Худаер Юсуфбекавіч Юсуфбекаў: Розніца паміж версіямі

З Вікіпедыі, свабоднай энцыклапедыі
Інтэрактыўны прагляд гісторыі
[дагледжаная версія][дагледжаная версія]
← Папярэдняя праўкаНаступная праўка →
Змесціва выдалена Змесціва дададзена
ВізуальнаВікіразметка
Няма тлумачэння праўкі
Няма тлумачэння праўкі
Радок 11: Радок 11:
|Грамадзянства = {{USSR}}
|Грамадзянства = {{USSR}}
|Навуковая сфера = [[раслінаводства]], [[інтрадукцыя раслін]], горнае [[земляробства]], лугапашавая [[Сельская гаспадарка|гаспадарка]], [[біялогія]]
|Навуковая сфера = [[раслінаводства]], [[інтрадукцыя раслін]], горнае [[земляробства]], лугапашавая [[Сельская гаспадарка|гаспадарка]], [[біялогія]]
|Месца працы = Памірскі батанічны сад, Інстытут батанікі АН Таджыкскай ССР, Памірская біялагічная станцыя, Памірскі біялагічны інстытут, Таджыкскі сельскагаспадарчы інстытут, АН Таджыкскай ССР<ref name="anrt" />
|Месца працы = Памірскі батанічны сад, Інстытут батанікі АН Таджыкскай ССР, Памірская біялагічная станцыя, Памірскі біялагічны інстытут, Таджыкскі сельскагаспадарчы інстытут, АН Таджыкскай ССР<ref name="anrt"/>
|Навуковая ступень = {{Навуковая ступень|доктар|сельскагаспадарчых навук}}
|Навуковая ступень = {{Навуковая ступень|доктар|сельскагаспадарчых навук}}
|Навуковае званне = {{Навуковае званне||0}}, [[Акадэмік|акадэмік АН Таджыкскай ССР]]
|Навуковае званне = {{Навуковае званне||0}}, [[Акадэмік|акадэмік АН Таджыкскай ССР]]
Радок 28: Радок 28:
}}
}}
'''Худаер Юсуфбекавіч Юсуфбекаў''' ({{lang-tg|Худоёр Юсуфбекович Юсуфбеков}} [[10 снежня]] [[1928]], кішлак Піш, [[Горна-Бадахшанская аўтаномная вобласць]], {{нп5|Таджыкская Аўтаномная Савецкая Сацыялістычная Рэспубліка|Таджыкская АССР|ru|Таджикская АССР}} — [[27 лістапада]] [[1990]], [[Душанбэ]], [[Таджыкская ССР]], [[СССР]]) — [[СССР|савецкі]] [[навуковец]], арганізатар навукі на [[Памір]]ы, спецыяліст у галіне раслінаводства, асваення арыдных горных і высакагорных тэрыторый, лугазнаўства, фітамеліярацыі, інтрадукцыі раслін і пашавай гаспадаркі, батанікі, палявы даследчык-практык, педагог вышэйшай школы, прафесар.<br>
'''Худаер Юсуфбекавіч Юсуфбекаў''' ({{lang-tg|Худоёр Юсуфбекович Юсуфбеков}} [[10 снежня]] [[1928]], кішлак Піш, [[Горна-Бадахшанская аўтаномная вобласць]], {{нп5|Таджыкская Аўтаномная Савецкая Сацыялістычная Рэспубліка|Таджыкская АССР|ru|Таджикская АССР}} — [[27 лістапада]] [[1990]], [[Душанбэ]], [[Таджыкская ССР]], [[СССР]]) — [[СССР|савецкі]] [[навуковец]], арганізатар навукі на [[Памір]]ы, спецыяліст у галіне раслінаводства, асваення арыдных горных і высакагорных тэрыторый, лугазнаўства, фітамеліярацыі, інтрадукцыі раслін і пашавай гаспадаркі, батанікі, палявы даследчык-практык, педагог вышэйшай школы, прафесар.<br>
Распрацаваў дыферэнцыраваную па [[Экалогія|эколага]]-[[Геаграфія|геаграфічным]] раёнах і вышынных паясах сістэму паляпшэння кармавых угоддзяў [[Памір]]а і Алайскай даліны (1968), укараніў сістэму арыднай кормавытворчасці, прапанаваў метады вырошчвання карысных раслін ва ўмовах Паміра (1972), распрацаваў генеральны план рэканструкцыі Памірскага батанічнага саду (1970—1975), [[член-карэспандэнт]] АН Таджыкскай ССР (1968), [[доктар навук|доктар сельскагаспадарчых навук]] (1969), [[акадэмік]] [[Акадэмія навук|АН]] [[Таджыкская ССР|Таджыкскай ССР]] (1976), [[грамадскі дзеяч]], [[старшыня]] Савета па каардынацыі навуковай дзейнасці Аддзялення біялагічных навук АН Таджыкскай ССР, член Каардынацыйнага савета Аддзялення агульнай біялогіі [[АН СССР]] (1987—1990)<ref name="anrt">{{cite web |url=http://www.anrt.tj/ru/chleny-an-rt/personalnyj-sostav-s-1951-goda/dejstvitelnye-chleny-an-rt|title=Действительные члены (академики) АН Республики Таджикистан. Персональный состав с 1951 г.|trans-title=Правадзейныя члены (акадэмікі) АН Рэспублікі Таджыкістан. Персанальны склад з 1951 г.|website=Действительные члены АН Республики Таджикистан с 1951 г.|publisher=Anrt.tj|language=ru|access-date=2018-04-28|ref= }}</ref><ref name="ua">{{cite web |url=http://100v.com.ua/ru/Yusufbekov-Hudoer-Yusufbekovich-person|title=Знаменитые, великие, гениальные люди. Самое интересное о них! Юсуфбеков Худоер Юсуфбекович|date=2012-12-28|website=Знамениті, великі, геніальні люди. Найцікавіше про них!|publisher=Com.ua|location=написано на Украине|at= |language=ru|access-date=2018-04-28|ref= }}</ref>{{sfn|Олимова|Шапошникова|1989|с=5–8, 11}}{{sfn|Зуробек|Ҳакназар|1990|с=3}}{{sfn|Мансуров|Максумов|1992|с=63–64}}.
Распрацаваў дыферэнцыраваную па [[Экалогія|эколага]]-[[Геаграфія|геаграфічным]] раёнах і вышынных паясах сістэму паляпшэння кармавых угоддзяў [[Памір]]а і Алайскай даліны (1968), укараніў сістэму арыднай кормавытворчасці, прапанаваў метады вырошчвання карысных раслін ва ўмовах Паміра (1972), распрацаваў генеральны план рэканструкцыі Памірскага батанічнага саду (1970—1975), [[член-карэспандэнт]] АН Таджыкскай ССР (1968), [[доктар навук|доктар сельскагаспадарчых навук]] (1969), [[акадэмік]] [[Акадэмія навук|АН]] [[Таджыкская ССР|Таджыкскай ССР]] (1976), [[грамадскі дзеяч]], [[старшыня]] Савета па каардынацыі навуковай дзейнасці Аддзялення біялагічных навук АН Таджыкскай ССР, член Каардынацыйнага савета Аддзялення агульнай біялогіі [[АН СССР]] (1987—1990)<ref name="anrt">{{cite web |url=http://www.anrt.tj/ru/chleny-an-rt/personalnyj-sostav-s-1951-goda/dejstvitelnye-chleny-an-rt|title=Действительные члены (академики) АН Республики Таджикистан. Персональный состав с 1951 г.|trans-title=Правадзейныя члены (акадэмікі) АН Рэспублікі Таджыкістан. Персанальны склад з 1951 г.|website=Действительные члены АН Республики Таджикистан с 1951 г.|publisher=Anrt.tj|language=ru|access-date=2018-04-28|ref= }}</ref><ref name="ua">{{cite web |url=http://100v.com.ua/ru/Yusufbekov-Hudoer-Yusufbekovich-person|title=Знаменитые, великие, гениальные люди. Самое интересное о них! Юсуфбеков Худоер Юсуфбекович|date=2012-12-28|website=Знамениті, великі, геніальні люди. Найцікавіше про них!|publisher=Com.ua|location=написано на Украине|at= |language=ru|access-date=2018-04-28|ref= }}</ref>{{sfn|Олимова, Шапошникова|1989|p=5–8, 11}}{{sfn|Зуробек|1990|p=3}}{{sfn|Мансуров, Максумов|1992|p=63–64}}.


== Біяграфія ==
== Біяграфія ==
Радок 37: Радок 37:
Восенню 1949 года паступіў на першы курс [[Аграномія|агранамічнага]] [[факультэт]]а Таджыкскага сельскагаспадарчага інстытута, які скончыў у 1954 годзе, атрымаўшы кваліфікацыю [[Аграномія|агранома]].
Восенню 1949 года паступіў на першы курс [[Аграномія|агранамічнага]] [[факультэт]]а Таджыкскага сельскагаспадарчага інстытута, які скончыў у 1954 годзе, атрымаўшы кваліфікацыю [[Аграномія|агранома]].


