Арэхава-Зуева

Арэхава-Зуева руск.: Орехово-Зуево Герб Сцяг Краіна  Расія Каардынаты 55°48′00″ пн. ш. 38°58′00″ у. д. Кіраўнік Gennadiy Panin[d] Заснаваны 1917 Першая згадка 1209 Плошча 36 км² Вышыня цэнтра 120 м Насельніцтва ▼104 728 чал. (2024) Часавы пояс UTC+03:00 Тэлефонны код 496 4 Паштовыя індэксы 142600–142619 Афіцыйны сайт ozmo.ru Арэхава-Зуева на карце Расіі

Медыяфайлы на Вікісховішчы

Арэхава-Зуева (руск.: Оре́хово-Зу́ево) — горад абласнога падпарадкавання ў Маскоўскай вобласці Расіі, за 89 км на ўсход ад Масквы, на рацэ Клязьма. Вузел чыгуначных ліній Масква — Ніжні Ноўгарад і Аляксандраў — Кураўская. Насельніцтва 121,1 тыс. чалавек (2010). Узнагароджаны ордэнам Кастрычніцкай Рэвалюцыі (1970).

Гісторыя

Асноўны артыкул: Марозаўская стачка

Стары адміністрацыйны будынак

Арэхава-Зуева ўтварылася ў выніку зліцця ў 1917 годзе вёсак Арэхава, Зуева (найстарэйшая, вядомая з XIII стагоддзя (першае згадванне ў 1209 — Валочак Зуеў) і пасёлка Мікольскае, а таксама фабрычнага пасёлка Дуброўка.

Арэхава-Зуева — адзін з найстарэйшых у Расіі цэнтраў тэкстыльнай прамысловасці, якая развіта ў Арэхава яшчэ з XVIII стагоддзя (з пачатку дзейнасці прадпрымальнікаў Марозавых). У 1862 годзе праз Арэхава быў адкрыты рух на лініі Масква — Ніжні Ноўгарад. У 1890 годзе ў Арэхава налічвалася 17 фабрык, на якіх працавала больш за 30 тыс. рабочых.

Арэхава-Зуева — цэнтр страйкавага руху XIX — пачатку XX стагоддзяў. (у 1885 адбылася Марозаўская стачка, адна з найбуйнейшых у Расіі); арэхава-зуеўскія рабочыя ўдзельнічалі ў рэвалюцыйным руху 1905—1907 гадоў. З 1901 года ў Арэхава існаваў раённы камітэт РСДРП (узначалены Іванам Бабуліным).

У 1904 годзе пад кіраўніцтвам Л. Б. Красіна пабудавана электрастанцыя, электрыфікаваныя мануфактуры і гарадская гаспадарка. У 1916 годзе пачалі вырабляць першыя дыэлектрычныя пліты на заводзе «Карбален». 17 жніўня 1917 года горад атрымаў сучасную назву і статус.

З 1943 года ў эвакуацыя знаходзіўся Другі Беларускі дзяржаўны тэатр, які да гэтага размяшчаўся ў Свярдлоўску і Уральску.

У 1943 годзе праз горад пракладзена Вялікае кольца МЧ, у 1960-х гадах пабудавана сартавальная станцыя.

Колькасць жыхароў: 1926 — 62,8 тыс.; 1939 — 99 тыс.; 1974—125 тыс.; 1993—135 тыс.; 2000—125 тыс.; 2005—122,2 тыс.

Насельніцтва

Статыстыка колькасці насельніцтва з 1923 па 2024 Год Колькасць 1923 44 100 1926 62 800 1931 76 700 1939 99 273 1956 109 000 1959 108 297 1970 120 133 1973 124 000 1975 128 000 1976 128 000 1979 132 301 1982 135 000 1985 136 000 Год Колькасць 1986 135 000 1987 137 000 1989 137 198 1990 130 000 1991 137 000 1992 136 000 1993 135 000 1994 134 000 1995 126 000 1996 125 000 1997 125 000 1998 126 000 1999 125 500 Год Колькасць 2000 124 900 2001 124 900 2002 122 248 2003 122 200 2004 122 200 2005 122 200 2006 122 100 2007 122 000 2008 121 700 2009 121 605 2010 120 670 2011 120 600 2012 121 317 Год Колькасць 2013 121 377 2014 120 699 2015 120 184 2016 120 165 2017 119 956 2018 118 822 2019 118 004 2020 118 309 2021 105 745 2023 105 542 2024 104 728

Узнагароды

• Ордэн Кастрычніцкай Рэвалюцыі (23 снежня 1970) — за вялікія поспехі, дасягнутыя рабочымі горада ў выкананні заданняў пяцігадовага плана, і адзначаючы рэвалюцыйныя заслугі арэхава-зуеўскіх рабочых.

Герб і сцяг горада з’яўляюцца галоснымі.

