Самалёт: Розніца паміж версіямі

Інтэрактыўны прагляд гісторыі

[недагледжаная версія]

← Папярэдняя праўка Наступная праўка →

Змесціва выдалена Змесціва дададзена

ВізуальнаВікіразметка

Лінейны

Версія ад 21:57, 5 ліпеня 2013

Самалё́т, або аэрапла́н, бел. дыял. лята́к^[1] - аэрадынамічны лятальны апарат для палётаў у атмасферы з дапамогай рухавіка і нерухомых крылаў (крыла). Самалёт здольны рухацца з высокай хуткасцю, выкарыстоўваючы пад'ёмную сілу крыла для падтрымання сябе ў паветры. Нерухомае крыло адрознівае самалёт ад махалёта, а наяўнасць рухавіка - ад планёра.

Пададзенае вызначэнне з'яўляецца "класічным" і актуальным для самалётаў, якія існавалі на заранку авіяцыі. У адносінах да сучасных і перспектыўных распрацовак у авіяцыйнай тэхніцы (інтэгральныя і гіпергукавыя аэрадынамічныя кампаноўкі, выкарыстанне зменнага вектару цягі і інш.) тэрмін "самалёт" патрабуе ўдакладнення:

Самалёт — лятальны апарат, шчыльнейшы за паветра, для палётаў у атмасферы (і касмічнай прасторы (напр. Арбітальны самалёт)), што выкарыстоўвае аэрадынамічную пад'ёмную сілу планёра для ўтрымання сябе ў паветры (падчас палёту ў межах атмасферы) і цягу сілавой (рухальнай) усталёўкі для манеўравання і кампенсавання страт поўнай механічнай энергіі на лабавы супраціўленне.

Класіфікацыя самалётаў

Класіфікацыя самалётаў можа быць дадзена па розных прыкметах - па прызначэнню, па канструктыўных прыкметах, па тыпу рухавікоў, па лётна-тэхнічных параметрах і г.д. і да т.п.

Па прызначэнню

Ваенныя:
- паветраны авіяносец
- дэсантныя
- знішчальнікі
- знішчальнікі-бамбардзіроўшчыкі
- карэктоўшчыкі
- шматмэтавыя і адмысловыя
- перахопнікі
- ракетаносцы
- выведнікі
- палівазапраўшчыкі
- транспартныя
- франтавыя бамбардзіроўшчыкі
- штурмавікі
Грамадзянскія:
- пасажырскія — перавозка пасажыраў
- паштовыя - дастаўка пошты
- сельскагаспадарчыя - апрацоўка сельскагаспадарчых угоддзяў
- адмысловыя:
  - эксперыментальныя - выкананне лётных эксперыментаў
  - санітарныя - аказанне тэрміновай медыцынскай дапамогі
  - геолагавыведныя - паветраная разведка нетраў
  - пажарнікі - для тушэння галоўным чынам лясных пажараў
  - і інш.
- спартыўныя - заняткі авіяцыйным спортам
- транспартныя - транспартоўка грузаў
- вучэбна-трэніравальныя - навучанне лётнага складу

Па ўзлётнай масе

1-га класа (75 т і больш)
2-га класа (ад 30 да 75 т)
3-га класа (ад 10 да 30 т)
4-га класа (да 10 т)
лёгкаматорныя
звышлёгкія ( да 495 кг)

Клас самалёта ўзгоднены з класам аэрадрома, здольнага прыняць самалёт дадзенага тыпу.

