Вайна ў Карэі
Карэйская вайна 1950—1953 — баявыя дзеянні на Карэйскім паўвостраве паміж узброенымі сіламі Паўночнай Карэі пры падтрымцы СССР і КНР з аднаго боку і войскамі Паўднёвай Карэі пры падтрымцы ЗША і амерыканскіх саюзнікаў пад эгідай Савета Бяспекі ААН з другога.
У Паўднёвай і Паўночнай Карэі выкарыстоўваецца як нейтральная назва Карэйская вайна (паўдн. 한국 전쟁, паўн. 조선 전쟁), так і назвы Вайна 25 чэрвеня (6·25 전쟁, на Поўдні) і Айчынная вызваленчая вайна (조국해방전쟁, на Поўначы).
Сілы бакоў перад вайной[правіць | правіць зыходнік]
Да 1950 акупацыйныя сілы СССР і ЗША, якія ўдзельнічалі ў разгроме японскіх войск у Карэі, былі ў асноўным выведзены з гэтай краіны. Аднак для падтрымання рэжымаў Паўночнай і Паўднёвай Карэі на паўвостраве і ў непасрэднай блізкасці заставаліся дастаткова значныя савецкія і амерыканскія сілы.
З савецкага боку — сілы Далёкаўсходняй ваеннай акругі і Ціхаакіянскага флота, кантынгент у паўночна-ўсходнім Кітаі, група ваенных саветнікаў у КНДР (246 чал. па штаце, фактычна — 148), звыш 4000 ваенных спецыялістаў. Карэйская народная армія налічвала дзесяць пяхотных дывізій, адну танкавую брыгаду, матацыклетны полк. Народна-вызваленчая армія Кітая была звязана вайной з гаміньданаўскімі сіламі ў Кітаі і не магла прыняць удзел у Карэйскай вайне на першым этапе.
З амерыканскага боку — 7-мы флот (каля 300 караблёў), дзве паветраныя арміі на авіябазах у Японіі і Філіпінах — тактычная 5-я і стратэгічная 20-я, на базах у непасрэднай блізкасці ад Карэі — тры пяхотныя дывізіі і адна бранятанкавая армія. У Паўднёвай Карэі працавала амерыканская саветніцкая група з 500 чал. Армія Паўднёвай Карэі мела восем пяхотных дывізій, мясцовыя аборончыя і памежныя часці.
Былыя саюзнікі па Другой сусветнай вайне знаходзіліся ў стане неафіцыйнага ваеннага супрацьстаяння, якое магло ў любы час прывесці да прамога сутыкнення. Да лета 1950 напружанне па лініі міжкарэйскага размежавання вырасла максімальна.
Ход ваенных дзеянняў[правіць | правіць зыходнік]
25 чэрвеня 1950 бясконцыя памежныя канфлікты ўздоўж 38-й паралелі перераслі ў вайну. У перадсвітальныя гадзіны паўночнакарэйскія войскі пад прыкрыццём артылерыі перайшлі мяжу з паўднёвым суседам. Колькасць сухапутнай групоўкі, навучанай савецкімі вайскоўцамі, складала 175 тысяч чалавек[1], у яе складзе было 150 танкаў Т-34, у ваенна-паветраных сілах мелася 172 баявых самалёта[2]. З боку Паўднёвай Карэі колькасць сухапутнай групоўкі, навучанай амерыканскімі спецыялістамі і ўзброенай амерыканскім зброяй, да пачатку вайны складала 93 тысячы чалавек[3]; паўднёвакарэйская армія амаль не мела бронетэхнікі і мела ўсяго тузінам лёгкіх вучэбна-баявых самалётаў[2]. Прасоўванне паўночнакарэйскай арміі ў першыя дні вайны было вельмі паспяховым. Ужо 28 чэрвеня была захоплена сталіца Паўднёвай Карэі — горад Сеул. Галоўныя напрамкі ўдару ўключалі таксама Кэсон, Чхунчхон, Ыйджанбу і Анджын. Быў цалкам разбураны сеўльскай аэрапорт Кімпхо. Аднак галоўная мэта не была дасягнутая — маланкавай перамогі не атрымалася, Лі Сын Ману і значнай часткі паўднёвакарэйскага кіраўніцтва атрымалася выратавацца і пакінуць горад. Масавага паўстання, на якое разлічваў паўночнакарэйскае кіраўніцтва, таксама не адбылося. Тым не менш, да сярэдзіны жніўня да 90 % тэрыторыі Паўднёвай Карэі было занята войскам КНДР.
У пачатку ліпеня ЗША правялі праз Савет Бяспекі ААН рашэнне аб стварэнні камандавання войск ААН для абароны свайго паўднёвакарэйскага саюзніка. Рашэнне Савета Бяспекі падтрымалі (а пазней накіравалі свае войскі ў Карэю) Вялікабрытанія, Францыя, Бельгія, Нідэрланды, Грэцыя, Новая Зеландыя, Аўстралія, Канада, Індыя, Тайланд, Эфіопія, Калумбія, Філіпіны, Японія.
Сілам саюзнікаў, якія былі замкнёным ў Пусанскім перыметры, атрымалася да восені перайсці ў наступ.
Да сярэдзіны кастрычніка пытанне аб уступленні кітайскіх сіл у вайну быў вырашаны і ўзгоднены з Масквой. Наступ 270-тысячнай кітайскай арміі пад камандаваннем генерала Пэн Дэхуая пачаўся 25 кастрычніка 1950 года. Карыстаючыся эфектам нечаканасці, кітайская армія змяла абарону войскаў ААН, аднак затым адышла ў горы. 8-я амерыканская армія вымушана была заняць абарону ўздоўж паўднёвага берага ракі Хангай. Войскі ААН, нягледзячы на гэты ўдар, працягнулі наступ у бок ракі Ялуцзян. Пры гэтым, у пазбяганне фармальных канфліктаў, якія дзейнічалі ў Карэі кітайскія часткі называліся «кітайскімі народнымі добраахвотнікамі».