Культура, адукацыя

• Арэхава-Зуеўскі філіял «Расійскі Новы Універсітэт» (г. Масква)
• Маскоўскі дзяржаўны абласны гуманітарны інстытут
• Класічны каледж мастацка-эстэтычнай адукацыі і дызайну
• Філіял Расійскага завочнага інстытута тэкстыльнай і лёгкай прамысловасці
• Філіял Інстытута эканомікі і прадпрымальніцтва (г. Масква)
• Філіял інстытута «Мірбіс»
• Прамыслова-эканамічны каледж (былы Арэхава-Зуеўскі тэкстыльны тэхнікум), індустрыяльна-педагагічны і медыцынскі каледжы, індустрыяльны тэхнікум, педагагічнае і гандлёвае вучылішча.
• Філіял Маскоўскай дзяржаўнай акадэміі камунальнай гаспадаркі і будаўніцтва

Гісторыка-краязнаўчы музей, драматычны тэатр, два кінатэатры («Радзіма», «Люксор», «ДК Карбален»), шэсць клубаў і дамоў культуры, дзіцячы цэнтр «Крыніца», школа мастацтваў, спартыўная школа, тры стадыёны, палац спорту «Усход».

Да 1994 года ў г. Арэхава-Зуева было 27 бібліятэк (разам з філіяламі): Цэнтральная Дзяржаўная гарадская Бібліятэка імя Горкага і 4 яе філіялы, Раённая Бібліятэка, Тэхнічная Бібліятэка, Цэнтральная Прафсаюзная Бібліятэка і 9 гарадскіх, 8 фабрычных і яе філіялаў; таксама меліся бібліятэкі на буйных гарадскіх прадпрыемствах.

На 2009 год у г. Арэхава-Зуева засталіся 3 бібліятэкі: Цэнтральная Дзяржаўная Гарадская Бібліятэка і два яе філіяла: дзіцячая і дарослая агульнаадукацыйныя бібліятэкі.

Эканоміка

ТЗЦ «Аквілон»

У 2003 г. на вул. Бабуліна быў адкрыты ГК «Арэхаўскі». У 2004 годзе ў недабудаваным будынку Палаца культуры тэкстыльшчыкаў на вуліцы Леніна ўзведзены ТЗЦ «Аквілон», у якім размясціліся «Макдональдс», кінатэатр «Люксор», рэстаран японскай кухні, супермаркеты буйных гандлёвых сетак («Скрыжаванне», «Пяцёрачка», «Дзіксі»), супермаркеты электронікі і крамы адзення. Акрамя таго, у былых цэхах фабрыкі размясціўся комплекс «Арэх».

У 2007 годзе на вуліцы Фліера адкрыты ГЗЦ «Капітолій» з кінатэатрам «КараФільм», які быў пазней зачынены, і супермаркетам «Рамстор», у снежні 2008 года перапрададзены.

У горадзе дзейнічае гасцініца «ЛіАЗ», гасцінічныя комплексы «Цэнтральны» і «Арэтэкс», санаторый-прафілакторый «Дубравушка».

Прамысловасць

Раней горад з’яўляўся найважнейшым прамысловым цэнтрам Маскоўскай вобласці. Асноўнымі прадпрыемствамі былі Арэхаўскі баваўняны камбінат і шаўковаткацкая фабрыка. На месцы Марозаўскіх фабрык функцыянуюць розныя гандлёвыя цэнтры (2000-я гг.).

Дзейнічаюць:

• ААТ «Карбален» — вырабы з палімерных матэрыялаў і сінтэтычнай смалы для электратэхнічнай, аўтамабільнай прамысловасці, металургіі
• ААТ «Шкломаш» — абсталяванне шкляной прамысловасці, шклопакеты і фасадныя канструкцыі, аконныя блокі і дзверы электрацягнікоў
• ЦЭЦ (ЦЭЦ-6 Мосэнерга) (1930) устаноўленай электрычнай магутнасці 24 МВт, са сярэднегадавой выпрацоўкай электраэнергіі каля 35 млн кВт·г/год, і сярэднегадавой аддачай цеплаэнергіі 180 тыс. Гкал/год.
• ААТ «Група кампаній» «Арэтэкс» — баваўняныя ніткі, пража, тканіны, штучнае футра, трыкатаж
• ГАА «Глас Дэкор» — найбуйнейшае ў Еўропе прадпрыемства па дэкарыраванні шклотары
• Завод «Рэспіратар» — выпуск кіслародна-дыхальных прылад і апаратаў двайнога прызначэння
• Навукова-вытворчае прадпрыемства «Камп» — выпуск кіслароднае-дыхальнага абсталявання
• Завод кампаніі «Акза-Нобель Лакафарба» — выпуск парашковых фарбаў

Транспарт

Чыгуначны

Станцыя Арэхава-Зуева

Горад размешчаны на Вялікім кольцы Маскоўскай чыгункі і «новым» напрамку Транссібірскай магістралі.

У межах горада размешчаны платформа «Крутое» і станцыя «Арэхава-Зуева» (адна з найбуйнейшых вузлавых сартавальных станцый, размешчана лакаматыўнае дэпо). Прамы рух электрацягнікоў у гарады Маскоўска-Уладзімірскага ўчастка, а таксама кальцавы рух ад Аляксандрава да Кураўскай.