Па тыпу і ліку рухавікоў

(гл. таксама Класіфікацыя самалётаў па канструктыўных прыкметах і сілкавальнай усталёўцы)

Па тыпу сілкавальнай усталёўкі:
- поршневыя (ПР)
- турбавінтавыя (ТВР)
- турбарэактыўныя(ТРР)
- з ракетнымі рухавікамі
- з камбінаванай сілавой усталёўкай (КСУ)
Па ліку рухавікоў:
- аднарухавіковыя
- двухрухавіковыя
- трохрухавіковыя
- чатырохрухавіковыя (Ан-124 "Руслан")
- пяцірухавіковы (He-111Z)
- шасцірухавіковы (Ан-225 "Мрія")
- сямірухавіковы (К-7)
- васьмірухавіковы (Боінг-52)
- дзесяцірухавіковы (Боінг-36)
- дванаццацірухавіковы (Do-X)

Па кампанавальнай схеме

Класіфікацыя па дадзенай прыкмеце з'яўляецца найбольш шматварыянтнай (гл. таксама Класіфікацыя самалётаў па канструктыўных прыкметах і сілкавальнай усталёўцы). Прапануецца частка асноўных варыянтаў:

Па размяшчэнню крыла:
Па ліку крылаў:
- манапланы
- паўтарапланы
- біпланы
- трыпланы
Па размяшчэнню хваставога апярэння:
- звычайнай схемы (апярэнне ззаду)
- лятучае крыло
- бясхвостка
- тыпу "качка" (апярэнне спераду);
Па тыпу і памерах фюзеляжа:
- аднафюзеляжныя (вузка- і шырокафюзеляжныя);
- двухбэлечнай схемы ("рама");
- бясфюзеляжныя ("лятучае крыло").
- Двухпалубны самалёт

Па хуткасці палёту

дагукавыя (да 0,7-0,8 Маха)
трансгукавыя (ад 0,7-0,8 да 1,2 М)
звышгукавыя (ад 1,2 да 5 М)
гіпергукавыя (звыш 5 М)

Па роду пасадкавых органаў

сухапутныя
карабельныя
гідрасамалёты
Лятучая падводная лодка

Па тыпу ўзлёту і пасадкі

вертыкальнага (ВУП)
кароткага (КУП)
звычайнага ўзлёту і пасадкі

Па роду крыніц цягі

шрубавыя
рэактыўныя

Па надзейнасці

эксперыментальныя
даследчыя
серыйныя

Па тыпу кіравання

пілатаваныя лётчыкам
беспілотныя

Канструкцыя самалётаў

Гісторыя самалётаў

Першыя спробы пабудаваць самалёт прадпрымаліся яшчэ ў дзевятнаццатым стагоддзі, у прыватнасці, самалёт быў пабудаваны рускім інжынерам Мажайскім. Аднак ніводная з гэтых канструкцый не змагла падняцца ў паветра. Чыннікамі гэтага служылі: занадта высокая маса і непрыстасаванасць тагачасных рухавікоў (паравых машын) да ўмоў авіяцыі, у адсутнасці тэорыі палёту, у сувязі з чым самалёты будаваліся "наўздагад", у адсутнасці інжынернага досведу ў шматлікіх піянераў авіяцыі.

Першым самалётам, які змог самастойна адарвацца ад зямлі і здзейсніць гарызантальны палёт, стаў "Флаер", пабудаваны братамі Орвілам і Уілбурам Райт у ЗША. Першы палёт самалёта ў гісторыі адбыўся 17 снежня 1903-га года. "Флаер" пратрымаўся ў паветры 59 секунд і праляцеў 260 метраў. Стварэнне Райтаў было афіцыйна прызнана першым у свеце апаратам цяжэй паветра, які здзейсніў пілатаваны палёт з выкарыстаннем рухавіка.

Іх апарат уяўляў сабой біплан тыпу "качка" - пілот месцаваўся на ніжнім крыле, руль кірунку ззаду, руль вышыні спераду. Двухланжэронныя крылы былі абабіты тонкім нябеленым муслінам. Рухавік "Флаера" быў чатырохтактны, са стартавай магутнасцю 16 конскіх сіл і важыў усяго (ці цэлых, калі ацэньваць з сучаснага пункта гледжання) 80 кілаграм.

