Казіміра Ілаковіч

Казіміра Ілаковіч
польск.: Kazimiera Iłłakowiczówna
Дата нараджэння	6 жніўня 1889 г.
Месца нараджэння	Вільня, Віленскі павет, Віленская губерня, Расійская імперыя
Дата смерці	16 лютага 1983(1983-02-16)[…] (90 гадоў)
Месца смерці	Познань, Пазнаньскае ваяводства, Польская Народная Рэспубліка
Месца пахавання	Старыя Павонзкі
Грамадзянства	Польшча
Род дзейнасці	перакладчыца, пісьменніца, паэтка, філосаф, празаік
Вучоба	Оксфардскі ўніверсітэт Ягелонскі ўніверсітэт
Узнагароды
Медыяфайлы на Вікісховішчы

Казіміра «Іла» Ілаковіч (польск.: Kazimiera Iłłakowiczówna; 6 жніўня 1889, Вільня — 16 лютага 1983, Познань) — польская паэтэса, празаік, драматург і перакладчыца.

Біяграфія

Фота прыкладна 1982 года

Памятная шыльда перад музеем паэта ў Познані

Уручэнне Казіміры Ілакавічаўне Дзяржаўнай літаратурнай прэміі за 1934 г. міністрам рэлігійных веравызнанняў і народнай асветы Вацлавам Енджэевічам у студзені 1935 г.

Магіла Казіміры Ілаковіч на могілках Павонзкі ў Варшаве, 27 ліпеня 2008 г.

Была пазашлюбнай дачкой Барбары Ілаковіч і Клеменса Зана (сына Томаша Зана «Праменнага», блізкага сябра Адама Міцкевіча). Бацька яе быў забіты ў цягніку Гродна-Вільня ў 1889 годзе, маці яе была змушана адной выхоўваць двух пазашлюбных дачок, зарабляла ўрокамі, а маленькая Казіміра была аддадзена на выхаванне беларускай няньцы, ад якой будучая паэтка пачула байкі і казкі, што магло паўплываць на далейшую зацікаўленасць Казіміры Ілаковіч фальклёрам. Пасля заўчаснай смерці маці выхоўвалася ў сваякоў у Дзвінску. Яе ўзяла на выхаванне графіня Зоф’я Буйно, па нараджэнню Плятэр-Зыберк, якая стала свайго роду прыёмнай маці для Казіміры. Дзіцячыя гады правяла ў маёнтках Бальцін і Станіславова непадалёк ад Краславы Віцебскай губерні. .

З дапамогай сваёй прыёмнай маці атрымала бліскучую адукацыю. Яна скончыла апошнія гады гімназіі ў пансіёне Цэцыліі Плятэр у Варшаве, а экзамен здала ў Пецярбургскай гімназіі (1910), на мяжы 1908 і 1909 гадоў вучылася ў каледжы для замежнікаў (Norham Hall) у Оксфардзе , а ў 1910—1914 гадах — у Ягелонскім універсітэце (прымала ўдзел у студэнцкай забастоўцы). У 1915—1917 гадах служыла медсястрой у расійскай арміі пры польскім аддзеле 6-га санітарнага аддзела Усерасійскага зямельнага саюза. Летам 1915 года ў шпіталі ў Мінску захварэла на дызентэрыю, але была выратавана з дапамогай сям’і Чапскіх, пра што ўзгадвала Марыя Чапская ў сваіх успамінах:

«Складаней выратаваць было Казю Ілаковіч, паэтку, роднасную нам праз Плятэраў, сястру міласэрнасці ў аддзеле Усерасійскага зямельнага саюза. Напрыканцы лета 1915 г. яна трапіла ў Мінскі вайсковы шпіталь праз дызентэрыю. Нам удалося знайсці прыватную медсястру для яе, каб паклапаціцца над ёй, адзінай жанчынай у гэтым перагружаным халерычным бараку, дзе над ёй не было ніякай апекі. Ужо на шляху да выздараўлення, але яшчэ вельмі слабую, напярэдадні эвакуацыі ўсёй бальніцы ў Казань, здолелі выцягнуць яе адтуль і аддаць пад апеку Эле Раствароўскай і яе спадарожніцы, англічанцы Кэці, на той жа Пятроўшчыне».

З 15 лістапада 1918 года працавала ў Міністэрстве замежных спраў, у 1926—1935 гадах была асабістым сакратаром Юзафа Пілсудскага, а пасля яго смерці — зноў у Міністэрстве замежных спраў. Саветнік палітычнага аддзела ў кабінеце міністра замежных спраў у 1938 годзе. У 1936—1938 гадах яна гастралявала па Еўропе з лекцыямі пра маршала Пілсудскага.