Навуковую дзейнасць пачаў у 1954 годзе ў Памірскім батанічным садзе на пасадзе малодшага навуковага супрацоўніка. Тут ён пад кіраўніцтвам А. В. Гурскага вёў даследаванні па замацаванню і асваенню пяшчаных і галечных масіваў у Ішкашымскім раёне, а таксама працу па развіцці калекцыйных і вытворчых гадавальнікаў Памірскага батанічнага саду. У 1956 годзе X.Ю. Юсуфбекаў пачаў першыя эксперыменты па залужэнні пустыннай пашы на [[Памір|Заходнім Паміры]]<ref name="anrt" /><ref name="ua" />{{sfn|Олимова|Шапошникова|1989|с=5, 8–9}}{{sfn|Зуробек|Ҳакназар|1990|с=3}}{{sfn|Мансуров|Максумов|1992|с=63}}.
Навуковую дзейнасць пачаў у 1954 годзе ў Памірскім батанічным садзе на пасадзе малодшага навуковага супрацоўніка. Тут ён пад кіраўніцтвам А. В. Гурскага вёў даследаванні па замацаванню і асваенню пяшчаных і галечных масіваў у Ішкашымскім раёне, а таксама працу па развіцці калекцыйных і вытворчых гадавальнікаў Памірскага батанічнага саду. У 1956 годзе X.Ю. Юсуфбекаў пачаў першыя эксперыменты па залужэнні пустыннай пашы на [[Памір|Заходнім Паміры]]<ref name="anrt"/><ref name="ua"/>{{sfn|Олимова, Шапошникова|1989|p=5, 8–9}}{{sfn|Зуробек|1990|p=3}}{{sfn|Мансуров, Максумов|1992|p=63}}.


=== Інстытут батанікі АН Таджыкскай ССР ===
=== Інстытут батанікі АН Таджыкскай ССР ===
У 1957 годзе паступіў у вочную [[Аспірантура|аспірантуру]] пры Інстытуце батанікі АН Таджыкскай ССР (г. Душанбе) і пад кіраўніцтвам [[прафесар]]а {{нп5|Цацэнкін, Іван Апанасавіч|І. А. Цацэнкіна|ru|Цаценкин, Иван Афанасьевич}} ([[Масква]], Усесаюзны інстытут кармоў імя В. Р. Вільямса) працягнуў даследаванні па залужэнні пустынных горных схілаў [[Памір|Заходняга Паміра]]. Пасля заканчэння [[Аспірантура|аспірантуры]] працягваў працаваць у тым жа інстытуце малодшым навуковым супрацоўнікам. Там, разам з даследаваннямі на Паміры, ён пачаў першыя эксперыменты па паляпшэнні пашы цэнтральнага [[Таджыкістан]]а (Рангантаў, Кондара).
У 1957 годзе паступіў у вочную [[Аспірантура|аспірантуру]] пры Інстытуце батанікі АН Таджыкскай ССР (г. Душанбе) і пад кіраўніцтвам [[прафесар]]а {{нп5|Цацэнкін, Іван Апанасавіч|І. А. Цацэнкіна|ru|Цаценкин, Иван Афанасьевич}} ([[Масква]], Усесаюзны інстытут кармоў імя В. Р. Вільямса) працягнуў даследаванні па залужэнні пустынных горных схілаў [[Памір|Заходняга Паміра]]. Пасля заканчэння [[Аспірантура|аспірантуры]] працягваў працаваць у тым жа інстытуце малодшым навуковым супрацоўнікам. Там, разам з даследаваннямі на Паміры, ён пачаў першыя эксперыменты па паляпшэнні пашы цэнтральнага [[Таджыкістан]]а (Рангантаў, Кондара).


У гэтыя гады ён сфармуляваў і эксперыментальна даказаў метады стварэння высокапрадукцыйных кармавых угоддзяў шляхам рознага рэжыму паліву падсявання травы без парушэння натуральнай расліннасці. Вынікі гэтых даследаванняў, якія былі ўкаранёныя ў калгаснай вытворчасці Шугнанскага і Ішкашымскага раёнаў [[Горна-Бадахшанская аўтаномная вобласць|Горна-Бадахшанскай аўтаномнай вобласці]] на вялікіх плошчах, з’явіліся асновай кандыдацкай дысертацыі, абароненай у 1961 годзе<ref name="anrt" />{{sfn|Олимова|Шапошникова|1989|с=5, 9}}{{sfn|Зуробек|Ҳакназар|1990|с=3}}{{sfn|Мансуров|Максумов|1992|с=63}}.
У гэтыя гады ён сфармуляваў і эксперыментальна даказаў метады стварэння высокапрадукцыйных кармавых угоддзяў шляхам рознага рэжыму паліву падсявання травы без парушэння натуральнай расліннасці. Вынікі гэтых даследаванняў, якія былі ўкаранёныя ў калгаснай вытворчасці Шугнанскага і Ішкашымскага раёнаў [[Горна-Бадахшанская аўтаномная вобласць|Горна-Бадахшанскай аўтаномнай вобласці]] на вялікіх плошчах, з’явіліся асновай кандыдацкай дысертацыі, абароненай у 1961 годзе<ref name="anrt"/>{{sfn|Олимова, Шапошникова|1989|p=5, 9}}{{sfn|Зуробек|1990|p=3}}{{sfn|Мансуров, Максумов|1992|p=63}}.


=== Памірская біялагічная станцыя ===
=== Памірская біялагічная станцыя ===
У 1962 годзе X. Ю. Юсуфбекаў быў прызначаны дырэктарам Памірскай біялагічнай станцыі<ref group="Заўв">У 1936 г. Сярэднеазіяцкі дзяржаўны ўніверсітэт арганізаваў ва ўрочышчы Чэчэкты каля Мургаба Памірскую біялагічную станцыю — першае ў свеце высакагорнае біёлага-сельскагаспадарчае навуковую ўстанову, якая сканцэнтравала асноўныя сілы батанікаў-даследчыкаў Паміра.</ref> і разгарнуў эксперыментальную работу па паляпшэнні пашы і сенажацей ва ўсіх раёнах Горна-Бадахшанскай аўтаномнай вобласці, а таксама Алайскай даліны [[Кіргізская ССР|Кіргізскай ССР]].
У 1962 годзе X. Ю. Юсуфбекаў быў прызначаны дырэктарам Памірскай біялагічнай станцыі<ref group="кам.">У 1936 г. Сярэднеазіяцкі дзяржаўны ўніверсітэт арганізаваў ва ўрочышчы Чэчэкты каля Мургаба Памірскую біялагічную станцыю — першае ў свеце высакагорнае біёлага-сельскагаспадарчае навуковую ўстанову, якая сканцэнтравала асноўныя сілы батанікаў-даследчыкаў Паміра.</ref> і разгарнуў эксперыментальную работу па паляпшэнні пашы і сенажацей ва ўсіх раёнах Горна-Бадахшанскай аўтаномнай вобласці, а таксама Алайскай даліны [[Кіргізская ССР|Кіргізскай ССР]].


У 1965 годзе ён быў абраны старшынёй бюро Памірскай базы АН Таджыкскай ССР па сумяшчальніцтве. У 1966 годзе стаў членам [[КПСС]].
У 1965 годзе ён быў абраны старшынёй бюро Памірскай базы АН Таджыкскай ССР па сумяшчальніцтве. У 1966 годзе стаў членам [[КПСС]].
Радок 63: Радок 63:


У 1969 годзе манаграфія «Паляпшэнне пашы і сенажацей Паміра і Алайскай даліны» была прадстаўлена ў якасці дысертацыі (Масква, Усесаюзны інстытут кармоў імя В. Р. Вільямса), якую X. Ю. Юсуфбекаў паспяхова абараніў і атрымаў навуковую ступень доктара сельскагаспадарчых навук: {{пачатак цытаты}}''Итогом этих исследований явилась монография Х. Ю. Юсуфбекова «Улучшение пастбищ и сенокосов Памира и Алайской долины», высоко оцененная учёными (в качестве докторской диссертации, блестяще защищенной автором) и практиками. Был найден дифференцированный, экономичный и эффективный подход к решению проблемы зимних кормов в условиях аридных высокогорий. И сухость климата, и сложный рельеф, и бедность почв были преодолены.''{{sfn|Агаханянц|1972}}{{канец цытаты}}
У 1969 годзе манаграфія «Паляпшэнне пашы і сенажацей Паміра і Алайскай даліны» была прадстаўлена ў якасці дысертацыі (Масква, Усесаюзны інстытут кармоў імя В. Р. Вільямса), якую X. Ю. Юсуфбекаў паспяхова абараніў і атрымаў навуковую ступень доктара сельскагаспадарчых навук: {{пачатак цытаты}}''Итогом этих исследований явилась монография Х. Ю. Юсуфбекова «Улучшение пастбищ и сенокосов Памира и Алайской долины», высоко оцененная учёными (в качестве докторской диссертации, блестяще защищенной автором) и практиками. Был найден дифференцированный, экономичный и эффективный подход к решению проблемы зимних кормов в условиях аридных высокогорий. И сухость климата, и сложный рельеф, и бедность почв были преодолены.''{{sfn|Агаханянц|1972}}{{канец цытаты}}
<ref name="anrt" /><ref name="ua" />{{sfn|Олимова|Шапошникова|1989|с=5–6, 9–10}}{{sfn|Зуробек|Ҳакназар|1990|с=3}}{{sfn|Мансуров|Максумов|1992|с=63}}.
<ref name="anrt"/><ref name="ua"/>{{sfn|Олимова, Шапошникова|1989|p=5–6, 9–10}}{{sfn|Зуробек|1990|p=3}}{{sfn|Мансуров, Максумов|1992|p=63}}.


=== Памірскі біялагічны інстытут ===
=== Памірскі біялагічны інстытут ===
Радок 72: Радок 72:
Неўзабаве прэзідэнт АН Таджыкскай ССР М. С. Асімаў і Х. Ю. Юсуфбекаў былі запрошаны ў Маскву для ўдзелу ў абмеркаванні пытання аб стварэнні біялагічнай інстытута. На сумесным пасяджэнні Прэзідыума [[АН СССР]] і Дзяржаўнага камітэта Савета Міністраў СССР па навуцы і тэхніцы пытанне было вырашана станоўча.
Неўзабаве прэзідэнт АН Таджыкскай ССР М. С. Асімаў і Х. Ю. Юсуфбекаў былі запрошаны ў Маскву для ўдзелу ў абмеркаванні пытання аб стварэнні біялагічнай інстытута. На сумесным пасяджэнні Прэзідыума [[АН СССР]] і Дзяржаўнага камітэта Савета Міністраў СССР па навуцы і тэхніцы пытанне было вырашана станоўча.