Апарат меў два драўляных шрубы. Замест колавага шасі Райты выкарыстоўвалі стартавую катапульту, якая складалася з пірамідальнай вежы і драўлянай накіравальнай рэйкі. Прывад катапульты ажыццяўляўся з дапамогай масіўнага грузу, які падаў, злучанага з самалётам тросам праз сістэму адмысловых блокаў.

У Расіі практычнае развіццё авіяцыі затрымалася з-за арыентацыі ўрада на стварэнне паветраплавальных лятальных апаратаў. Засноўваючыся на прыкладзе Германіі, рускае ваеннае кіраўніцтва зрабіла стаўку на развіццё дырыжабляў і аэрастатаў для войска і не ацаніла своечасова патэнцыйныя магчымасці новага вынаходства - самалёта.

Сваю адмоўную ролю ў стаўленні да лятальных апаратаў цяжэй паветра згуляла і гісторыя з "Аэрамабілем" В. В. Татарынава. У 1909 г. вынаходнік атрымаў 50 тысяч рублёў ад Ваеннага міністэрства для пабудовы верталёта. Акрамя таго, было шмат ахвяраванняў ад прыватных асоб. Тыя, хто не мог дапамагчы грашыма, прапанавалі бясплатна сваю працу для ўвасаблення задумы вынаходніка. Расія ўскладала вялікія надзеі на гэта айчыннае вынаходства. Але задума скончылася поўным правалам. Досвед і веды Татарынава не адпавядалі складанасці пастаўленай задачы, і вялікія грошы былі выкінуты на вецер. Гэты выпадак адмоўна паўплываў на лёсы шматлікіх цікавых авіяцыйных праектаў - рускія вынаходнікі не маглі больш дамагчыся дзяржаўных субсідый.

У 1909 годзе рускі ўрад нарэшце выказаў цікавасць да самалётаў. Было вырашана адхіліць прапанову братоў Райт пра куплю іх вынаходства і будаваць самалёты саматугам. Канструяваць самалёты даручылі афіцэрам-паветраплавальнікам М. А. Агапаву, Б. В. Голубеву, Б. Ф. Гебаўэру і А. І. Шабскаму. Вырашылі будаваць трохмясцовыя самалёты розных тыпаў, каб потым абраць найбольш удалы. Ніхто з праектоўнікаў не толькі не лятаў на самалётах, але нават не бачыў іх у натуры. Таму не даводзіцца дзівіцца, што самалёты траплялі ў аварыю яшчэ падчас прабежак па зямлі.

"Кудашоў-1" - першы расійскі лятучы самалёт

Першыя поспехі рускай авіяцыі датуюцца 1910 г. 4 чэрвеня прафесар Кіеўскага політэхнічнага інстытута князь Аляксандр Кудашоў праляцеў некалькі дзясяткаў метраў на самалёце-біплане ўласнай канструкцыі.

16 чэрвеня малады кіеўскі авіяканструктар Ігар Сікорскі ўпершыню падняў свой самалёт у паветра, а яшчэ праз тры дні адбыўся палёт самалёта інжынера Якава Гакеля незвычайнай для таго часу схемы біплан з фюзеляжам (біманаплан).

Гл. таксама

Авіяцыя
Гісторыя авіяцыі
Авіябудаванне
Класіфікацыя самалётаў па канструктыўных прыкметах і сілкавальнай усталёўцы
Механізаванне крыла
Паветранае судна
Паветраны транспарт
Лятальны апарат
Спіс самалётаў па вытворцах
Шрубалёт; Махалёт;
ЭКІП; Гідрасамалёт; Лятучая падводная лодка
Авіясімулятар
Аэрадром
Cessna 172 — самы масавы самалёт у гісторыі авіяцыі
Cessna 208
Тупалеў Ту-444
Груман
Авіямадэлізм
Ту-80
Ільюшын Іл-32
Хэндлі-Пэйдж
Месершміт
Lockheed P-3 Orion
Тупалеў Ту-22
Curtiss P-40 Warhawk
ATR 42
Тупалеў Ту-91

Зноскі

↑ Напрыклад, у Магілёўскай вобл. у канцы 1940-х гг. Гл. Леонид Механиков "Полёт", С.39.