У 1939 годзе эвакуіравалася ў Румынію (у тым ліку ў Клуж), дзе і правяла вайну. У 1947 годзе вярнулася ў Польшчу.

Пасля вайны, пазбаўленая пастаяннай працы, яна пасялілася ў Познані, перакладала еўрапейскую літаратуру (Гётэ, Талстога) і выкладала англійскую мову, уважліва сачыла за палітычным жыццём (пасля познаньскіх падзей у чэрвені 1956 г., калі ў крывавых сутычках загінулі дэманстранты, напісала верш «Расстралялі маё сэрца ў Познані».

У апошнія гады жыцця пасля няўдалай аперацыі з нагоды глаўкомы яна аслепла. Жыла адна ў вельмі сціплых умовах, пад наглядам службаў.

Так і не выйшла замуж. «Для мяне Радзімай заўсёды застануцца Літва і Латвія. Усё астатняе — і Варшава, і Познань — былі і ёсць для мяне замежжа» — пісала ў позніх успамінах.

Пахавана на могілках Павонзкі ў Варшаве (участак 81-3-24).

Літаратурная творчасць

Яна была адной з найвыбітнейшых асоб літаратурнага жыцця Варшавы міжваеннага перыяду. У раннім юнацтве была захоплена фемінісцкім рухам. Аднак заўсёды была глыбока рэлігійнай і адчувала моцную сувязь з хрысціянскай духоўнасцю (паводле ўласных успамінаў рэлігійная вера ў яе стала крыштальна чыстай пасля выздараўлення ў Мінску). У Ілаковіч было шырокае кола сяброў, у тым ліку Віткацы, Юліян Тувім (пасля яго смерці яна прысвяціла яму кранальныя ўспаміны), Марыя Дамброўская (параўноўвала яе ў сваім «Дзённіку» з іспанскай святой Тэрэзай Авільскай).

Паводле літаратуразнаўцы Мікалая Хмяльніцкага, «К. Ілаковіч доўга і настойліва выпрацоўвала свой паэтычны голас, асабліва не клапоцячыся пра тое, ці будзе ён дастаткова моцным, каб вылучыцца з агульнага літаратурнага хору. Пошукі сябе цягнуліся многія гады і завяршыліся яскравай прэзентацыяй творчай індывідуальнасці, адным з важных фактараў фарміравання якой стаў менавіта беларускі дыскурс».

Ілаковіч як паэтка выяўляе арыгінальную магічную фантазію, назіральнасць, жывапісную і дынамічную (амаль кінематаграфічную) здольнасць да апісання, надзвычайнае, амаль музычнае, пачуццё рытму тэксту, выкарыстоўвае гратэскную, а часам і наіўную, дзіцячую танальнасць твораў. Яе фантазія была сфарміравана дзяцінствам, праведзеным на латышска-беларускім памежжы. На творчасць таксама паўплывалі літаратурныя традыцыі: барока (напрыклад, Юзаф Бака) і рамантызм. Сярод польскіх паэтаў ХХ стагоддзя да яе блізкі сімваліст Баляслаў Лесьмян, але Ілаковіч у сваёй экспрэсіўнай вобразнасці пазбягае мовы сімвалаў. Звязаная сяброўствам з групай «Скамандар», яна захавала асобны і непаўторны характар сваёй паэзіі. У адрозненне ад іншай паэткі з гуртка «Скамандра» Марыі Паўлікоўскай-Яснаржэўскай, яна рэдка выяўляла прамую, жаночую эмацыянальнасць. Стала майстрам танічнага верша (танізму). Дэбютавала ў часы маладой Польшчы (том Ikarowe Loty, 1911), мастацкая сталасць дасягнула ў міжваенны перыяд, а апошні зборнік вершаў выдала ў сталым узросце (Szeptem, 1966).

Ушанаванне памяці

• З 1983 года ў Познані прэміяй К. Ілаковіч адзначаюцца аўтары найлепшых дэбютных зборнікаў паэзіі, узнагароджанне заўсёды адбываецца ў кватэры на вуліцы Гаёвай.
• У 1984 годзе яе познаньская кватэра на вул. Гаёва 4-8 ператвораны ў музей паэткі.
• Памятная дошка ў яе гонар была адкрыта 8 красавіка 1984 года ў кляштары дамініканскага касцёла ў Познані.
• Яе імем названы вуліцы, сярод іншых: у Чэнстахове, Катавіцах, Коніне, Лодзі, Востраве-Мазавецкім, Востраве-Вялікапольскім, Познані, Шчэціне і Уроцлаве.
• 8 сакавіка 2024 года аднаму з памяшканняў у будынку Міністэрства замежных спраў было прысвоена яе імя.