Воўпаўская сінагога
| Сінагога | |
| Воўпаўская сінагога | |
|---|---|
| польск.: Synagoga w Wołpie | |
 Воўпаўская сінагога ў 1920 | |
| 53°21′52″ пн. ш. 24°21′57″ у. д.HGЯO | |
| Краіна |
 Беларусь |
| Вёска | Воўпа |
| Архітэктурны стыль | архітэктура барока[d] |
| Дата заснавання | XVII стагоддзе[1] |
| Дата пабудовы | пач. XVIII ст. |
| Дата скасавання | 1940-я[1] |
| Матэрыял | драўніна |
| Стан | знішчана |
 |
|
 Медыяфайлы на Вікісховішчы | |
Во́ўпаўская сінаго́га — колішняя сінагога ў мястэчку Воўпа (Беларусь), адна з найпрыгажэйшых у Рэчы Паспалітай[2] і Усходняй Еўропе[3], шэдэўр драўлянага дойлідства[4].
Гісторыя
[правіць | правіць зыходнік]Сінагога пабудаваная ў першай палове XVIII стагоддзя, пасля некалькі разоў нязначна дабудоўвалася[5]. У 1929 годзе будынак быў занесены ў спіс польскіх культурных славутасцей[5]. У Другую сусветную вайну спалены нацыстамі[5].
Архітэктура
[правіць | правіць зыходнік]
Галоўная зала мела памер 13 × 12,80 м з купалападобнай столяй, апісанай гісторыкамі мастацтва Марыяй і Казімірам Пяхоткамі «найбольш уражвальнай з усіх вядомых драўляных столяў у Еўропе»[6]. Гэта тлумачыцца таксама і тым, што хрысціянам не забаранялася будаваць з цэглы і камення, дык падобныя еўрапейскія пабудовы з дрэва сустракаюцца рэдка.
Вышыня сцен асноўнай залы складала 7,2 м. Скляпенні ўзвышаліся на 14 метраў і былі падзелены арнаментаванымі балюстрадамі на тры ярусы. Кожны ярус складаўся з некалькіх закручаных секцый, аблямаваных драўлянымі панэлямі, якія складалі купалападобныя скляпенні. Купал падтрымліваўся чатырма драўлянымі калонамі, якія атачалі біму, і тросамі ўверсе[5].
Каўчэг Запавету ўяўляў сабой майстэрскі зробленую размаляваную шматярусную пушку з разьбой, калонамі, барэльефамі-менорамі, вазамі, россыпамі кветак, вежамі, скрыжалямі дзесяці запаведзяў і арлом[5].
На пачатку XIX стагоддзя купалападобныя скляпенні былі пафарбаваны ў цёмна-сапфіравы колер, пакрыты «бліскучымі» залатымі зоркамі. Сцены былі пафарбаваны ў простым трамплей-стылі дзеля падабенства з класічнымі мураванымі будынкамі[5].
У 2024 годзе была выпушчана віртуальная рэканструкцыя Воўпаўскай сінагогі, распрацаваная Цэнтрам беларуска-яўрэйскай культурнай спадчыны. Яна прадстаўляе два варыянты інтэр’еру сінагогі: да і пасля рамонту 1920-х гадоў, прапануе 360-градусны агляд сучаснага стану месца, дзе яна калісьці знаходзілася, а таксама раскрывае гісторыю сінагогі і значэнне яе мастацкіх і архітэктурных дэталяў.[7]
Галерэя
[правіць | правіць зыходнік]-
Сінагога -
Сінагога -
Сінагога -
Сінагога -
Сінагога, інтэр'ер -
Сінагога, інтэр'ер -
Віртуальная рэканструкцыя Воўпаўскай сінагогі. Центр белорусско-еврейского культурного наследия
.jpg)
.jpg)
_(2).jpg)
_(3).jpg)
_(10).jpg)
_(7).jpg)
Крыніцы
[правіць | правіць зыходнік]- ↑ а б https://upz.edu.pl/data/file_attachment/2136-studia-2020-2.pdf — С. 14.
- ↑ Семянчук Г. Воўпа // Вялікае княства Літоўскае: Энцыклапедыя. У 3 т. / Рэдкал.: Т. У. Бялова (гал. рэд.) і інш.; маст. З. Э. Герасімовіч. — Мн.: Беларуская Энцыклапедыя, 2010. — Т. 3: Дадатак. А — Я. — С. 141. — 696 с. — ISBN 978-985-11-0487-7 (т. 3), ISBN 985-11-0315-2.
- ↑ Carol Herselle Krinsky. Synagogues of Europe: Architecture, History, Meaning. — Dover Publications Inc., 1996. — С. 225.
- ↑ Thomas C. Hubka. Resplendent Synagogue: Architecture and Worship in an Eighteenth Century Polish Community. — Brandeis University Press, 2003. — С. 63.
- ↑ а б в г д е Maria and Kazimierz Piechotka. Heaven’s Gate: Wooden Synagogues in the Territory of the Former Polish-Lithuanian Commonwealth. — Warsaw: Institute of Art, Polish Academy of Sciences, Wydawnnictwo Krupski I S-ka, 2004. — С. 362—370.
- ↑ Maria and Kazimierz Piechotka. Heaven’s Gate: Wooden Synagogues in the Territory of the Former Polish-Lithuanian Commonwealth. — Warsaw: Institute of Art, Polish Academy of Sciences, Wydawnnictwo Krupski I S-ka, 2004. — С. 64.
- ↑ Belarus Shtetl_Wolpa. bjch.center. Праверана 6 студзеня 2025.
Спасылкі
[правіць | правіць зыходнік]
На Вікісховішчы ёсць медыяфайлы па тэме Воўпаўская сінагога- Воўпаўская сінагога (польск.) на Віртуальным штэтле