Спасылкі

Усё пра самалёты
Airliners.net - Авіяцыйныя фатаграфіі. Найбуйны партал-даведнік пра самалёты
Пра мадэлі - Па імёнах стваральнікаў ДКБ (даследча-канструктарскіх бюро)
Авіяпорт.Ру - інфармацыйна-даведкавы партал для прафесіяналаў і аматараў авіяцыі
www.aviaforum.net - авіяфорум
Энцыклапедыя сусветнай авіяцыі
http://www.avicopress.ru - Энцыклапедыя самалётаў В. М. Мясішчава і інш.
Куток неба - віртуальная авіяцыйная энцыклапедыя
www.flyingmachines.org - інтэрнэт-музей гісторыі авіяцыі.
www.avia.ru - інфармацыйны сервер расійскай авіяцыі.
www.aviaforum.ru - авіяцыйны форум.
www.foxbat.ru - сайт авіяцыйнай фатаграфіі.
www.air-travel.ru - Схемы самалётаў.
www.airforce.ru - ВПС Расіі: людзі і самалёты.
www.avsim.su - Авіясімулятары.
Гісторыя канструкцый самалётаў у СССР - Вадзім Барысавіч Шаўроў. Гісторыя канструкцый самалётаў у СССР 1938-1950 гг // М. Машынабудаванне, 1994. ISBN 5-217-00477-0.
праект Лятучай падводнай лодкі Ушакова
MEMBRANA: Падводныя самалёты. Частка першая: глыбокія палёты
MEMBRANA: Падводныя самалёты. Частка другая: хуткія прывадненні

Шаблон:Link FA Шаблон:Link FA Шаблон:Link GA Шаблон:Link FA Шаблон:Link FA

[1] Напрыклад, у Магілёўскай вобл. у канцы 1940-х гг. Гл. Леонид Механиков "Полёт", С.39.

[1]

