Першая чырвоная пагроза

Чырвоная пагроза або першая чырвоная пагроза (англ.: Red Scare) — гэта хваля рэпрэсій супраць анархістаў і радыкальных сацыялістаў у 1919 г. ў ЗША, якія суправаджаліся грамадзянскімі і расавымі хваляваннямі. У некаторых даследаваннях тэрмін «Чырвоная пагроза» звычайна ахоплівае толькі падзеі 1919 г., а ў іншых ёсць тэндэцыя дзяліць гэты перыяд на дзве ўмоўныя хвалі. Хваляванні і рэпрэсіі 1919 г. адносяць да «Першай чырвонай пагрозы», а барацьбу з падазронымі ў сімпатыях да камунізму ў 1940-50-х гг. называюць «Другой чырвонай пагрозай».

Традыцыйна пачатак Чырвонай пагрозы звязваюць з серыяй тэрактаў, якія ажыццявілі анархісты ЗША 29 красавіка 1919 г. Але ўжо да гэтага на федэральным узроўні і ў асобных штатах ЗША былі прыняты законы супраць анархістаў і сацыялістаў, у тым ліку і накіраваныя на абмежаванне колькасці прыхільнікаў «чырвоных» поглядаў у Злучаныя Штаты.

Таксама да гэтага перыяду адносяцца рэйды паліцыі і ФБР летам і ўвосень 1919 г. па пошуку тэрарыстаў і іх пасобнікаў і высылцы падазроных асоб з Амерыкі ў Еўропу, у прыватнасці ў Савецкую Расію. Гэты ж год стаў годам расавых сутыкненняў і нападаў кансерватыўных белых амерыканцаў на чорных, удзельнікаў прафсаюзаў і сацыялістаў. Падчас Чырвонай пагрозы адбылася і буйная забастоўка паліцэйскіх Бостана.

Чырвоная пагроза скончылася ў 1920 г., калі прагнозы кіраўніцтва паліцыі і ФБР аб новых тэрактах і хваляваннях не спраўдзіліся і былі раскрытыкаваны ў прэсе.

New York Evening Telegram
November 1, 1919 (надпісы на карыкатуры «Нью-Ёрк Івнінг Тэлеграм», апублікаванай 1 лістапада 1919 г.: на назе «рабочыя», на прыступках зверху ўніз: «забастоўкі-стачкі; беспарадкі-хваляванні; бальшавізм-забойства; хаос»)

Перадумовы Першай чырвонай пагрозы

У канцы ХІХ-пач. ХХ стст. анархісты ажыццявілі шэраг тэрактаў на тэрыторыі ЗША, сярод якіх найбольш рэзанансным стала забойства 25-га прэзідэнта Ўільяма Мак-Кінлі. Рэакцыяй дзяржавы стала вывучэнне праблемы анархізму і сродкаў барацьбы з ім. У 1917-18 гг. прыймаюцца новыя федэральныя законы аб іміграцыі, якія сярод іншага забараняюць уваход на тэрыторыю ЗША анархістаў і людзей з такімі поглядамі"якія падтрымліваюць ідэі гвалтоўнага змяшчэння ўрада Злучаных Штатаў ці знішчэння ўсіх законаў, альбо асобы, якія не падпарадкоўваюцца якому-небудзь арганізаванаму ўраду, альбо асобы, якія падтрымліваюць ідэю забойства дзяржаўных служачых ці падтрымліваюць або распаўсюджваюць ідэю знішчення маёмасці; людзі, якія з’яўляюцца членамі арганізацый ці нейкім чынам звязаныя з арганізацыямі, якія падтрымліваюць ці распаўсюджваюць ідэі непадпарадкавання ці супраціўлення ўраду, якія падтрымліваюць ці распаўсюджваюць ідэю магчымасці ці неабходнасці насілля супраць дзяржаўных служачых ці іх забойства, пры гэтым гаворка можа быць і пра пэўных дзяжслужачых і пра дзяржслужачых увогуле, як тых што служаць ураду Злучаных Штатаў, так і якога-небудзь іншага ўрада…"[1].

У верасні 1918 г. пачынае працаваць спецыяльная камісія па расследаванню розных відаў антыамерыканскай дзейнасці, якая ўключала шпіянаж на карысць Германіі (вайна з апошняй цягнулася яшчэ да 11 лістапада 1918 г.), бальшавізм і анархізм. Камісіяй кіраваў сенатар Лі Аверман, таму яна ўвайшла ў гісторыю як «Камісія Авермана». Камісія Авермана скончыла сваю работу ў чэрвені 1919 г. Асноўнымі яе прапановамі барацьбы з антыамерыканскай дзейнасцю былі дэпартацыя радыкалаў-імігрантаў, кантроль за абаротам выбуховых рэчываў і выданнямі на замежных мовах у ЗША.

Хроніка асноўных падзей Першай чырвонай пагрозы

Дом генеральнаг пракурора ЗША Палмера, пашкоджаны выбухам бомбы ў 1919 г.

