Саруман

З Вікіпедыі, свабоднай энцыклапедыі
Варыянты імя
Курунір
Раса айнур
Пол Мужчынскі
Месца пражывання Ізенгард

Саруман (англ.: Saruman), таксама вядомы як Саруман Белы (Курунір Лан на сіндарыне) — у легендарыуме Дж. Р. Р. Толкіна адзін з наймацнейшых магаў Ордэна Істары, кіраўнік Белага савета. Пасля прыбыцця ў Міжзем’е стаў вядомы сярод эльфаў як Курунір, на мовах людзей Поўначы — Саруман. У Валінары яго называлі Курума. Пасля, калі ён супрацьпаставіў сябе ордэну, перайменаваўся ў Сарумана Вясёлкавага.

Акрамя выдатных ведаў пра Пярсцёнкі Улады, Саруман быў дасведчаны ў інжынернай справе, таксама ён валодаў чароўным голасам, здольным пераканаць каго заўгодна, таму мала хто мог супрацьстаяць яго прамовам. Толькі тыя, хто валодаюць вялікай сілай волі маглі выстаяць перад голасам Сарумана.

Саруман прыбыў у Міжзем’е каля 1000 года Трэцяй Эпохі і доўгі час вандраваў на ўсходзе. У 2759 г. Т. Э. ён заняў Ізенгард з дазволу гондарскага намесніка Бярэна. У Ізенгардзе знаходзіўся паланцір Артханка, з дапамогай якога, як аказалася пазней, Саруман ажыццяўляў свой план — з дапамогай паланціра ён хацеў выведаць планы Саўрана і ўласнаручна вызваліць Міжзем’е ад сіл зла. Але Саруман не меркаваў, што ў той час, пакуль ён глядзеў на Саўрана, Саўран сам глядзеў на яго. Так, незаўважна для самога сябе, Саруман быў зняволены Саўранам з дапамогай паланціра, які знаходзіцца ў Бараду-Дуры. Саруман да апошняга думаў, што паступае па сваёй волі, і не разумеў, што ён — толькі пешка ў гульні Саўрана. Так, міжволі выконваючы задуму апошняга, Саруман пераканаў Белы Савет не спрабаваць ісці на Дол-Гулдур.

У 2953 г. Т. Э. Саруман абвясціў Ізенгард сваёй уласнасцю і пачаў збіраць войска оркаў і дунландцаў. З іх дапамогай ён ладзіў набегі на Рохан і высякаў лес Фангорн. Прыблізна ў той жа час яго лазутчыкі сталі з’яўляцца ў Прыгор'і і Шыры ў пошуках Пярсцёнка Усяўладдзя. Каля 3000 года Саруман быў зняволены Саўранам, з якім ён звязваўся з дапамогай паланціра, і з тых часоў падпарадкоўваўся яго загадам. Праз свайго лазутчыка Грыму Саруман падпарадкаваў сабе караля Рохана Тэадэна і дамогся фактычнага невыканання саюза рахірым з Гондарам. Тады ж Саруман адкрыўся Гэндальфу, разлічваючы прыцягнуць яго на свой бок, але той адмовіўся, а потым збег з Ізенгарда з дапамогай аднаго з Арлоў Манвэ.

У Ізенгардзе Саруман вывеў асаблівую пароду оркаў, змяшаўшы оркаў і людзей. Яны былі буйнейшымі за звычайных оркаў, не баяліся сонечнага святла і ставіліся да разнавіднасці урук-хай (у перакладзе з Чорнага Прыслоўя — «оркі-воіны»). Яны склалі касцяк арміі, кінутай на канчатковае заваяванне Рохана ў 3019 годзе Т. Э.