@@ Радок 1: / Радок 1: @@
 [[Image:Aptch.gif|right|280px|border]]
-'''Самалё́т''', або '''аэрапла́н''', ''бел. дыял.'' '''лята́к'''<ref>Напрыклад, у Магілёўскай вобл. у канцы 1940-х гг. Гл. Леонид Механиков "Полёт", С.39.</ref> - аэрадынамічны [[лятальны апарат]] для палётаў у [[Атмасфера Зямлі|атмасферы]] з дапамогай [[рухавік]]а і нерухомых [[крыло (авіяцыйнае)|крылаў]] (крыла). Самалёт здольны рухацца з высокай [[хуткасць|хуткасцю]], выкарыстоўваючы [[пад'ёмная сіла|пад'ёмную сілу]] крыла для падтрымання сябе ў паветры. Нерухомае крыло адрознівае самалёт ад [[махалёт]]а, а наяўнасць рухавіка - ад [[планёр]]а.
+'''Самалё́т''', або '''аэрапла́н''', ''бел. дыял.'' '''лята́к'''<ref>Напрыклад, у Магілёўскай вобл. у канцы 1940-х гг. Гл. Леонид Механиков "Полёт", С.39.</ref> - аэрадынамічны [[лятальны апарат]] для палётаў у [[Атмасфера Зямлі|атмасферы]] з дапамогай [[рухавік]]а і нерухомых [[крыло, авіяцыйнае|крылаў]] (крыла). Самалёт здольны рухацца з высокай [[хуткасць|хуткасцю]], выкарыстоўваючы [[пад'ёмная сіла|пад'ёмную сілу]] крыла для падтрымання сябе ў паветры. Нерухомае крыло адрознівае самалёт ад [[махалёт]]а, а наяўнасць рухавіка - ад [[планёр]]а.
 Пададзенае вызначэнне з'яўляецца "класічным" і актуальным для самалётаў, якія існавалі на заранку авіяцыі.
 У адносінах да сучасных і перспектыўных распрацовак у авіяцыйнай тэхніцы (інтэгральныя і гіпергукавыя аэрадынамічныя кампаноўкі, выкарыстанне зменнага вектару цягі і інш.) тэрмін "самалёт" патрабуе ўдакладнення:
-'''Самалёт''' - лятальны апарат, шчыльнейшы за паветра, для палётаў у атмасферы (і касмічнай прасторы (напр. [[Арбітальны самалёт]])), што выкарыстоўвае аэрадынамічную пад'ёмную сілу планёра для ўтрымання сябе ў паветры (падчас палёту ў межах атмасферы) і цягу сілавой (рухальнай) усталёўкі для манеўравання і кампенсавання страт поўнай механічнай энергіі на лабавы супраціў.
+'''Самалёт''' — лятальны апарат, шчыльнейшы за паветра, для палётаў у атмасферы (і касмічнай прасторы (напр. [[Арбітальны самалёт]])), што выкарыстоўвае аэрадынамічную пад'ёмную сілу планёра для ўтрымання сябе ў паветры (падчас палёту ў межах атмасферы) і цягу сілавой (рухальнай) усталёўкі для манеўравання і кампенсавання страт поўнай механічнай энергіі на лабавы супраціўленне.
 == Класіфікацыя самалётаў ==
@@ Радок 11: / Радок 11: @@
 ===Па прызначэнню===
+* Ваенныя:
-* Вайсковыя:
 ** [[паветраны авіяносец]][[Image:Avião diagrama.PNG|thumb]]
 ** [[дэсант]]ныя
@@ Радок 26: / Радок 26: @@
 ** [[штурмавік]]і
 * Грамадзянскія:
-** [[Пасажырскі самалёт|пасажырскія]] - перавозка пасажыраў
+** [[Пасажырскі самалёт|пасажырскія]] — перавозка пасажыраў
 ** паштовыя - дастаўка пошты
 ** сельскагаспадарчыя - апрацоўка сельскагаспадарчых угоддзяў
@@ Радок 32: / Радок 32: @@
 *** эксперыментальныя - выкананне лётных эксперыментаў
 *** санітарныя - аказанне тэрміновай медыцынскай дапамогі
-*** геолагавыведныя - паветраная выведка нетраў
+*** геолагавыведныя - паветраная разведка нетраў