У 1969 годзе ўсе біялагічныя навуковыя ўстановы Паміра (Памірская біялагічная станцыя на Усходнім Паміры 3860 м над узроўнем мора, Памірскі батанічны сад каля горада Харог 2320 м над узроўнем мора і Ішкашымскі апорны пункт 2600 м над узроўнем мора) былі аб’яднаны ў Памірскі біялагічны інстытут, першым дырэктарам, якога ён стаў Х. Ю. Юсуфбекаў (з 1992 года інстытут носіць імя свайго заснавальніка)<ref name="adlia">{{cite web |url=http://www.adlia.tj/show_doc.fwx?Rgn=13866|title=Постановление Кабинета Министров Республики Таджикистан от 5 марта 1992 г. №54 "О присвоении Памирскому биологическому институту Академии наук Республики Таджикистан имени академика Худоера Юсуфбекова"|date=|website=Министерство юстиции Республики Таджикистан, USAID, Всемирный банк, ГИУП «КОНУНИЯТ»|publisher=Adlia.tj|language=ru}}</ref><ref name="anrt" /><ref name="ua" />{{sfn|Олимова|Шапошникова|1989|с=11–14}}{{sfn|Kreutzmann|Watanabe|2016|p=50–51}}.
У 1969 годзе ўсе біялагічныя навуковыя ўстановы Паміра (Памірская біялагічная станцыя на Усходнім Паміры 3860 м над узроўнем мора, Памірскі батанічны сад каля горада Харог 2320 м над узроўнем мора і Ішкашымскі апорны пункт 2600 м над узроўнем мора) былі аб’яднаны ў Памірскі біялагічны інстытут, першым дырэктарам, якога ён стаў Х. Ю. Юсуфбекаў (з 1992 года інстытут носіць імя свайго заснавальніка)<ref name="adlia">{{cite web |url=http://www.adlia.tj/show_doc.fwx?Rgn=13866|title=Постановление Кабинета Министров Республики Таджикистан от 5 марта 1992 г. №54 "О присвоении Памирскому биологическому институту Академии наук Республики Таджикистан имени академика Худоера Юсуфбекова"|date=|website=Министерство юстиции Республики Таджикистан, USAID, Всемирный банк, ГИУП «КОНУНИЯТ»|publisher=Adlia.tj|language=ru}}</ref><ref name="anrt"/><ref name="ua"/>{{sfn|Олимова, Шапошникова|1989|p=11–14}}{{sfn|Kreutzmann, Watanabe|2016|p=50–51}}.


=== Таджыкскі сельскагаспадарчы інстытут ===
=== Таджыкскі сельскагаспадарчы інстытут ===
У маі 1981 года X. Ю. Юсуфбекава перавялі на працу ў г. [[Душанбэ]] на пасаду рэктара Таджыкскага сельскагаспадарчага інстытута Галоўнага ўпраўлення сельскагаспадарчых вышэйшых навучальных устаноў Міністэрства сельскай гаспадаркі СССР<ref group="Заўв">У [[СССР]] іх было 103 [[ВНУ]] (саюзнага падпарадкавання): http://enciklopediya-tehniki.ru/promyshlennost-na-s/selskohozyaystvennye-uchebnye-zavedeniya-v-sssr.html</ref>.
У маі 1981 года X. Ю. Юсуфбекава перавялі на працу ў г. [[Душанбэ]] на пасаду рэктара Таджыкскага сельскагаспадарчага інстытута Галоўнага ўпраўлення сельскагаспадарчых вышэйшых навучальных устаноў Міністэрства сельскай гаспадаркі СССР<ref group="кам.">У [[СССР]] іх было 103 [[ВНУ]] (саюзнага падпарадкавання): http://enciklopediya-tehniki.ru/promyshlennost-na-s/selskohozyaystvennye-uchebnye-zavedeniya-v-sssr.html</ref>.


У Таджыкскім сельскагаспадарчым інстытуце ён энергічна ўзяўся за паляпшэнне вучэбна-выхаваўчага працэсу. Шмат увагі надаваў разгортванню навукова-даследчых работ на кафедрах і прыцягненню студэнтаў да навукова-даследчай дзейнасці ў навукова-студэнцкіх саветах. Сістэматычна праводзіліся канферэнцыі, нарады, сімпозіумы па многіх аспектах сельскагаспадарчай навукі.
У Таджыкскім сельскагаспадарчым інстытуце ён энергічна ўзяўся за паляпшэнне вучэбна-выхаваўчага працэсу. Шмат увагі надаваў разгортванню навукова-даследчых работ на кафедрах і прыцягненню студэнтаў да навукова-даследчай дзейнасці ў навукова-студэнцкіх саветах. Сістэматычна праводзіліся канферэнцыі, нарады, сімпозіумы па многіх аспектах сельскагаспадарчай навукі.
Радок 87: Радок 87:
Як спецыяліст-інтрадуктар X. Ю. Юсуфбекаў знайшоў аптымальнае рашэнне рэканструкцыі і размяшчэння зялёных насаджэнняў на прылеглай да будынка інстытута тэрыторыі. Вёў педагагічную працу на кафедры земляробства, чытаеў на спецыяльнасцях «Раслінаводства» і «Селекцыя і насенняводства».
Як спецыяліст-інтрадуктар X. Ю. Юсуфбекаў знайшоў аптымальнае рашэнне рэканструкцыі і размяшчэння зялёных насаджэнняў на прылеглай да будынка інстытута тэрыторыі. Вёў педагагічную працу на кафедры земляробства, чытаеў на спецыяльнасцях «Раслінаводства» і «Селекцыя і насенняводства».


Знаходзячыся на гэтай працы X. Ю. Юсуфбекаў па-ранейшаму ажыццяўляў навуковае кіраўніцтва тэматыкай даследаванняў Памірскага батанічнага сада і лабараторыі высакагорнага пладаводства, кіраваў працай аспірантаў<ref name="anrt" />{{sfn|Олимова|Шапошникова|1989|с=7, 14–15}}{{sfn|Зуробек|Ҳакназар|1990|с=3}}{{sfn|Мансуров|Максумов|1992|с=63}}.
Знаходзячыся на гэтай працы X. Ю. Юсуфбекаў па-ранейшаму ажыццяўляў навуковае кіраўніцтва тэматыкай даследаванняў Памірскага батанічнага сада і лабараторыі высакагорнага пладаводства, кіраваў працай аспірантаў<ref name="anrt"/>{{sfn|Олимова, Шапошникова|1989|p=7, 14–15}}{{sfn|Зуробек|1990|p=3}}{{sfn|Мансуров, Максумов|1992|p=63}}.


=== Акадэмія навук Таджыкскай ССР ===
=== Акадэмія навук Таджыкскай ССР ===
Радок 94: Радок 94:
У 1989 годзе X. Ю. Юсуфбекаў абраны членам Прэзідыума АН Таджыцкай ССР.
У 1989 годзе X. Ю. Юсуфбекаў абраны членам Прэзідыума АН Таджыцкай ССР.


У 1989 годзе ганараваны звання Лаўрэата Дзяржаўнай прэміі імя Абуалі ібн Сіна ў галіне навукі<ref name="anrt" />{{sfn|Олимова|Шапошникова|1989|с=7, 15}}{{sfn|Зуробек|Ҳакназар|1990|с=3}}{{sfn|Мансуров|Максумов|1992|с=63}}<ref name="adlia" />.
У 1989 годзе ганараваны звання Лаўрэата Дзяржаўнай прэміі імя Абуалі ібн Сіна ў галіне навукі<ref name="anrt"/>{{sfn|Олимова, Шапошникова|1989|с=7, 15}}{{sfn|Зуробек|1990|p=3}}{{sfn|Мансуров, Максумов|1992|p=63}}<ref name="adlia"/>.


== Узнагароды і званні ==
== Узнагароды і званні ==
Радок 108: Радок 108:
* Падзячная грамата Ордэна Леніна Усесаюзнага таварыства «Веды» СССР (Масква 1984/12/28 № 65281),
* Падзячная грамата Ордэна Леніна Усесаюзнага таварыства «Веды» СССР (Масква 1984/12/28 № 65281),
* Ганаровая грамата ЛКСМ Таджыкістана за плённую працу па камуністычным выхаванні падрастаючага пакалення (1985),
* Ганаровая грамата ЛКСМ Таджыкістана за плённую працу па камуністычным выхаванні падрастаючага пакалення (1985),
* Дзяржаўная прэмія Таджыцкай ССР імя [[Авіцэна|Абуалi ібн Сіна]] і званне лаўрэата прэміі імя [[Авіцэна|Абуалi iбн-Сіна]] за цыкл прац «Паляпшэнне пашы і сенажацей Паміра і Алайскай даліны і раслінаводчае засваенне горных тэрыторый Паміра» (1989)<ref name="anrt" />{{sfn|Мансуров|Максумов|1992|с=64}}{{sfn|Зуробек|Ҳакназар|1990|с=3}}{{sfn|Олимова|Шапошникова|1989|с=5–7, 16–17, 38–39}}.
* Дзяржаўная прэмія Таджыцкай ССР імя [[Авіцэна|Абуалi ібн Сіна]] і званне лаўрэата прэміі імя [[Авіцэна|Абуалi iбн-Сіна]] за цыкл прац «Паляпшэнне пашы і сенажацей Паміра і Алайскай даліны і раслінаводчае засваенне горных тэрыторый Паміра» (1989)<ref name="anrt"/>{{sfn|Мансуров, Максумов|1992|p=64}}{{sfn|Зуробек|1990|p=3}}{{sfn|Олимова, Шапошникова|1989|p=5–7, 16–17, 38–39}}.