У тым жа годзе аб’яднаны атрад войскаў Сарумана і Саўрана высачыў Брацтва Пярсцёнка і, напаў на іх, забіў Бораміра і ўзяў у палон хобітаў Мэрыядака Брэндзібака і Перэгрына Тука. У выніку сутычкі ізенгардскіх і мордарскіх оркаў з коннымі ваярамі Рохана, хобітам удалося бегчы ў Фангорн. Яны здолелі пераканаць энтаў напасці на Ізенгард, і пастыры дрэў амаль да заснавання разбурылі яго і затапілі тэрыторыю крэпасці водамі ракі Ізен. Адначасова з гэтымі падзеямі ў Бітве з рахірым у Хельмавай Падзі войскі Сарумана пацярпелі сакрушальнае паражэнне.

Ператвораны Гэндальф сваёй уладай выгнаў Сарумана з Ордэна Істары і зламаў ягоны посах. Аднак Саруман застаўся ў жывых і першапачаткова знаходзіўся пад вартай энтаў у Артханцы, а калі Вайна за Пярсцёнак завяршылася, то атрымаў свабоду і разам з Грымам сышоў у Шыр, дзе паспрабаваў усталяваць адзінаасобнае кіраванне з дапамогай верных яму перасяленцаў з Дунланда. Першапачаткова яму ўдалося адхіліць ад улады мясцовага правадыра Лота Саквіль-Бэгінса і стварыць у Шыры ваенную дыктатуру, якая займалася прыгнётам і рабаванне карэннага насельніцтва. Аднак з вяртаннем Фрода, Сэма, Піпіна і Мэры ў лістападзе 3019 года гэтая спроба правалілася — Саруман быў адхілены ад улады, прысуджаны да выгнання і забіты сваім уласным прыслужнікам Грымам.

Знешні выгляд і характар[правіць | правіць зыходнік]

Знешне Саруман меў выгляд чарнявая старога. У канцы Трэцяй Эпохі яго валасы і барада практычна цалкам пасівелі. Ён адрозніваўся высокім ростам, выцягнутым тварам, цёмнымі вачыма. Спачатку насіў белы плашч з капюшонам; колер плашча адпавядаў яго мянушцы — Саруман Белы. Пасля змяніў гэты плашч на «Вясёлкавы», які пераліваўся ўсімі колерамі вясёлкі пры руху.

Ён не быў ні чалавекам, ні эльфам (як лічылі некаторыя людзі). Гэта быў маяр, апрануты ў плоць, адзін з Істары. У сувязі з гэтым ён валодаў неўміручасцю і неверагоднай магутнасцю. Галоўнай яго зброяй былі веды і голас. Саруман валодаў неверагодным дарам пераканання, якому маглі супраціўляцца вельмі нямногія.

Паходжанне ладу[правіць | правіць зыходнік]

Калі Толкін пачынаў працу над «Уладаром пярсцёнкаў», у яго яшчэ не было яснага ўяўлення аб сюжэце ў далейшым, як і пра постаць Сарумана. У 1940 г. у чарнавіках Толкіна з’яўляюцца запісы аб чараўніку Сарамондзе Белым (Сарамундзе Шэрым), які заваблівае Гэндальфа ў пастку. Пазней гэты персанаж ператварыўся ў Сарумана Белага.

Магчыма, вобраз Сарумана займеў уплыў легенд аб Гамельнскім пацукалове, чыё імя стала хадзячай назвай для абазначэння хлуса, які заваблівае пустымі абяцанкамі, або фігуры Айлена Мак Мідзіа, персанажа цыкла кельцкія легенд аб Фіне, які кожны год усыпляў каралеўскі двор сваімі чароўнымі напевамі, а потым спальваў усіх у сне.

Цікава таксама, што персанаж адной з арабскіх казак «Тысячы і адной ночы», Абу-Мурэй (адно з імёнаў д’ябла), вельмі нагадвае Сарумана знешнасцю і эфектам, які яго голас аказвае на навакольных.

Малаверагодна, каб Толкін цікавіўся арабскімі казкамі, але ён мог ведаць пра іх сёе-тое дзякуючы К. С. Льюісу, які выкарыстоўваў матэрыал «Начэй» пры стварэнні «Хронік Нарніі».

Зноскі