 *** пажарнікі - для тушэння галоўным чынам лясных пажараў
 *** і інш.
@@ Радок 67: / Радок 67: @@
 ** пяцірухавіковы (He-111Z)
 ** шасцірухавіковы ([[Ан-225|Ан-225 "Мрія"]])
-** сямірухавіковы ([[К-7 (самалёт)|К-7]])
+** сямірухавіковы ([[К-7, самалёт|К-7]])
 ** васьмірухавіковы (Боінг-52)
 ** дзесяцірухавіковы (Боінг-36)
@@ Радок 73: / Радок 73: @@
 ===Па кампанавальнай схеме===
-Класіфікацыя па дадзенай прыкмеце з'яўляецца найболей шматварыянтнай (гл. таксама Класіфікацыя самалётаў па канструктыўных прыкметах і сілкавальнай усталёўцы). Прапануецца частка асноўных варыянтаў:
+Класіфікацыя па дадзенай прыкмеце з'яўляецца найбольш шматварыянтнай (гл. таксама Класіфікацыя самалётаў па канструктыўных прыкметах і сілкавальнай усталёўцы). Прапануецца частка асноўных варыянтаў:
 * Па размяшчэнню крыла:
 ** [[высакаплан]]ы
@@ Радок 95: / Радок 95: @@
 === Па хуткасці палёту ===
 [[Image:Dhl.a300b4.oo-dlz.arp.jpg|thumb|Самалёт [[DHL]]]]
-[[Image:Cirrus SR20 REFON .jpg|250px|thumb|right|Манаплан [[Cirrus SR20]]]]
+[[Image:Cirrus SR20 REFON.jpg|250px|thumb|right|Манаплан [[Cirrus SR20]]]]
 * дагукавыя (да 0,7-0,8 [[Лік Маха|Маха]])
 * трансгукавыя (ад 0,7-0,8 да 1,2 М)
@@ Радок 110: / Радок 109: @@
 ===Па тыпу ўзлёту і пасадкі===
-* вертыкальнага ([[Самалёт вертыкальнага ўзлёту і пасадкі (ВУП)|ВУП]])
+* вертыкальнага ([[Самалёт вертыкальнага ўзлёту і пасадкі, ВУП|ВУП]])
 * кароткага (КУП)
 * звычайнага ўзлёту і пасадкі
@@ Радок 120: / Радок 119: @@
 ===Па надзейнасці===
 * эксперыментальныя
+* даследчыя
-* доследныя
 * серыйныя
@@ Радок 135: / Радок 134: @@
 Першым самалётам, які змог самастойна адарвацца ад зямлі і здзейсніць гарызантальны палёт, стаў [[Флаер-1|"Флаер"]], пабудаваны братамі [[Райт, Орвіл|Орвілам]] і [[Райт, Уілбур|Уілбурам Райт]] у [[Злучаныя Штаты Амерыкі|ЗША]]. Першы палёт самалёта ў гісторыі адбыўся [[17 снежня]] [[1903]]-га года. "Флаер" пратрымаўся ў паветры 59 секунд і праляцеў 260 метраў. Стварэнне Райтаў было афіцыйна прызнана першым у свеце апаратам цяжэй паветра, які здзейсніў пілатаваны палёт з выкарыстаннем рухавіка.
-Іх апарат уяўляў сабою біплан тыпу "качка" - пілот месцаваўся на ніжнім крыле, руль кірунку ззаду, руль вышыні спераду. Двухланжэронныя крылы былі абабіты тонкім нябеленым муслінам. Рухавік "Флаера" быў чатырохтактны, са стартавай магутнасцю 16 конскіх сіл і важыў усяго (ці цэлых, калі ацэньваць з сучаснага пункта гледжання) 80 кілаграм.
+Іх апарат уяўляў сабой біплан тыпу "качка" - пілот месцаваўся на ніжнім крыле, руль кірунку ззаду, руль вышыні спераду. Двухланжэронныя крылы былі абабіты тонкім нябеленым муслінам. Рухавік "Флаера" быў чатырохтактны, са стартавай магутнасцю 16 конскіх сіл і важыў усяго (ці цэлых, калі ацэньваць з сучаснага пункта гледжання) 80 кілаграм.
 Апарат меў два драўляных шрубы. Замест колавага шасі Райты выкарыстоўвалі стартавую катапульту, якая складалася з пірамідальнай вежы і драўлянай накіравальнай рэйкі. Прывад катапульты ажыццяўляўся з дапамогай масіўнага грузу, які падаў, злучанага з самалётам тросам праз сістэму адмысловых блокаў.