У канцы лістапада кітайцы пачалі другi наступ. Каб выцягнуць амерыканцаў з трывалых абарончых пазіцый паміж Ханганам і Пхеньянам, Пэн даў загад сваім падраздзяленням імітаваць паніку. 24 лістапада Макартур накіраваў дывізіі Поўдня прама ў пастку. Абыйдучы войскі ААН з захаду, кітайцы акружылі іх 420-тысячным войскам і нанеслі флангавы ўдар па 8-й амерыканскай арміі. На ўсходзе ў бітве каля Чхасінскаао вадасховішча (26 лістапада — 13 снежня) быў разбіты полк 7-й пяхотнай дывізіі ЗША.
4 студзеня 1951 года КНДР ў саюзе з Кітаем захапілі Сеул. 8-я амерыканская армія (у складзе якой было створана партызанскае злучэнне з паўночнакарэйскіх антыкамуністаў) і 10-й корпус былі вымушаныя адступіць. Затым наступ карэйска-кiтайскiх сiл затух.
З канца 1950 у вайне ўдзельнічаў пад выглядам авіяцыі КНР 64 знішчальны авіяцыйны корпус Ваенна-паветраных Сіл СССР (35 лётчыкам, у тым ліку беларусам Я. М. Стэльмаху, Л. К. Шчукіну прысвоена званне Героя Савецкага Саюза). Усяго з савецкага боку прыняло ўдзел у вайне каля 40 тыс. чал. Загінула больш за 300 ваеннаслужачых.
Да чэрвеня 1951 года вайна дасягнула крытычнай кропкі. Нягледзячы на цяжкія страты, кожны з бакоў мела арміяй каля мільёна чалавек. Нягледзячы на перавагу ў тэхнічных сродках, ЗША і саюзнікі не ў стане былі дамагчыся рашучага перавагі. Усім бакам канфлікту стала зразумела, што дасягнуць ваеннай перамогі разумнай коштам будзе немагчыма, і што неабходныя перамовы аб заключэнні перамір’я. Упершыню бакі селі за стол перамоваў у Кэсон 8 ліпеня 1951 гады, аднак нават падчас дыскусій баявыя дзеянні працягваліся.
Мэтай сіл ААН было аднаўленне Паўднёвай Карэі ў даваенных межах. Кітайскае камандаванне вылучала падобныя ўмовы. Абодва бакі свае патрабаванні падмацоўвалі кровапралітнымі наступальнымі аперацыямі. Нягледзячы на кровапралітныя ваенныя дзеяння, фінальны перыяд вайны характарызаваўся толькі адносна невялікімі зменамі лініі фронту і доўгімі перыядамі дыскусій аб магчымым завяршэнні канфлікту. У наступныя месяцы вайны фронт стабілізаваўся па лініі 38-й паралелі. 27 ліпеня 1953 падпісана пагадненне аб перамір’і.
Вынікі вайны[правіць | правіць зыходнік]
У асноўным захавалася даваенная дэмаркацыйная лінія, да КНДР адышоў горад Кэсон, а да Паўднёвай Карэі некалькі невялікіх населеных пунктаў.
У вайне загінула па розных ацэнках ад 3 да 5 млн чал., значна разбурана гаспадарка, моцна пацярпелі ўсе гарады.
За маштаб супрацьстаяння, у які былі ўцягнуты мацнейшыя краіны свету, вайна часам афарыстычна называецца «Трэцяй сусветнай карэйскай вайной». Як першы вялікі ўзброены канфлікт з пачатку Халоднай вайны, Карэйская вайна стала мадэллю лакальнай вайны, у якой дзве звышдзяржавы ваююць паміж сабой на абмежаванай тэрыторыі без прымянення ядзернай зброі.
Мірны дагавор не быў падпісаны, і час ад часу паміж краінамі ўзнікае жорсткае супрацьстаянне[4].
Зноскі
- ↑ Война в Корее, 1950—1953. — СПб.: ООО «Издательство Полигон», 2003. С. 32.
- ↑ а б Тепсуркаев Ю. Г., Крылов Л. Е. «Сталинские соколы» против «Летающих крепостей». Хроника воздушной войны в Корее 1950—1953. — М.: Яуза, Эксмо, 2008. — С. 290.
- ↑ Война в Корее, 1950—1953. — СПб.: ООО «Издательство Полигон», 2003. С. 43.
- ↑ zviazda.by
Спасылкi[правіць | правіць зыходнік]
- Корейская война 1950—1953 гг. на сайте Минобороны России
- А. В. Сморчков.. Корейская война 1950—1953 гг . Архівавана з першакрыніцы 12 лютага 2012. Праверана 24 лістапада 2010.
- Советская дипломатия в период корейской войны (1950—53 годы)
- Большая игра кремлёвского «отца народов». Сталин преднамеренно затягивал войну на Корейском полуострове
- Карэйская вайна
- Падзеі 25 чэрвеня
- Чэрвень 1950 года
- Войны Аўстраліі
- Войны Новай Зеландыі
- Войны Бельгіі
- Войны Вялікабрытаніі
- Войны Грэцыі
- Войны Канады
- Войны Кітая
- Войны Калумбіі
- Войны Карэі
- Войны Нідэрландаў
- Войны СССР
- Войны ЗША
- Войны Тайланда
- Войны Турцыі
- Войны Філіпінаў
- Войны Францыі
- Войны Эфіопіі
- Войны ПАР
- Гісторыя Паўночнай Карэі
- Гісторыя Паўднёвай Карэі