Мінская халодная сінагога
Халодная (Вялікая) сінагога (Ды калтэ шул) — колішняя сінагога ў Мінску.
Называлася «халоднаю», бо калісьці маліліся там толькі ў святы, а ў будні сінагога не ацяплялася.
Знаходзілася на сінагагальным двары на рагу вул. Школьнай і Нямігі, дзе агулам было 16 бажніц. Пабудаваная, паводле розных даследчыкаў, не пазней 16[1]-17 ст.[2] — першая мураваная сінагога ў Менску. Некаторыя лічаць, што гэта будынак Петрапаўлаўскай царквы на тэрыторыі праваслаўнага жаночага манастыра, які пазней быў прададзены яўрэям і перароблены ў сінагогу. Да 19 ст. належала яўрэйскай абшчыне, у 1930-я закрытая, пасля 2-й сусветнай вайны вернутая вернікам. Пэўны час у будынку размяшчалася адно са сховішч Цэнтральнага дзяржаўнага архіва Кастрычніцкай рэвалюцыі. Сінагога доўгі час была адной з найстарэйшых мураваных пабудоў у горадзе. У 1965—1966 г. пад час разбурэння гістарычнай забудовы вул. Нямігі будынак сінагогі быў знішчаны.
Будынак уяўляў у плане амаль квадрат, меў гатычныя скляпенні, кантрафорсы паміж акон і ўсе марфалагічныя і канструкцыйныя прыкметы позняй готыкі з элементамі, характэрнымі для пабудоў абароннага тыпу. М. Шчакаціхін, які разглядзеў і апісаў будынак, выказаў здагадку, што пабудова ўзнікла ў пач. 17 ст. як архаізм у мінскай архітэктуры.[1]
Халодная сінагога (1921), малюнак Я. Кругера
Халодная сінагога (1924), малюнак М. М. Філіповіча
Халодная сінагога (1928)
Халодная сінагога (1943)
У 2001 г., калі на месцы сінагогі пачалося будаўніцтва паркінгу на вул. Нямізе, мінская яўрэйская абшчына прапанавала аднавіць яе, але галоўны архітэктар Мінску вырашыў паставіць толькі памятны знак[3]. У 2018 г. злева ад гандлёвага цэнтру па адрасе Няміга, 3 (ля моста) была павешана мемарыяльная шыльда з загалоўкам на беларускай і англійскай: "ГАЛОЎНАЯ МІНСКАЯ СІНАГОГА І ШКОЛЬНЫ ДВОР / THE MAIN MINSK SYNAGOGUE AND SKOLNY DVOR". Ніжэй на шыльдзе выкладзена кароткая гісторыя Халоднай сінагогі з розначытаннем у беларускай і англійскай версіях[4].
Зноскі
Літаратура[правіць | правіць зыходнік]
|
Мінская халодная сінагога на Вікісховішчы |
|---|
- Пазняк 3.С. Рэха даўняга часу: Кн. для вучняў. — Мн.: Нар. асвета, 1985. — 111 с.: іл.
- Трусаў А. Беларускія сінагогі // Беларуская мінуўшчына, № 3, 1996.
| |||||||||||