@@ Радок 141: / Радок 140: @@
 У [[Расія|Расіі]] практычнае развіццё авіяцыі затрымалася з-за арыентацыі ўрада на стварэнне паветраплавальных лятальных апаратаў. Засноўваючыся на прыкладзе [[Германія|Германіі]], рускае ваеннае кіраўніцтва зрабіла стаўку на развіццё [[дырыжабль|дырыжабляў]] і [[аэрастат]]аў для войска і не ацаніла своечасова патэнцыйныя магчымасці новага вынаходства - самалёта.
-Сваю адмоўную ролю ў стаўленні да лятальных апаратаў цяжэй паветра згуляла і гісторыя з "Аэрамабілем" В. В. Татарынава. У [[1909]] г. вынаходнік атрымаў 50 тысяч рублёў ад Ваеннага міністэрства для пабудовы шрубалёта. Акрамя таго, было шмат ахвяраванняў ад прыватных асоб. Тыя, хто не мог дапамагчы грашыма, прапанавалі бясплатна сваю працу для ўвасаблення задумы вынаходніка. Расія ўскладала вялікія надзеі на гэта айчыннае вынаходства. Але задума скончылася поўным правалам. Досвед і веды Татарынава не адпавядалі складанасці пастаўленай задачы, і вялікія грошы былі выкінуты на вецер. Гэты выпадак адмоўна паўплываў на лёсы шматлікіх цікавых авіяцыйных праектаў - рускія вынаходнікі не маглі больш дамагчыся дзяржаўных субсідый.
+Сваю адмоўную ролю ў стаўленні да лятальных апаратаў цяжэй паветра згуляла і гісторыя з "Аэрамабілем" В. В. Татарынава. У [[1909]] г. вынаходнік атрымаў 50 тысяч рублёў ад Ваеннага міністэрства для пабудовы верталёта. Акрамя таго, было шмат ахвяраванняў ад прыватных асоб. Тыя, хто не мог дапамагчы грашыма, прапанавалі бясплатна сваю працу для ўвасаблення задумы вынаходніка. Расія ўскладала вялікія надзеі на гэта айчыннае вынаходства. Але задума скончылася поўным правалам. Досвед і веды Татарынава не адпавядалі складанасці пастаўленай задачы, і вялікія грошы былі выкінуты на вецер. Гэты выпадак адмоўна паўплываў на лёсы шматлікіх цікавых авіяцыйных праектаў - рускія вынаходнікі не маглі больш дамагчыся дзяржаўных субсідый.
-У 1909 годзе рускі ўрад нарэшце выказаў цікавасць да самалётаў. Было вырашана адхіліць прапанову братоў Райт пра куплю іх вынаходства і будаваць самалёты саматугам. Канструяваць самалёты даручылі афіцэрам-паветраплавальнікам М. А. Агапаву, Б. В. Голубеву, Б. Ф. Гебаўэру і А. І. Шабскаму. Вырашылі будаваць трохмясцовыя самалёты розных тыпаў, каб потым абраць найболей удалы. Ніхто з праектоўнікаў не толькі не лятаў на самалётах, але нават не бачыў іх у натуры. Таму не даводзіцца дзівіцца, што самалёты траплялі ў аварыю яшчэ падчас прабежак па зямлі.
+У 1909 годзе рускі ўрад нарэшце выказаў цікавасць да самалётаў. Было вырашана адхіліць прапанову братоў Райт пра куплю іх вынаходства і будаваць самалёты саматугам. Канструяваць самалёты даручылі афіцэрам-паветраплавальнікам М. А. Агапаву, Б. В. Голубеву, Б. Ф. Гебаўэру і А. І. Шабскаму. Вырашылі будаваць трохмясцовыя самалёты розных тыпаў, каб потым абраць найбольш удалы. Ніхто з праектоўнікаў не толькі не лятаў на самалётах, але нават не бачыў іх у натуры. Таму не даводзіцца дзівіцца, што самалёты траплялі ў аварыю яшчэ падчас прабежак па зямлі.