== Водгукі ==
== Водгукі ==
Акмір Агаханянц (1927—2002), адзін з найбуйнейшых у свеце [[Геабатаніка|геабатанікаў]], [[Доктар навук|доктар геаграфічных навук]], [[Член-карэспандэнт|член-карэспандэнт]] [[Міжнароднага геаграфічнага саюза]], [[прафесар]] [[Беларускі дзяржаўны педагагічны ўніверсітэт імя Максіма Танка|Беларускага дзяржаўнага педагагічнага універсітэта]], паплечнік і сучаснік Х. Ю. Юсуфбекава: {{пачатак цытаты}}''«Вклад Худоера в развитии науки на Памире переоценить невозможно. Без него [[Памір|Памирская]] наука до сих пор была бы в импортно-зачаточном состоянии» 30.08.92.'' <br />''«Близится грустная годовщина со дня смерти академика Худоера Юсуфбекова, организатора, практически — создателя [[Памір|Памирского]] биологического института (ПБИ). Мне нет необходимости характеризовать Х. Юсуфбекова, как ученого и организатора науки. Его жизнь и деятельность протекали на моих глазах, а итоги деятельности на лицо — сам институт, как важнейшая научная структура на [[Памір|Памире]], написанные им книги, внедренная система аридного кормопроизводства, ученики.''<br />''Худоер Юсуфбеков, памирец<ref group="Заўв">У навуковым свеце даследчыкаў Паміра называюць „памірац“.</ref>, занимает особое место в истории изучении [[Памір|Памира]]. Им следует гордится, и я горжусь многолетней дружбой с ним. В [[Расія|России]], [[Беларусь|Беларуси]] и других [[Саюз Суверэнных Дзяржаў|суверенных республиках]] очень высоко ценят вклад Худоера Юсуфбекова в науку» [[Мінск]], 26.09.1991''{{канец цытаты}}
Акмір Агаханянц (1927—2002), адзін з найбуйнейшых у свеце [[Геабатаніка|геабатанікаў]], [[Доктар навук|доктар геаграфічных навук]], [[Член-карэспандэнт|член-карэспандэнт]] [[Міжнароднага геаграфічнага саюза]], [[прафесар]] [[Беларускі дзяржаўны педагагічны ўніверсітэт імя Максіма Танка|Беларускага дзяржаўнага педагагічнага універсітэта]], паплечнік і сучаснік Х. Ю. Юсуфбекава: {{пачатак цытаты}}''«Вклад Худоера в развитии науки на Памире переоценить невозможно. Без него [[Памір|Памирская]] наука до сих пор была бы в импортно-зачаточном состоянии» 30.08.92.'' <br />''«Близится грустная годовщина со дня смерти академика Худоера Юсуфбекова, организатора, практически — создателя [[Памір|Памирского]] биологического института (ПБИ). Мне нет необходимости характеризовать Х. Юсуфбекова, как ученого и организатора науки. Его жизнь и деятельность протекали на моих глазах, а итоги деятельности на лицо — сам институт, как важнейшая научная структура на [[Памір|Памире]], написанные им книги, внедренная система аридного кормопроизводства, ученики.''<br />''Худоер Юсуфбеков, памирец<ref group="кам.">У навуковым свеце даследчыкаў Паміра называюць „памірац“.</ref>, занимает особое место в истории изучении [[Памір|Памира]]. Им следует гордится, и я горжусь многолетней дружбой с ним. В [[Расія|России]], [[Беларусь|Беларуси]] и других [[Саюз Суверэнных Дзяржаў|суверенных республиках]] очень высоко ценят вклад Худоера Юсуфбекова в науку» [[Мінск]], 26.09.1991''{{канец цытаты}}
Асімаў Мухамед Сайфітдзінавіч (1920—1996), прэзідэнт АН Таджыцкай ССР з 1965 па 1988 гг., [[член-карэспандэнт]] [[Расійская акадэмія навук|АН СССР]] (1974):{{пачатак цытаты}}''Становление Худоёра, как известного учёного, искусного руководителя многих научно-исследовательских учреждений, [[Вышэйшая навучальная ўстанова|высшего учебного заведения]] — [[Таджыкскі аграрны універсітэт|Таджикского сельскохозяйственного института]] прошло на моих глазах. Свою деятельность он начал от научного сотрудника, кончая академиком, председателем [[Памір|Памирского]] филиала [[Акадэмія навук Рэспублікі Таджыкістан|АН Таджикистана]]. Худоёр всего этого добился благодаря своему благородному характеру. Он был личностью, которая воплощала в себе и учёного и человека, человека благородного, учёного труженика, влюблённого в науку. Худоер является частью нашей науки, достижением нашей науки и, если мы хотим чтить [[Памяць|память]] Худоера, то мы должны не только сохранить, но и развить то, что мы имеем''. ([[Душанбэ]], Студзень 1995 г.){{канец цытаты}}
Асімаў Мухамед Сайфітдзінавіч (1920—1996), прэзідэнт АН Таджыцкай ССР з 1965 па 1988 гг., [[член-карэспандэнт]] [[Расійская акадэмія навук|АН СССР]] (1974):{{пачатак цытаты}}''Становление Худоёра, как известного учёного, искусного руководителя многих научно-исследовательских учреждений, [[Вышэйшая навучальная ўстанова|высшего учебного заведения]] — [[Таджыкскі аграрны універсітэт|Таджикского сельскохозяйственного института]] прошло на моих глазах. Свою деятельность он начал от научного сотрудника, кончая академиком, председателем [[Памір|Памирского]] филиала [[Акадэмія навук Рэспублікі Таджыкістан|АН Таджикистана]]. Худоёр всего этого добился благодаря своему благородному характеру. Он был личностью, которая воплощала в себе и учёного и человека, человека благородного, учёного труженика, влюблённого в науку. Худоер является частью нашей науки, достижением нашей науки и, если мы хотим чтить [[Памяць|память]] Худоера, то мы должны не только сохранить, но и развить то, что мы имеем''. ([[Душанбэ]], Студзень 1995 г.){{канец цытаты}}


