнія краіны лічаць яе часткай Кіпра. |
 Паўднёвая Асеція
|
Рэспубліка Паўднёвая Асеція | 3 900 км² | 70 000 | Цхінвалі | Прэзідэнцкая рэспубліка | Суверэнітэт прызнан 4 краінамі, юрыдычна — аўтаномія ў складзе Грузіі. |
Тэрыторыі з асаблівым статусам
[правіць | правіць зыходнік]Спіс залежных тэрыторый (з самакіраваннем або без яго), рэспублік і рэгіёнаў, якія маюць статус аўтаномій, і іншых абласцей з асаблівым статусам у геапалітычных межах Еўропы. Спіс не ўключае акругі Расіі, якія цалкам знаходзяцца ў Азіі. Не ўваходзяць федэральныя землі Аўстрыі, федэральныя землі Германіі і кантоны Швейцарыі, таму што яны не маюць статусу аўтаномій. У спіс не ўключаны аўтаномныя супольнасці і гараі Іспаніі, бо зараз усе раёны і два спецыяльныя гарады ў Іспаніі маюць аўтаномію і роўныя адзін аднаму, а гэта значыць, што Іспанія з’яўляецца дэ-факта федэрацыяй.
| Назва | Афіцыйная назва | Плошча | Насельніцтва | Сталіца | Статус |
|---|---|---|---|---|---|
 Аджарыя
|
Аджарская Аўтаномная Рэспубліка | 2 900 км² | 392 432 | Батумі | Аўтаномія ў складзе Грузіі |
 Адыгея
|
Адыгейская Рэспубліка | 7 600 км² | 447 109 | Майкоп | Суб’ект Расійскай Федэрацыі |
| Акратыры і Дэкелія
|
Акратыры і Дэкелія | 254 км² | 14 500 | - | Брытанскія ваенныя базы |
 Англія
|
Англія | 130 395 км² | 49 138 831 | Лондан | Краіна ў складзе Вялікабрытаніі |
 Афон
|
Манаская Рэспубліка Святая Гара | 335,64 км² | 2 262 | Кар'е | Тэрыторыя са спецыяльным статусам у Грэцыі |
 Башкартастан
|
Рэспубліка Башкартастан | 92 600 км² | 410 433 | Уфа | Суб’ект Расійскай Федэрацыі |
 Вале-д’Аоста
|
Аўтаномны рэгіён Вале-д’Аоста | 3 262 км² | 119 548 | Аоста | Аўтаномія ў складзе Італіі |
 Валонія
|
Валонская правінцыя | 16 844 км² | 3 395 942 | Намюр | Састаўны рэгіён Бельгіі |
 Ваяводзіна
|
Аўтаномны край Ваяводзіна | 21 500 км² | 2 031 992 | Нові Сад | Аўтаномія ў складзе Сербіі |
 Гагаузія
|
Аб’яднаная аўтаномная тэрыторыя Гагаузія | 1 832 км² | 155 700 | Камрат | Аўтаномія ў складзе Малдовы |
 Гібралтар
|
Гібралтар | 6,8 км² | 28 875 | Гібралтар | Заморская тэрыторыя Вялікабрытаніі |
 Гернсі
|
Востраў Гернсі | 78 км² | 65 228 | Сент-Пітэр-Порт | Тэрыторыя пад юрысдыкцыяй брытанскай кароны |
 Дагестан
|
Рэспубліка Дагестан | 50 300 км² | 2 576 531 | Махачкала | Суб’ект Расійскай Федэрацыі |
 Джэрсі
|
Востраў Джэрсі | 116 км² | 89 300 | Сент-Хельер | Тэрыторыя пад юрысдыкцыяй брытанскай кароны |
 Інгушэція
|
Рэспубліка Інгушэція | 4 300 км² | 467 294 | Магас | Суб’ект Расійскай Федэрацыі |
 Кабардзіна-Балкарыя
|
Кабардзіна-Балкарская Рэспубліка | 12 500 км² | 901 494 | Нальчык | Суб’ект Расійскай Федэрацыі |
 Калмыкія
|
Рэспубліка Калмыкія | 76 100 км² | 292 410 | Эліста | Суб’ект Расійскай Федэрацыі |
 Карачаева-Чаркесія
|
Рэспубліка Карачаева-Чаркесія | 14 100 км² | 434 470 | Чаркеск | Суб’ект Расійскай Федэрацыі |
 Карэлія
|
Рэспубліка Карэлія | 172 400 км² | 703 080 | Петразаводск | Суб’ект Расійскай Федэрацыі |
| Комі | Рэспубліка Комі | 415 900 км² | 1 018 674 | Сыктыўкар | Суб’ект Расійскай Федэрацыі |
 Крым
|
Аўтаномная Рэспубліка Крым | 26 100 км² | 1 973 185 | Сімферопаль | Аўтаномная рэспубліка ў складзе Украіны |
 Мадэйра
|
Востраў Мадэйра | 828 км² | 245 806 | Фуншал | Аўтаномія ў складзе Партугаліі |
 Мэн
|
Востраў Мэн | 572 км² | 80 058 | Дуглас | Тэрыторыя пад юрысдыкцыяй брытанскай кароны |
 Марый Эл
|
Рэспубліка Марый Эл | 23 200 км² | 727 979 | Іашкар-Ала | Суб’ект Расійскай Федэрацыі |
 Мардовія
|
Рэспубліка Мардовія | 26 200 км² | 888 776 | Саранск | Суб’ект Расійскай Федэрацыі |
| Нахічаван
|