 [[Image:Kudashev.jpg|left|thumb|"[[Кудашоў-1]]" - першы расійскі лятучы самалёт]]
-[[File:The plane in a truck. Russians on the Caucasian front. Summer 1916.jpg|thumb|right|Крылаты ''Бэнц''. Рускі [[аэраплан]] у кузаве [[грузавік]]а на [[Каўказскі фронт|Каўказскім фронце]] [[ПМВ]]. [[1916 год]]]]
+[[File:The plane in a truck. Russians on the Caucasian front. Summer 1916.jpg|thumb|right|Крылаты ''Бэнц''. Рускі [[аэраплан]] у кузаве [[грузавік]]а на [[Каўказскі фронт|Каўказскім фронце]] [[ПМВ]]. [[1916]] год]]
 Першыя поспехі рускай авіяцыі датуюцца [[1910]] г. [[4 чэрвеня]] прафесар [[Кіеўскі політэхнічны інстытут|Кіеўскага політэхнічнага інстытута]] князь [[Кудашоў, Аляксандр Сяргеевіч|Аляксандр Кудашоў]] праляцеў некалькі дзясяткаў метраў на самалёце-біплане ўласнай канструкцыі.
@@ Радок 185: / Радок 184: @@
 * [http://avia.cybernet.name/plane Усё пра самалёты]
 * [http://www.airliners.net/ Airliners.net] - Авіяцыйныя фатаграфіі. Найбуйны партал-даведнік пра самалёты
-* [http://www.aviation.ru/names.php Пра мадэлі] - Па імёнах стваральнікаў ДКБ (доследна-канструктарскіх бюро)
+* [http://www.aviation.ru/names.php Пра мадэлі] - Па імёнах стваральнікаў ДКБ (даследча-канструктарскіх бюро)
 * [http://www.aviaport.ru/ Авіяпорт.Ру] - інфармацыйна-даведкавы партал для прафесіяналаў і аматараў авіяцыі
-* [http://www.aviaforum.net www.aviaforum.net] - авiяфорум
+* [http://www.aviaforum.net www.aviaforum.net] - авіяфорум
 * [http://www.cofe.ru/Avia/ Энцыклапедыя сусветнай авіяцыі]
 * http://www.avicopress.ru - Энцыклапедыя самалётаў В. М. Мясішчава і інш.
@@ Радок 199: / Радок 198: @@
 * [http://www.avsim.su/ www.avsim.su] - Авіясімулятары.
 * [http://www.base13.glasnet.ru/text/shavrov2/t.htm#s Гісторыя канструкцый самалётаў у СССР] - Вадзім Барысавіч Шаўроў. Гісторыя канструкцый самалётаў у СССР 1938-1950 гг // М. Машынабудаванне, 1994. ISBN 5-217-00477-0.
-* [http://info.airforce.ru/index.php/%D0%9B%D0%B5%D1%82%D0%B0%D1%8E%D1%89%D0%B0%D1%8F_%D0%BF%D0%BE%D0%B4%D0%B2%D0%BE%D0%B4%D0%BD%D0%B0%D1%8F_%D0%BB%D0%BE%D0%B4%D0%BA%D0%B0 праект Лятучай падводнай лодкі Ўшакова]
+* [http://info.airforce.ru/index.php/%D0%9B%D0%B5%D1%82%D0%B0%D1%8E%D1%89%D0%B0%D1%8F_%D0%BF%D0%BE%D0%B4%D0%B2%D0%BE%D0%B4%D0%BD%D0%B0%D1%8F_%D0%BB%D0%BE%D0%B4%D0%BA%D0%B0 праект Лятучай падводнай лодкі Ушакова]
 * [http://www.membrana.ru/articles/technic/2003/03/28/164200.html MEMBRANA: Падводныя самалёты. Частка першая: глыбокія палёты]
 * [http://www.membrana.ru/articles/technic/2003/03/31/212000.html MEMBRANA: Падводныя самалёты. Частка другая: хуткія прывадненні]

Слоўнікі і энцыклапедыі	Вялікая каталанская · Вялікая кітайская · Вялікая нарвежская · Вялікая расійская (навукова-адукацыйны партал) · Вялікая савецкая (1 выд.) · Ваенная Сыціна · Кругасвет · Малы Бракгаўза і Эфрона · Britannica (онлайн) · Treccani
Нарматыўны кантроль	BNE: XX524705 · GND: 4017672-1 · Microsoft: 2781407631, 2909447064