Радок 138: Радок 138:
== Каментарыі ==
== Каментарыі ==

{{заўвагі|group=Заўв}}
{{заўвагі|2|group=кам.}}


== Заўвагі ==
== Заўвагі ==

{{заўвагі|2}}
{{заўвагі|2}}


== Літаратура ==
== Літаратура ==
* {{cite book |year=1989|editor1-last=Олимова|editor1-first=М. Д.|editor1-link=|editor2-last=Шапошникова|editor2-first=Н. Н.|title= Худоер Юсуфбекович Юсуфбеков: [Ученый в обл. растениеводства] |script-title= |trans-title=Худоер Юсуфбекович Юсуфбеков: [Вучоны ў галіне раслінаводства]|url=https://search.rsl.ru/ru/search#q=title:(худоер%20юсуфбеков)|type= |series= |language=ru|volume= |issue= |others= |edition=А. А. Коннов|location=[[Душанбэ]]|publisher=Дониш|page=52|pages=|doi=|isbn=|accessdate=2018-04-28|quote=|ref=Олимова, Шапошникова}}
* {{кніга|аўтар=Олимова М. Д., Шапошникова Н. Н.|загаловак=Худаер Юсуфбекавіч Юсуфбекаў: [Ученые в обл. растениеводства]|арыгінал=Худоер Юсуфбекович Юсуфбеков: [Ученый в обл. растениеводства]|спасылка=https://search.rsl.ru/ru/search#q=title:(худоер%20юсуфбеков)|месца=Душанбэ|выдавецтва=Дониш|год=1989|pages= |allpages=52|isbn=|ref=Олимова, Шапошникова}}
* {{cite journal|last1=Мансуров|first1=Х. Х.|last2=Максумов|first2=А. Н.|date=1992|title=Памяти ученого|trans-title= Памяці навукоўца|url=http://www.zin.ru/library/catfj/SPECHTML/page33/list.html|language=ru|journal=”Известия”. АН Республики Таджикистан. Отделение биологических наук|volume=2 |issue=126 |pages=63—64|doi= |access-date=2018-04-28|ref=Мансуров, Максумов}}
* {{кніга|аўтар=Мансуров Х. Х., Максумов А. Н.|загаловак=Памяці навукоўца|арыгінал=Памяти ученого|спасылка=http://www.zin.ru/library/catfj/SPECHTML/page33/list.html|language=ru|journal=”Известия”. АН Республики Таджикистан. Отделение биологических наук|год=1992|volume=2|issue=126 |pages=63—64|doi=|access-date=2018-07-22|ref=Мансуров, Максумов}}
* {{Cite news|first1=Н.|last1=Зуробек|first2=О.|last2=Ҳакназар|year=1990|title=Мазори гулафшони олим|trans-title=Магіла усыпаныя кветкамі|url=https://newspaperarchive.com/dushanbe-tojikiston-soveti-dec-29-1990-p-3/|language=tg|newspaper=[[Tojikiston Soveti| Tojikiston Soveti (Soviet Tajikistan)]]|volume=298|issue=18289|pages=3|date=29 снежня 1990|doi= |access-date=2018-04-28|ref=Зуробек, Ҳакназар}}
* {{cite news |first=Зуробек|last=Н.|authorlink=|author=|coauthors=|title=Мазори гулафшони олим = [Магіла усыпаныя кветкамі]|url=https://newspaperarchive.com/dushanbe-tojikiston-soveti-dec-29-1990-p-3/|work=Tojikistoni Soveti|language=tg|pages=3|date=29 снежня 1990|ref=Зуробек}}
* {{cite book |first1=Hermann|last1=Kreutzmann|first2=Teiji|last2=Watanabe|year=2016|title=Mapping Transition in the Pamirs: Changing Human-Environmental Landscapes|script-title=Geomorphic Features of the Eastern Pamirs with a Focus on the Occurrence of Intermontane Basins|trans-title= |url=https://books.google.com.tj/books?id=IIaMCwAAQBAJ&pg=PA50&lpg=PA50&dq=khudoer+Yusufbekov&source#v=onepage&q=(khudoer%20Yusufbekov)|type= |series=Advances in Asian Human-Environmental Research|language=en|volume= |issue= |others= |edition=|location=|publisher=Cham : Springer International Publishing|page=274|pages=|doi= |isbn=978-3-319-23198-3|issn=1879-7180|access-date=2018-04-28|quote=Only three authors were identified that have more than ten coauthors. These are Kirill V. Stanyukovich (Academy of Sciences of the Tajik SSR) and Khudoer Y. Yusufbekov (the first director of the Pamir Biological Institute in Khorog) in the Soviet period as well as Cyrus Samimi (Professor for Climatology at the University of Bayreuth, Germany) in the post-Soviet period. <…> For Soviet author, 30 coauthors networks could be detected, with the most densely linked group around Stanyukovich and Yusufbekov|ref=Kreutzmann, Watanabe}}
* {{кніга|аўтар=Kreutzmann, Hermann; Watanabe, Teiji|загаловак=Худаер Юсуфбекавіч Юсуфбекаў: [Ученые в обл. растениеводства]|арыгінал=Mapping Transition in the Pamirs: Changing Human-Environmental Landscapes [Geomorphic Features of the Eastern Pamirs with a Focus on the Occurrence of Intermontane Basins]|спасылка=https://books.google.com.tj/books?id=IIaMCwAAQBAJ&pg=PA50&lpg=PA50&dq=khudoer+Yusufbekov&source#v=onepage&q=(khudoer%20Yusufbekov)|year=2016|series=|language=en|месца=|выдавецтва=|год=2016|pages=50—51|allpages=274|isbn=|access-date=2018-07-22||ref=Kreutzmann, Watanabe}}: Only three authors were identified that have more than ten coauthors. These are Kirill V. Stanyukovich (Academy of Sciences of the Tajik SSR) and Khudoer Y. Yusufbekov (the first director of the Pamir Biological Institute in Khorog) in the Soviet period as well as Cyrus Samimi (Professor for Climatology at the University of Bayreuth, Germany) in the post-Soviet period. <…> For Soviet author, 30 coauthors networks could be detected, with the most densely linked group around Stanyukovich and Yusufbekov.
* {{cite book |first1=Т. П.|last1=Бабий|first2=Л. Л.|last2=Коханова|last3=Костюк|first3=Г. Г.|year=1984|title= Биологи: биографический справочник|trans-title=Біёлагі: біяграфічны даведнік|url=http://www.libex.ru/detail/book505657.html|type= |series= |language=ru|location=[[Кіеў|Киев]]|publisher=Наукова Думка|page=814|pages=|doi= |isbn=|issn=|access-date=2018-04-08|quote='''Аннотация''': Единственный биографический справочник по биологам России и мира. Помещены краткие сведения о жизни и научной деятельности свыше 1600 ученых, внесших значительный вклад в развитие биологических наук. Приведены <...> список литературы, содержащий работы по истории биологии и важнейшие труды ученых. Справочник иллюстрирован портретами ученых … (аб Х. Ю. Юсуфбекове см с. 734)|ref=}}
* {{cite book |first1=Т. П.|last1=Бабий|first2=Л. Л.|last2=Коханова|last3=Костюк|first3=Г. Г.|year=1984|title= Биологи: биографический справочник|trans-title=Біёлагі: біяграфічны даведнік|url=http://www.libex.ru/detail/book505657.html|type= |series= |language=ru|location=[[Кіеў|Киев]]|publisher=Наукова Думка|page=814|pages=|doi= |isbn=|issn=|access-date=2018-04-08|quote='''Аннотация''': Единственный биографический справочник по биологам России и мира. Помещены краткие сведения о жизни и научной деятельности свыше 1600 ученых, внесших значительный вклад в развитие биологических наук. Приведены <...> список литературы, содержащий работы по истории биологии и важнейшие труды ученых. Справочник иллюстрирован портретами ученых … (аб Х. Ю. Юсуфбекове см с. 734)|ref=}}
* {{cite book |first1=О. Е.|last1=Агаханянц|year=1972|title=За растениями по горам Средней Азии|trans-title=За раслінамі па горах Сярэдняй Азіі|url=https://books.google.com.tj/books/about/%D0%97%D0%B0_%D1%80%D0%B0%D1%81%D1%82%D0%B5%D0%BD%D0%B8%D1%8F%D0%BC%D0%B8_%D0%BF%D0%BE_%D0%B3%D0%BE%D1%80%D0%B0.html?id=CTYSAQAAMAAJ|language=ru|location=Москва|publisher= Мысль|page=158|pages=|doi= |isbn=|issn=|access-date=2018-04-28|quote=Сярэднеазіяцкім батанікам, глебазнаўцы, геолагам, археолагам (аб Худоере Юсуфбекове С. 32-36) прысвячаецца|ref=Агаханянц}}
* {{кніга|аўтар=Агаханянц О. Е.|загаловак=За раслінамі па горах сярэдняя Азіі|арыгінал=За растениями по горам Средней Азии|спасылка=https://books.google.com.tj/books/about/%D0%97%D0%B0_%D1%80%D0%B0%D1%81%D1%82%D0%B5%D0%BD%D0%B8%D1%8F%D0%BC%D0%B8_%D0%BF%D0%BE_%D0%B3%D0%BE%D1%80%D0%B0.html?id=CTYSAQAAMAAJ|language=ru|месца=Москва|выдавецтва=Мысль|год=1972|pages= |allpages=158|isbn=|ref=Агаханянц}}: Сярэднеазіяцкім батанікам, глебазнаўцы, геолагам, археолагам (аб Худоере Юсуфбекове С. 32-36) прысвячаецца
* {{cite book |first1=Iraj|last1=Bashiri|year=2002|title=Prominent Tajik Figures of the Twentieth Century|trans-title=Вядомыя таджыкскія Фігуры XX стагоддзя|url=http://www.academia.edu/7858297/Prominent_Tajik_Figures_of_the_Twentieth_Century|language=en|location=Душанбе|publisher= |page=|pages=349—350|isbn=|issn=|access-date=2018-04-28|quote=BiographiesTajik agriculturalist Khudoyor Yusufbekovich Yusufbekov was born in the village of Pish of Shughnan, Badakhshan, on December 10, 1928 ...joined the CPSU in 1966.<…> graduated from the Faculty of Agronomy … in 1954. <…> 1954 to 1957 was a Senior Scientific Worker in the Botanical Gardens in Pamir for the Academy of Sciences <…> doctorate degree in agriculture in 1969 <…> … Corresponding Member since 1968, became an Academician of the Academy of Sciences in 1976 <…> became a Distinguished Contributor to Science …|ref=}} Ирадж Башири, профессор Миннесотского университета США, один из ведущих ученых в области исследований истории, литературы и языкознания в Центральной Азии и персоязычных стран региона.
* {{cite book |first1=Iraj|last1=Bashiri|year=2002|title=Prominent Tajik Figures of the Twentieth Century|trans-title=Вядомыя таджыкскія Фігуры XX стагоддзя|url=http://www.academia.edu/7858297/Prominent_Tajik_Figures_of_the_Twentieth_Century|language=en|location=Душанбе|publisher= |page=|pages=349—350|isbn=|issn=|access-date=2018-04-28|quote=BiographiesTajik agriculturalist Khudoyor Yusufbekovich Yusufbekov was born in the village of Pish of Shughnan, Badakhshan, on December 10, 1928 ...joined the CPSU in 1966.<…> graduated from the Faculty of Agronomy … in 1954. <…> 1954 to 1957 was a Senior Scientific Worker in the Botanical Gardens in Pamir for the Academy of Sciences <…> doctorate degree in agriculture in 1969 <…> … Corresponding Member since 1968, became an Academician of the Academy of Sciences in 1976 <…> became a Distinguished Contributor to Science …|ref=}} Ирадж Башири, профессор Миннесотского университета США, один из ведущих ученых в области исследований истории, литературы и языкознания в Центральной Азии и персоязычных стран региона.