Нахічаванская Аўтаномная Рэспубліка | 5 500 км² | 382 059 | Нахічаван | Аўтаномія ў складзе Азербайджана |
 Ненецкая аўтаномная акруга
|
Ненецкая аўтаномная акруга | 176 700 км² | 42 000 | Нар’ян-Мар | Суб’ект Расійскай Федэрацыі |
 Аландскія астравы
|
Аландскія астравы | 13 517 км² | 26 711 | Марыехамн | Аўтаномія ў складзе Фінляндыі |
 Сардзінія
|
Аўтаномны рэгіён Сардзінія | 24 090 км² | 1 643 096 | Кальяры | Аўтаномія ў складзе Італіі |
.svg){kind=small} Паўночная Ірландыя
|
Паўночная Ірландыя | 14 139 км² | 1 685 000 | Белфаст | Краіна ў складзе Вялікабрытаніі |
 Паўночная Асеція
|
Рэспубліка Паўночная Асеція — Аланія | 8 000 км² | 710 275 | Уладзікаўказ | Суб’ект Расійскай Федэрацыі |
 Сіцылія
|
Аўтаномны рэгіён Сіцылія | 25 710 км² | 5 087 000 | Палерма | Аўтаномія ў складзе Італіі |
 Рэспубліка Сербская
|
Рэспубліка Сербская | 25 053 км² | 1 479 634 | Баня-Лука | Састаўная частка Босніі і Герцагавіны |
 Татарстан
|
Рэспубліка Татарстан | 68 000 км² | 3 779 265 | Казань | Суб’ект Расійскай Федэрацыі |
 Трэнціна-Альта-Адыджэ
|
Аўтаномны рэгіён Трэнціна-Альта-Адыджэ | 13 619 км² | 940 000 | Трэнта | Аўтаномія ў складзе Італіі |
 Удмуртыя
|
Удмурцкая Рэспубліка | 42 100 км² | 1 616 200 | Іжэўск | Суб’ект Расійскай Федэрацыі |
 Уэльс
|
Уэльс | 20 779 км² | 2 903 085 | Кардыф | Краіна ў складзе Вялікабрытаніі |
 Фарэрскія астравы
|
Фарэрскія астравы | 1 399 км² | 48 470 | Торсхаўн | Аўтаномія ў складзе Даніі |
 Фрыулі-Венецыя-Джулія
|
Аўтаномны рэгіён Фрыулі-Венецыя-Джулія | 7 845 км² | 1 191 588 | Трыест | Аўтаномія ў складзе Італіі |
| Федэрацыя Босніі і Герцагавіны
|
Федэрацыя Босніі і Герцагавіны | 26 110,5 км² | 3 064 413 | Сараева | Састаўная частка Босніі і Герцагавіны |
 Фламандскі рэгіён
|
Фламандскі рэгіён | 13 522 км² | 6 016 024 | Брусель | Састаўны рэгіён Бельгіі |
 Чачня
|
Чачэнская Рэспубліка | 19 300 км² | 1 104 300 | Грозны | Суб’ект Расійскай Федэрацыі |
 Чувашыя
|
Чувашская Рэспубліка | 18 340 км² | 1 299 306 | Чэбаксары | Суб’ект Расійскай Федэрацыі |
 Шатландыя
|
Шатландыя | 78 772 км² | 5 062 011 | Эдынбург | Краіна ў складзе Вялікабрытаніі |
| Шпіцберген
|
Шпіцберген | 61 020 км² | 2 321 | Лонгір | Спецыяльная тэрыторыя Нарвегіі |
Зноскі
- ↑ Арменія геаграфічна знаходзіцца ў Азіі, але культурна і палітычна яе адносяць да еўрапейскіх краін.
- ↑ Ватыкан не з’яўляецца членам ААН, але ён прызнаны суверэннай дзяржавай.
- ↑ Вялікабрытанія: без яе ўладанняў па-за Еўропай.
- ↑ Грэцыя: уключна з Рэспублікай Афон.
- ↑ Данія: без аўтаномнай тэрыторыі Фарэрскія астравы і Грэнландыі.
- ↑ 90 % тэрыторыі Казахстана знаходзіцца ў Азіі.
- ↑ Кіпр геаграфічна знаходзіцца ў Азіі, але культурна і палітычна яго адносяць да еўрапейскіх краін.
- ↑ Расія геаграфічна знаходзіцца ў Азіі і Еўропе, але культурна і палітычна яе адносяць да еўрапейскіх краін.
- ↑ Сербія: уключаючы Ваяводзіну і Косава.
- ↑ 97 % тэрыторыі Турцыі знаходзіцца ў Азіі.
- ↑ Украіна: уключаючы АРК.
- ↑ Нагорны Карабах геаграфічна знаходзіцца ў Азіі, але гістарычна і палітычна яго адносяць да еўрапейскіх краін.
- ↑ Nagorno-Karabakh Republic will cease to exist from Jan 1 2024 — Nagorno-Karabakh authorities (англ.)
- ↑ ТРПК геаграфічна знаходзіцца ў Азіі, але культурна і палітычна яе адносяць да еўрапейскіх краін.
Спасылкі
[правіць | правіць зыходнік]- Афіцыйны сайт Еўрапейскага саюза (англ.) (даступны і на іншых мовах ЕС)
- Афіцыйны сайт Савета Еўропы (англ.)
- Афіцыйны сайт АБСЕ (англ.)
 | ||
|---|---|---|
|  | |
| ||
і часткова прызнаныя дзяржавы і ўтварэнні | ||
¹ Часткова ў Азіі | ||
Еўропа ў тэмах | |
|---|---|
| Як кантынент | |
| Еўрапейскі саюз | |
| Арганізацыі ў Еўропе | |