• 29 красавіка 1919 г. анархісты ЗША разаслалі поштай бомбы некалькім буйным чыноўнікам, кіраўнікам і супрацоўнікам праваахоўных органаў.
• 1 мая адбыліся дэманстрацыі рабочых у розных гарадах Амерыкі. У Нью-Ёрку, Бостане і Кліўлендзе адбыліся бойкі паміж рабочымі-сацыялістамі з аднаго боку і паліцыяй ці кансерватыўнымі амерыканцамі з арганізацыі «Амерыканскі легіён» з другога боку, у выніку чаго некалькі чалавек загінула.
• 2 чэрвеня анархісты разаслалі новую партыю бомб чыноўнікам і праваахоўцам. У адказ пракуратура, паліцыя і ФБР праводзяць масавыя арышты анархістаў і тых, каго падазравалі ў сімпатыях да сацыялістычных поглядаў.
• 1 верасня на Уол Стрыт адбываецца яшчэ адзін буйны тэракт, у якім абвінавачваюць анархістаў і камуністаў.
• 9-12 верасня ў выніку забастоўкі паліцэйскіх Бостана, горад быў ахоплены хваляваннямі, якія атрымалася спыніць толькі сіламі Нацыянальнай гвардыі. Паліцэйскіх-забастоўшчыкаў абвінавачвалі ў сувязі з «чырвонымі».
• 21 снежня 1919 г. на карабле «Буфард» у Савецкую Расію былі дэпартаваны 249 анархістаў.
• 1 мая 1920 г. прагнозы кіраўніка ФБР Эдгара Гувера аб плануемых масавых хваляваннях «чырвоных» і спробах апошніх знішчыць урад ЗША не пацвярджаюцца. Гэты дзень лічыцца завяршэннем Першай чырвонай пагрозы.

Карабель Злучаных Штатаў «Буфард». Надпісь: «Савецкі каўчэг. Транспарт арміі Злучаных Штатаў „Буфард“ вязе ў падарунак Леніну і Троцкаму на Каляды 249 чырвоных»

Галоўныя пасажыры «Буфарда»: Эма Голдман, Этэль Бернштэйн, Пётр Бьянкі, Аляксандр Беркман

У кантэксце хваляванняў эпохі Першай чырвонай пагрозы адбыліся расавыя сутыкненні 10 мая — 1 кастрычніка 1919 г. і забастоўкі рабочых, якія адбываліся на працягу ўсяго года з найвышэйшым пікам увосень, па прычыне распаўсюджання абвінавачванняў рабочых, асабліва ўдзельнікаў прафсаюзаў і чорных амерыканцаў ў сацыялістычных поглядах.

Цікавыя факты, звязаныя з Чырвонай пагрозай

• Высылка анархістаў у Савецкую Расію і распаюсюджанне карыкатур, якія звязвалі паміж сабой бальшавізм і забастоўшчыкаў сведчаць аб неразуменні тагачасных амерыканскіх чыноўнікаў і экспертаў (у тым ліку і з Камісіі Авермана) розніцы паміж анархістамі і бальшавікамі (якія варожа ставіліся адно да аднаго ў Савецкай Расіі) і радыкальнымі сацыялістамі з аднаго боку і рабочымі-забастоўшчыкамі ўвогуле з другога. Кампартыя ЗША была заснавана толькі 31 жніўня 1919 г., калі аб’ядналіся 2 групы камуністаў і масавай падтрымкі ў Злучаных Штатаў ці істотнага ўплыву на падзеі ў ЗША ніколі не мела.
• Масавыя арышты анархістаў і іх прыхільнікаў прывялі да абвінавачванняў паліцыі, пракуратуры і ФБР у парушэнні правоў, гарантаваных Білем аб правах. У выніку, большую частку арыштаваных адпусцілі.
• Пасля дэпартацыі амерыканскіх анархістаў у Савецкую Расію, у Савецкай Расіі правялі шэраг аналагічных акцый па высылцы дзеячоў культуры, якія выступалі супраць савецкай улады. Гэта падзея увайшла ў гісторыю пад назвай «Філасофскі параход».
• Тэрмін «Чырвоная пагроза» стаў назвай распаўсюджанай камп’ютарнай гульні.

Гл. таксама

• Іміграцыйны акт 1917 года
• Акт супраць анархістаў 1918 г., ЗША
• Другая чырвоная пагроза
• Чырвоныя каналы
• Чорны спіс Галівуда
• Камісія па расследаванню антыамерыканскай дзейнасці

Спасылкі

• Андрэй Берастоўскі. Гісторыя ЗША ў апавяданнях і дакументах. Мінск: выдавец А.М. Вараксін, 2019 - 176 с. ISBN 978-985-7220-59-5
• Act «To Exclude and Expel from the United States Aliens Who are Members of the Anarchistic and Similar Classes». Sixty-fifth Congress. Session II. Charpter 186, pp. 1012—1013 Архівавана 17 кастрычніка 2015. (Акт аб дэпартацыі анархістаў 1918 г. на англ. мове)
• Gage, Beverly. The Day Wall Street Exploded: A Story of America in its First Age of Terror. New York: Oxford University Press 2009.
• Levin, Murray B. Political Hysteria in America: The Democratic Capacity for Repression. Basic Books. 1971
• Robert K. Murray. Red Scare a Study in National Hysteria, 1919—1920. New York: McGraw-Hill Education, 1964.