Версія ад 04:52, 22 ліпеня 2018

Худаер Юсуфбекавіч Юсуфбекаў
Худоёр Юсуфбекович Юсуфбеков
Дата нараджэння 10 снежня 1928(1928-12-10)
Месца нараджэння Піш[ru], Горна-Бадахшанская аўтаномная вобласць Таджыкская АССР, СССР
Дата смерці 27 лістапада 1990(1990-11-27) (61 год)
Месца смерці
Месца пахавання
Грамадзянства Сцяг СССР СССР
Род дзейнасці батанік, біёлаг
Навуковая сфера раслінаводства, інтрадукцыя раслін, горнае земляробства, лугапашавая гаспадарка, біялогія
Месца працы Памірскі батанічны сад, Інстытут батанікі АН Таджыкскай ССР, Памірская біялагічная станцыя, Памірскі біялагічны інстытут, Таджыкскі сельскагаспадарчы інстытут, АН Таджыкскай ССР[1]
Навуковая ступень доктар сельскагаспадарчых навук
Навуковае званне прафесар, акадэмік АН Таджыкскай ССР
Альма-матар Таджыкскі сельскагаспадарчы інстытут
Навуковы кіраўнік Цацэнкін Іван Апанасавіч[d]
Партыя
Узнагароды
Ордэн Працоўнага Чырвонага Сцяга  — 1981
Медаль «За працоўную доблесць»
Медаль «За працоўную доблесць»
Медаль «У азнаменаванне 100-годдзя з дня нараджэння Уладзіміра Ільіча Леніна»
Медаль «У азнаменаванне 100-годдзя з дня нараджэння Уладзіміра Ільіча Леніна»
Подпіс Выява аўтографа
Лагатып Вікісховішча Медыяфайлы на Вікісховішчы

Худаер Юсуфбекавіч Юсуфбекаў (тадж.: Худоёр Юсуфбекович Юсуфбеков 10 снежня 1928, кішлак Піш, Горна-Бадахшанская аўтаномная вобласць, Таджыкская АССР[ru] — 27 лістапада 1990, Душанбэ, Таджыкская ССР, СССР) — савецкі навуковец, арганізатар навукі на Паміры, спецыяліст у галіне раслінаводства, асваення арыдных горных і высакагорных тэрыторый, лугазнаўства, фітамеліярацыі, інтрадукцыі раслін і пашавай гаспадаркі, батанікі, палявы даследчык-практык, педагог вышэйшай школы, прафесар.
Распрацаваў дыферэнцыраваную па эколага-геаграфічным раёнах і вышынных паясах сістэму паляпшэння кармавых угоддзяў Паміра і Алайскай даліны (1968), укараніў сістэму арыднай кормавытворчасці, прапанаваў метады вырошчвання карысных раслін ва ўмовах Паміра (1972), распрацаваў генеральны план рэканструкцыі Памірскага батанічнага саду (1970—1975), член-карэспандэнт АН Таджыкскай ССР (1968), доктар сельскагаспадарчых навук (1969), акадэмік АН Таджыкскай ССР (1976), грамадскі дзеяч, старшыня Савета па каардынацыі навуковай дзейнасці Аддзялення біялагічных навук АН Таджыкскай ССР, член Каардынацыйнага савета Аддзялення агульнай біялогіі АН СССР (1987—1990)[1][2][3][4][5].

Біяграфія

Дзяцінства і пачатак навуковай дзейнасці

Нарадзіўся 10 снежня 1928 года ў кішлаку Піш Таджыкскай АССР ў сям’і калгасніка. У 10 гадоў пазбаўляецца маці. Пасля заканчэння сямігадовай школы ў 1945-46 гадах працаваў у калгасе і на будаўніцтве аўтадарогі. У 1949 годзе ў Харогу скончыў сярэднюю школу імя Кірава.

Восенню 1949 года паступіў на першы курс агранамічнага факультэта Таджыкскага сельскагаспадарчага інстытута, які скончыў у 1954 годзе, атрымаўшы кваліфікацыю агранома.

Навуковую дзейнасць пачаў у 1954 годзе ў Памірскім батанічным садзе на пасадзе малодшага навуковага супрацоўніка. Тут ён пад кіраўніцтвам А. В. Гурскага вёў даследаванні па замацаванню і асваенню пяшчаных і галечных масіваў у Ішкашымскім раёне, а таксама працу па развіцці калекцыйных і вытворчых гадавальнікаў Памірскага батанічнага саду. У 1956 годзе X.Ю. Юсуфбекаў пачаў першыя эксперыменты па залужэнні пустыннай пашы на Заходнім Паміры[1][2][6][4][7].

Інстытут батанікі АН Таджыкскай ССР

У 1957 годзе паступіў у вочную аспірантуру пры Інстытуце батанікі АН Таджыкскай ССР (г. Душанбе) і пад кіраўніцтвам прафесара І. А. Цацэнкіна[ru] (Масква, Усесаюзны інстытут кармоў імя В. Р. Вільямса) працягнуў даследаванні па залужэнні пустынных горных схілаў Заходняга Паміра. Пасля заканчэння аспірантуры працягваў працаваць у тым жа інстытуце малодшым навуковым супрацоўнікам. Там, разам з даследаваннямі на Паміры, ён пачаў першыя эксперыменты па паляпшэнні пашы цэнтральнага Таджыкістана (Рангантаў, Кондара).

У гэтыя гады ён сфармуляваў і эксперыментальна даказаў метады стварэння высокапрадукцыйных кармавых угоддзяў шляхам рознага рэжыму паліву падсявання травы без парушэння натуральнай расліннасці. Вынікі гэтых даследаванняў, якія былі ўкаранёныя ў калгаснай вытворчасці Шугнанскага і Ішкашымскага раёнаў Горна-Бадахшанскай аўтаномнай вобласці на вялікіх плошчах, з’явіліся асновай кандыдацкай дысертацыі, абароненай у 1961 годзе[1][8][4][7].

Памірская біялагічная станцыя

У 1962 годзе X. Ю. Юсуфбекаў быў прызначаны дырэктарам Памірскай біялагічнай станцыі[кам. 1] і разгарнуў эксперыментальную работу па паляпшэнні пашы і сенажацей ва ўсіх раёнах Горна-Бадахшанскай аўтаномнай вобласці, а таксама Алайскай даліны Кіргізскай ССР.

У 1965 годзе ён быў абраны старшынёй бюро Памірскай базы АН Таджыкскай ССР па сумяшчальніцтве. У 1966 годзе стаў членам КПСС.

Пад яго кіраўніцтвам на Памірскай біястанцыі ў 1964 годзе створаны тры лабараторыі:

  • фізіялогіі і біяхіміі раслін;
  • інтрадукцыі раслін;
  • эксперыментальнай геабатанікі.

У выніку праяўлення навукова-арганізатарскіх здольнасцяў X. Ю. Юсуфбекава навукова-даследчая дзейнасць біястанцыі набыла комплексны характар. Тут разам з праблемамі экалагічнай фізіялогіі і біяхіміі раслін, пачатак якім быў пакладзены прафесарам О. В. Заленскім, далейшае развіццё атрымалі даследаванні па эксперыментальнай геабатаніцы, фітамеліярацыі, вывучэнні глеб, мікраарганізмаў, кліматалогіі, а таксама пытанняў раслінаводчага асваення Усходняга Паміра.

За гады яго працы значна ўзрасла колькасць супрацоўнікаў і аб’ём навукова-даследчых работ, што аказала станоўчы ўплыў на дзейнасць біястанцыі. Слаўныя традыцыі біястанцыі, закладзеныя П. А. Баранавым, І. А. Райковай, О. В. Заленскім і К. У. Станюковічам, знайшлі годны працяг у дзейнасці X. Ю. Юсуфбекава.

Падчас працы на Памірскай біялагічнай станцыі X. Ю. Юсуфбекаў умацаваў матэрыяльна-тэхнічную базу біястанцыі грузавымі аўтамашынамі і лабараторным абсталяваннем з мэтай паляпшэння ўмоў экспедыцыйнага даследавання Паміра і працягваў удасканальваць метады паляпшэння пустынных і стэпавых пашаў Паміра-Алая, вывучаючы структуру расліннасці, топа-экалагічныя ўмовы высакагорнай пашы ў шырокім геаграфічным і вышынным дыяпазоне. У выніку ён распрацаваў дыферэнцыраваную па эколага-геаграфічным раёнах і вышынным паясах сістэму паляпшэння кармавых угоддзяў Паміра і Алайскай даліны і аформіў атрыманыя дадзеныя ў выглядзе манаграфіі, якая выйшла ў свет у 1968 годзе.

У 1968 годзе X. Ю. Юсуфбекаў абраны членам-карэспандэнтам АН Таджыкскай ССР.

У 1969 годзе манаграфія «Паляпшэнне пашы і сенажацей Паміра і Алайскай даліны» была прадстаўлена ў якасці дысертацыі (Масква, Усесаюзны інстытут кармоў імя В. Р. Вільямса), якую X. Ю. Юсуфбекаў паспяхова абараніў і атрымаў навуковую ступень доктара сельскагаспадарчых навук:

Итогом этих исследований явилась монография Х. Ю. Юсуфбекова «Улучшение пастбищ и сенокосов Памира и Алайской долины», высоко оцененная учёными (в качестве докторской диссертации, блестяще защищенной автором) и практиками. Был найден дифференцированный, экономичный и эффективный подход к решению проблемы зимних кормов в условиях аридных высокогорий. И сухость климата, и сложный рельеф, и бедность почв были преодолены.[9]

[1][2][10][4][7].

Памірскі біялагічны інстытут

З пашырэннем і паглыбленнем даследаванняў на Памірскай біястанцыі, ростам навуковых кадраў для каардынацыі ўсіх даследаванняў па праблемах арыдных высакагор’яў, з улікам унікальных умоў Паміра X. Ю. Юсуфбекаў прыйшоў да высновы аб неабходнасці арганізацыі біялагічнага інстытута на Паміры.