Час руху электрацягніка да платформы «Серп і Молат» (перасадка на станцыі метро «Рымская» і «Плошча Ільіча» у Маскве) складае прыкладна 1 гадзіна 40 хвілін.

Аўтамабільны

Праз горад праходзіць Вялікае Маскоўскае аўтамабільнае кольца (А108) (5 км выхад на федэральную дарогу М7 «Волга»), і за 13 км ад горада рэгіянальная дарога «Насавіхінская шаша».

Аўтобусная паведамленне з Масквой ажыццяўляецца аўтобусам 391 «Лікіна-Дулёва — Арэхава-Зуева — Масква (метро Партызанская (Ізмайлаўскі парк))». Час у дарозе — 2 гадзіны

Аўтобусны рух ажыццяўляе аўтакалона 1793 ДУП МА «Мастрансаўта».

Энергатранспарт

• За 2 км ад горада праходзіць магістраль з адной 220кВ і 2 × 500кВ ЛЭП (Трубіна — Уладзімір і Нагінск — Уладзімір)
• Адгалінаванне ад вялікага маскоўскага кальцавога газаправода забяспечвае горад прыродным газам.

Пабрацімы

• Мадана, Латвія
• Наваполацк, Беларусь
• Патсдам, Германія

Тэлебачанне і радыё

Тэлеканалы

• 1 канал «Першы канал» (Астанкіна 40кВт)
• 3 канал ТВЦ / «3-й канал» (Астанкіна 40кВт)
• 8 канал НТВ (Астанкіна 40кВт)
• 11 канал «Расія-1» (Астанкіна 60кВт)
• 21 канал «Першы канал» (Боціна 20кВт)
• 26 канал «Расія-1» (Боціна 20кВт)
• 31 канал «Дамашні» (Астанкіна 20кВт)
• 33 канал «Расія-Культура» (Астанкіна 20кВт)
• 39 канал СТС (ЭТУС 0,5 кВт)
• 41 канал «Падмаскоўе / ТБ — Арэхава-Зуева» (ЭТУС 0,1 кВт)

Радыё

• 91,4 Аўтарадыё (Боціна 1 кВт)
• 92,2 Радыё Кукуруза (Аўсюніна 1 кВт)
• 92,6 Аўтарадыё (ЭТУС 0,1 кВт)
• 93,0 Міліцэйская хваля (Урыцкага, 51А 0,1 кВт)
• 93,4 Love-radio (Урыцкага, 51А 0,1 кВт)
• 99,3 Рускае радыё (ЭТУС 0,1 кВт)
• 99,9 Проста радыё (Аўсюніна 0,5 кВт)
• 102,1 Радыё Расіі (ЭТУС 0,07 кВт)
• 107,3 Дарожнае радыё (Петушкі 250 Вт)

Выбітныя ўраджэнцы і жыхары

• Віктар Іванавіч Сухарукаў
• Барыс Аляксандравіч Багатаў (1938—2005) — спецыяліст у галіне мадэлявання і аптымізацыі працэсаў горнай вытворчасці. Доктар тэхнічных навук (1974), прафесар (1979).
• Ніна Ціханаўна Фральцова (нар. 1944) — беларускі журналіст, кіназнавец. Доктар філалагічных навук (2003), кандыдат мастацтвазнаўства (1974), прафесар (2005).

Літаратура

• Арэ́хава-Зу́ева // Беларуская энцыклапедыя: У 18 т. Т. 2: Аршыца — Беларусцы / Рэдкал.: Г. П. Пашкоў і інш. — Мн. : БелЭн, 1996. — Т. 2. — С. 15. — 10 000 экз. — ISBN 985-11-0035-8. — ISBN 985-11-0061-7 (т. 2).
• Оре́хово-Зу́ево // Большой словарь географических названий (руск.) / Гл. ред. В. М. Котляков. — Екатеринбург: У-Фактория, 2003. — С. 481. — 832 с. — 10 000 экз. — ISBN 5-94799-148-9.
• Оре́хово-Зу́ево // Географические названия Росии: Топонимический словарь: более 4000 единиц / Е. М. Поспелов. — М.: АСТ; Астрель, 2008. — С. 334. — 523 с. — 3 000 экз. — ISBN 978-5-17-054966-5 (Аст), ISBN 978-5-271-20728-0 (Астрель). (руск.)
• Оре́хово-Зу́ево // Географический энциклопедический словарь: Географические названия (руск.) / Гл. ред. А. Ф. Трёшников; Ред. кол.: Э. Б. Алаев, П. М. Алампиев (зам. гл. ред.) и др. — 2-е изд., исправл. и дополн. — М.: Советская энциклопедия, 1989. — С. 357. — 592 с. — 210 000 экз. — ISBN 5-85270-057-6.
• Гарады Падмаскоўя. Кн. 2. — М.: Маскоўскі рабочы, 1980. — 608 с., Іл. — 35 000 экз.

Спасылкі

• http://heraldicum.ru/russia/subjects/towns/orehovo.htm Гісторыя