У кастрычніку 1968 года прэзідэнт АН СССР Мсціслаў Усеваладавіч Келдыш прыбыў на Памір і наведаў Памірскі батанічны сад. Яго суправаджалі старшыня Савета Міністраў Таджыкскай ССР А. К. Кахараў, прэзідэнт АН Таджыкскай ССР М. С. Асімаў і першы сакратар Горна-Бадахшанская абласнога камітэта КП Таджыкістана М. Н. Назаршоеў. Х. Ю. Юсуфбекаў падрабязна расказаў высокім гасцям гісторыю вывучэння Паміра, распавёў пра прыродныя рэсурсы, праблемы, якія патрабуюць свайго рашэння ў галіне біялогіі, сельскай гаспадаркі, і ў выніку, абгрунтаваўшы пытанне аб неабходнасці стварэння біялагічнага інстытута на Паміры, папрасіў падтрымкі Прэзідэнта АН СССР М. У. Келдыша ў разглядзе і вырашэнні гэтага пытання ў Маскве.

Неўзабаве прэзідэнт АН Таджыкскай ССР М. С. Асімаў і Х. Ю. Юсуфбекаў былі запрошаны ў Маскву для ўдзелу ў абмеркаванні пытання аб стварэнні біялагічнай інстытута. На сумесным пасяджэнні Прэзідыума АН СССР і Дзяржаўнага камітэта Савета Міністраў СССР па навуцы і тэхніцы пытанне было вырашана станоўча.

У 1969 годзе ўсе біялагічныя навуковыя ўстановы Паміра (Памірская біялагічная станцыя на Усходнім Паміры 3860 м над узроўнем мора, Памірскі батанічны сад каля горада Харог 2320 м над узроўнем мора і Ішкашымскі апорны пункт 2600 м над узроўнем мора) былі аб’яднаны ў Памірскі біялагічны інстытут, першым дырэктарам, якога ён стаў Х. Ю. Юсуфбекаў (з 1992 года інстытут носіць імя свайго заснавальніка)[11][1][2][12][13].

Таджыкскі сельскагаспадарчы інстытут

У маі 1981 года X. Ю. Юсуфбекава перавялі на працу ў г. Душанбэ на пасаду рэктара Таджыкскага сельскагаспадарчага інстытута Галоўнага ўпраўлення сельскагаспадарчых вышэйшых навучальных устаноў Міністэрства сельскай гаспадаркі СССР[кам. 2].

У Таджыкскім сельскагаспадарчым інстытуце ён энергічна ўзяўся за паляпшэнне вучэбна-выхаваўчага працэсу. Шмат увагі надаваў разгортванню навукова-даследчых работ на кафедрах і прыцягненню студэнтаў да навукова-даследчай дзейнасці ў навукова-студэнцкіх саветах. Сістэматычна праводзіліся канферэнцыі, нарады, сімпозіумы па многіх аспектах сельскагаспадарчай навукі.

Былі прыняты канкрэтныя меры па паляпшэнні падрыхтоўкі спецыялістаў для патрэб сельскай гаспадаркі Таджыкістана і ўмацаванні вучэбнай базы інстытута. У мэтах авалодання студэнтамі практычнымі навыкамі вырашэння канкрэтных вытворчых пытанняў Юсуфбекаў арганізоўвае новыя навучальныя гаспадаркі на базе саўгаса «Явану-2» Яванскага раёна. Значных намаганняў запатрабаваў працяг будаўніцтва новага корпуса зоаінжынернвга факультэта, завяршэнне будаўніцтва якога адбылося ў 1987 годзе.

У гэтым найбуйнейшым цэнтры падрыхтоўкі сельскагаспадарчых кадраў рэспублікі прыпадала сістэматычна вырашаць арганізацыйныя пытанні. Пры агранамічным факультэце арганізоўвае новае аддзяленне па падрыхтоўцы высокакваліфікаваных спецыялістаў пладаводства і вінаградараў, лабараторыю калектыўнага карыстання навуковымі прыборамі. Пры эканамічным факультэце з’явілася лабараторыя вылічальнай тэхнікі. Акрамя таго, у інстытуце арганізаваны тры новыя кафедры, упершыню ажыццёўлены прыём ўступных экзаменаў з прымяненнем ЭВМ.

X. Ю. Юсуфбекаў стварыў музей гісторыі Таджыкскага сельскагаспадарчага інстытута.

Як спецыяліст-інтрадуктар X. Ю. Юсуфбекаў знайшоў аптымальнае рашэнне рэканструкцыі і размяшчэння зялёных насаджэнняў на прылеглай да будынка інстытута тэрыторыі. Вёў педагагічную працу на кафедры земляробства, чытаеў на спецыяльнасцях «Раслінаводства» і «Селекцыя і насенняводства».

Знаходзячыся на гэтай працы X. Ю. Юсуфбекаў па-ранейшаму ажыццяўляў навуковае кіраўніцтва тэматыкай даследаванняў Памірскага батанічнага сада і лабараторыі высакагорнага пладаводства, кіраваў працай аспірантаў[1][14][4][7].

Акадэмія навук Таджыкскай ССР

У траўні 1986 г. X. Ю. Юсуфбекаў быў абраны акадэмікам-сакратаром Аддзялення біялагічных навук АН Таджыкскай ССР. Ён актыўна ўключыўся ў працу Аддзялення, надаўшы асаблівую ўвагу павышэнню эфектыўнасці навукова-даследчых работ, пераходу на праграмна-мэтавае планаванне, умацаванню матэрыяльнай базы інстытутаў. Ён увесь час займаўся і спрыяў паскарэнню ўкаранення дасягненняў навукі ў вытворчасць. Як акадэмік-сакратар Аддзялення біялагічных навук АН Таджыкскай ССР, ён меў шырокае кола навуковых інтарэсаў у галіне біялогіі. У склад Аддзялення біялагічных навук АН Таджыцкай ССР на той перыяд ўваходзілі навуковыя ўстановы, даследаванні якіх былі прысвечаны біялагічным праблемам — гэта навукова-даследчыя інстытуты: батанікі; заалогіі і паразіталогіі імя Я. Н. Паўлоўскага; фізіялогіі і біяфізікі раслін; гастраэнтэралогіі; Памірскі біялагічны інстытут), аддзел агульнай генетыкі і аддзел аховы і рацыянальнага выкарыстання прыродных рэсурсаў.

У 1989 годзе X. Ю. Юсуфбекаў абраны членам Прэзідыума АН Таджыцкай ССР.

У 1989 годзе ганараваны звання Лаўрэата Дзяржаўнай прэміі імя Абуалі ібн Сіна ў галіне навукі[1][15][4][7][11].

Узнагароды і званні

  • Ганаровая грамата Прэзідыума Вярхоўнага Савета Таджыцкай ССР (№ 32346, 1964),
  • Медаль «За працоўную доблесць» (№ 149044, 1966),
  • Медаль «За доблесную працу. У азнаменаванне 100-годдзя з дня нараджэння Уладзіміра Ільіча Леніна» (№ 1041386, 1970 г.),
  • Медаль Выставы дасягненняў народнай гаспадаркі СССР (1970),
  • Бронзавы медаль ВДНГ «За дасягнутыя поспехі ў развіцці народнай гаспадаркі СССР» (№ 38626, 1972),
  • Медаль імя акадэміка С. І. Вавілава (1974),
  • Грамата Прэзідыума Акадэміі навук Таджыкскай ССР за шматгадовую бездакорную працу і вялікі ўклад, унесены ў развіццё навукі ў рэспубліцы (1976),
  • Ордэн Працоўнага Чырвонага Сцяга (№ 1042386, 1981),
  • Званне «Заслужаны дзеяч навукі Таджыкскай ССР» за заслугі ў развіцці сельскагаспадарчай навукі, вывучэнне прыроды Паміра і ў сувязі пяцідзесяцігоддзем з дня нараджэння (1978/11/23),
  • Падзячная грамата Ордэна Леніна Усесаюзнага таварыства «Веды» СССР (Масква 1984/12/28 № 65281),
  • Ганаровая грамата ЛКСМ Таджыкістана за плённую працу па камуністычным выхаванні падрастаючага пакалення (1985),
  • Дзяржаўная прэмія Таджыцкай ССР імя Абуалi ібн Сіна і званне лаўрэата прэміі імя Абуалi iбн-Сіна за цыкл прац «Паляпшэнне пашы і сенажацей Паміра і Алайскай даліны і раслінаводчае засваенне горных тэрыторый Паміра» (1989)[1][16][4][17].

Водгукі

Акмір Агаханянц (1927—2002), адзін з найбуйнейшых у свеце геабатанікаў, доктар геаграфічных навук, член-карэспандэнт Міжнароднага геаграфічнага саюза, прафесар Беларускага дзяржаўнага педагагічнага універсітэта, паплечнік і сучаснік Х. Ю. Юсуфбекава:

«Вклад Худоера в развитии науки на Памире переоценить невозможно. Без него Памирская наука до сих пор была бы в импортно-зачаточном состоянии» 30.08.92.
«Близится грустная годовщина со дня смерти академика Худоера Юсуфбекова, организатора, практически — создателя Памирского биологического института (ПБИ). Мне нет необходимости характеризовать Х. Юсуфбекова, как ученого и организатора науки. Его жизнь и деятельность протекали на моих глазах, а итоги деятельности на лицо — сам институт, как важнейшая научная структура на Памире, написанные им книги, внедренная система аридного кормопроизводства, ученики.
Худоер Юсуфбеков, памирец[кам. 3], занимает особое место в истории изучении Памира. Им следует гордится, и я горжусь многолетней дружбой с ним. В России, Беларуси и других суверенных республиках очень высоко ценят вклад Худоера Юсуфбекова в науку» Мінск, 26.09.1991

Асімаў Мухамед Сайфітдзінавіч (1920—1996), прэзідэнт АН Таджыцкай ССР з 1965 па 1988 гг., член-карэспандэнт АН СССР (1974):

Становление Худоёра, как известного учёного, искусного руководителя многих научно-исследовательских учреждений, высшего учебного заведения — Таджикского сельскохозяйственного института прошло на моих глазах. Свою деятельность он начал от научного сотрудника, кончая академиком, председателем Памирского филиала АН Таджикистана. Худоёр всего этого добился благодаря своему благородному характеру. Он был личностью, которая воплощала в себе и учёного и человека, человека благородного, учёного труженика, влюблённого в науку. Худоер является частью нашей науки, достижением нашей науки и, если мы хотим чтить память Худоера, то мы должны не только сохранить, но и развить то, что мы имеем. (Душанбэ, Студзень 1995 г.)

Выбраныя творы і артыкулы

Кнігі
Артыкулы
  • Юсуфбеков X. Ю. Горные сады: [О Памирском ботаническом саде] // Известия. — 1968. — 2 февраля (№ 27 (15726)). — С. 3.
  • Юсуфбеков X. Ю. Сады Памира // Правда. — 1971. — 3 августа (№ 215 (19358)). — С. 3.
  • Юсуфбеков X. Ю., Клеандров И. Горы ждут исследователей: Проблемы и суждения // Правда. — 1973. — 9 января (№ 9 (19883)). — С. 3.
  • Юсуфбеков X. Ю. Памир станет приветливей и мягче: [Рассказ об эффективности науч. исслед. в с.-х. освоении Памира] // Вечерние новости. — Вильнюс, 1972. — 14 апреля.
  • Юсуфбеков X. Ю. Система улучшения пастбищ и сенокосов Памира // Растительный мир высокогорий и его освоение / АН СССР. Всесоюзное ботаническое общество. — Л., 1974. — С. 296—З02.
  • Юсуфбеков X. Ю. Русские ученые и Памир // Коммунист Таджикистана. — 1974. — 29 августа (№ 202 (13375)). — С. 2.
  • Юсуфбеков X. Ю. Биология и высокогорье // Коммунист Таджикистана. — 1975. — 17 августа (№ 192 (13669)). — С. 2.
  • Агаханянц О. Е., Юсуфбеков X. Ю. Край перестал быть белым пятном: К 40-летию Советского Памира // Коммунист Таджикистана. — 1965. — 19 августа (№ 194 (10546)). — С. 2.
  • Юсуфбеков X. Ю., Глазунова Е. М., Корзинников Ю. С. Оценка масличности плодов форм облепихи крушиновидной, произрастающей на Западном Памире // Растительные ресурсы. — 1980. — Т. 16, вып. 1. — С. 95—97.
  • Юсуфбеков X. Ю. Памирский биологический институт // Природа. — 1982. — № 12. — С. 48—53.
  • Юсуфбеков X. Ю. Заповедник в сердце Памира: [О создании заповедника на Памире] // Коммунист Таджикистана. — 1984. — 24 июня (№ 147 (16290)). — С. 2.
  • Юсуфбеков X. Ю. В интересах повышения культуры земледелия // Вестник высшей школы. — 1985. — № 8. — С. 25—26.
  • Юсуфбеков X. Ю. И лаборатория, и зона отдыха: [Вопрос организации Варзобского государственного природного национального парка] // Коммунист Таджикистана. — 1987. — 17 января (№ 14 (17057)). — С. 3.

Каментарыі

  1. ↑ У 1936 г. Сярэднеазіяцкі дзяржаўны ўніверсітэт арганізаваў ва ўрочышчы Чэчэкты каля Мургаба Памірскую біялагічную станцыю — першае ў свеце высакагорнае біёлага-сельскагаспадарчае навуковую ўстанову, якая сканцэнтравала асноўныя сілы батанікаў-даследчыкаў Паміра.
  2. ↑ У СССР іх было 103 ВНУ (саюзнага падпарадкавання): http://enciklopediya-tehniki.ru/promyshlennost-na-s/selskohozyaystvennye-uchebnye-zavedeniya-v-sssr.html
  3. ↑ У навуковым свеце даследчыкаў Паміра называюць „памірац“.

Заўвагі

  1. ↑ а б в г д е ё ж з Действительные члены (академики) АН Республики Таджикистан. Персональный состав с 1951 г. (руск.). Действительные члены АН Республики Таджикистан с 1951 г.. Anrt.tj. Праверана 28 красавіка 2018.
  2. ↑ а б в г Знаменитые, великие, гениальные люди. Самое интересное о них! Юсуфбеков Худоер Юсуфбекович (руск.). Знамениті, великі, геніальні люди. Найцікавіше про них!. написано на Украине: Com.ua (28 снежня 2012). Праверана 28 красавіка 2018.
  3. ↑ Олимова, Шапошникова 1989, p. 5–8, 11.
  4. ↑ а б в г д е ё Зуробек 1990, p. 3. Памылка шаблона sfn: няма якара: CITEREFЗуробек1990 (даведка)
  5. ↑ Мансуров, Максумов 1992, p. 63–64.
  6. ↑ Олимова, Шапошникова 1989, p. 5, 8–9.
  7. ↑ а б в г д Мансуров, Максумов 1992, p. 63.
  8. ↑ Олимова, Шапошникова 1989, p. 5, 9.
  9. ↑ Агаханянц 1972.
  10. ↑ Олимова, Шапошникова 1989, p. 5–6, 9–10.
  11. ↑ а б Постановление Кабинета Министров Республики Таджикистан от 5 марта 1992 г. №54 "О присвоении Памирскому биологическому институту Академии наук Республики Таджикистан имени академика Худоера Юсуфбекова" (руск.). Министерство юстиции Республики Таджикистан, USAID, Всемирный банк, ГИУП «КОНУНИЯТ». Adlia.tj.
  12. ↑ Олимова, Шапошникова 1989, p. 11–14.
  13. ↑ Kreutzmann, Watanabe 2016, p. 50–51.
  14. ↑ Олимова, Шапошникова 1989, p. 7, 14–15.
  15. ↑ Олимова, Шапошникова 1989, с. 7, 15.
  16. ↑ Мансуров, Максумов 1992, p. 64.
  17. ↑ Олимова, Шапошникова 1989, p. 5–7, 16–17, 38–39.

Літаратура

  • Олимова М. Д., Шапошникова Н. Н. Худаер Юсуфбекавіч Юсуфбекаў: [Ученые в обл. растениеводства] = Худоер Юсуфбекович Юсуфбеков: [Ученый в обл. растениеводства]. — Душанбэ: Дониш, 1989. — 52 p.
  • Мансуров Х. Х., Максумов А. Н. Памяці навукоўца = Памяти ученого. — 1992. — Vol. 2. — P. 63—64.
  • Н., Зуробек (29 снежня 1990). "Мазори гулафшони олим = [Магіла усыпаныя кветкамі]". Tojikistoni Soveti [таджыкская]. p. 3. {{cite news}}: Шаблон цытавання мае пусты невядомы параметр: |coauthors= (даведка)
  • Kreutzmann, Hermann; Watanabe, Teiji. Худаер Юсуфбекавіч Юсуфбекаў: [Ученые в обл. растениеводства] = Mapping Transition in the Pamirs: Changing Human-Environmental Landscapes [Geomorphic Features of the Eastern Pamirs with a Focus on the Occurrence of Intermontane Basins]. — 2016. — P. 50—51. — 274 p.: Only three authors were identified that have more than ten coauthors. These are Kirill V. Stanyukovich (Academy of Sciences of the Tajik SSR) and Khudoer Y. Yusufbekov (the first director of the Pamir Biological Institute in Khorog) in the Soviet period as well as Cyrus Samimi (Professor for Climatology at the University of Bayreuth, Germany) in the post-Soviet period. <…> For Soviet author, 30 coauthors networks could be detected, with the most densely linked group around Stanyukovich and Yusufbekov.
  • Бабий, Т. П.; Коханова, Л. Л.; Костюк, Г. Г. (1984). Биологи: биографический справочник [Біёлагі: біяграфічны даведнік] [руская]. Киев: Наукова Думка. p. 814. Праверана 2018-04-08. Аннотация: Единственный биографический справочник по биологам России и мира. Помещены краткие сведения о жизни и научной деятельности свыше 1600 ученых, внесших значительный вклад в развитие биологических наук. Приведены <...> список литературы, содержащий работы по истории биологии и важнейшие труды ученых. Справочник иллюстрирован портретами ученых … (аб Х. Ю. Юсуфбекове см с. 734)
  • Агаханянц О. Е. За раслінамі па горах сярэдняя Азіі = За растениями по горам Средней Азии. — Москва: Мысль, 1972. — 158 p.: Сярэднеазіяцкім батанікам, глебазнаўцы, геолагам, археолагам (аб Худоере Юсуфбекове С. 32-36) прысвячаецца
  • Bashiri, Iraj (2002). Prominent Tajik Figures of the Twentieth Century [Вядомыя таджыкскія Фігуры XX стагоддзя] [англійская]. Душанбе. pp. 349–350. Праверана 2018-04-28. BiographiesTajik agriculturalist Khudoyor Yusufbekovich Yusufbekov was born in the village of Pish of Shughnan, Badakhshan, on December 10, 1928 ...joined the CPSU in 1966.<…> graduated from the Faculty of Agronomy … in 1954. <…> 1954 to 1957 was a Senior Scientific Worker in the Botanical Gardens in Pamir for the Academy of Sciences <…> doctorate degree in agriculture in 1969 <…> … Corresponding Member since 1968, became an Academician of the Academy of Sciences in 1976 <…> became a Distinguished Contributor to Science … Ирадж Башири, профессор Миннесотского университета США, один из ведущих ученых в области исследований истории, литературы и языкознания в Центральной Азии и персоязычных стран региона.

Спасылкі

Узята з "https://be.wikipedia.org/w/index.php?title=Худаер_Юсуфбекавіч_Юсуфбекаў&oldid=3182942"