Капелан

Капелан (лац.: capellanus) — у Каталіцкай Царквы і Праваслаўнай Царквы, ў пратэстанцкіх дэнамінацыях і шэрагу іншых канфесій розных дзяржаў свету.

Знак Дэпартамента капеланаў Украіны 2011 г.

Знак Архіепархіі капеланаў ўзброеных сіл ЗША

• святар ваенны у арміі (пасаду прыраўняла да намесніка камандзіра палка або батальёна, якому прадстаўляецца асабісты ўзброены ад'ютанты). Адказны за выхаванне радавых салдат, матросаў, афіцэраў і іх сем'яў. У яго функцыі ўваходзіць богаслужэнне сярод ваеннаслужачых, кантроль за іх маральным станам, адпяванне памерлых (загінуўшых) і г.д.. Кандыдаты ад святароў адбіраюцца сярод магістраў навук і па рэкамендацыі біскупа. Праходзяць сертыфікаваную падрыхтоўку;
• святар у паліцыі (пенітэнцыярная ўстанова), пажарнай ахове, бальніцы (шпіталі) і ў іншых грамадскіх установах;
• святар пры капліцы (капэле) або хатняй царквы, а таксама памочнік парафіяльнага святара.

Пасада капелана у арміі і флоце Расійскай імперыі была да 1917 г.. Замест яго ў армію СССР была прызначаная пасада «зампаліт» (намеснік па палітычнай часткі) з абавязковым членствам у КПСС (і атэізмам ў светапоглядзе). Капеланы былі ў арміях РВА «уласаўцаў» (1942—1945 г.), «Украінскія сечевые стральцы» (1914—1918 г.), «Украінская Галіцкая армія (УГА)» (1918—1921 г.), у «Сечевых Стральцоў» УНР (1917—1921 г.), ў УПА (1943—1954 г.) і інш..

У войску Вермахта часоў Другой сусветнай вайны ў кожнай дывізіі існавала два капеланы: каталіцкі і лютэранскі. У сучаснай арміі ЗША прытрымліваюцца таго ж прынцыпу шматканфесійнага капеланства. Да таго ж, капеланы ЗША маюць тры разрады, і калі старэйшы капелан вызнае каталіцтва або пратэстантызм, а малодшы будзе належаць да іншай канфесіі — то адпаведна рэгламентаванай дысцыпліны ён падпарадкоўваецца. У краінах (напрыклад Італія і Польшча), дзе больш за 90 % вызнае каталіцтва — пры падборы на службу капеланаў імкнуцца браць толькі каталіцкіх святароў.

Пасаду капелана прадугледжана ў абмежаваным кантынгенце войскаў Арганізацыя Аб’яднаных Нацый, ад ўсіх дзяржаў удзельнікаў. У Расійскай Федэрацыі і Украіне (і ў краінах былога «Варшаўскага Дагавора») адраджаюць інстытут капеланаў. Сучасны вопыт Украіны ў гэтым у Косава, Іраку і іншых «гарачых точках» свету.

Вядомыя капеланы

• Герман Вартберг

• 

  Малітва капелана над салдатам.

• 

  Каталіцкі капелан навучае амерыканскіх марскіх пяхотнікаў і маракоў у Іраку.

• 

  Капелан ВМС ЗША на борце USS Ronald Reagan вядзе Імшу(каталіцкую святую Літургію).

• 

  Каталіцкі капелан служыць імшу для вайскоўцаў Грамадзянскай вайны ЗША (1861—1865 г.).

• 

  Уніформа з епітрахілям капелана УГА УНР (1918-1921 г.).

• 

  Ваенная форма капелана 9-га рангу УСС УНР (1914-1918 г.).

• 

  Каталіцкі капелан служыць Імшу для вайскоўцаў Вермахта (1939-1940 г.).

• 

  Каталіцкі капелан служыць Імшу для марскіх пяхотнікаў ЗША пад час Другай сусветнай вайны.

• 

  Капелан служыць Пахаванне салдатаў Вермахта (1935-1945 г.).

• 

  Рыштунак ваеннага капелана ЗША Другай сусветнай вайны.

• 

  Ваенная форма капелана Вермахта з крыжам на кукарде фуражкі.

• 

  Крыж на фуражке капелана "Крыгсмарынэ" Вермахта.

• 

  Пятліцы капелана "Люфтваффэ" Вермахта.

• 

  Плеценая кукарда капелана Вермахта.

• 

  Знак капелана турмы у Місуры ЗША.

• 

  Крыж на пятліцах уніформы капелана паліцыі ЗША.

• 

  Берет капелана ЗША.

• 

  Знак капелана паветранага дэсанта ЗША (за скачкі з парашутам) жартоўна названы "крылы падрэ".

Літаратура

• за ред. академіка АН УРСР О. С. Мельничука, «Словник іншомовних слів», м. Київ, 1985 р., с. 382;
• ред. Митрохин Л. Н. и др., «Христианство» (словарь), изд. «Республика», г. Москва, 1994 г., с. 189—190 ISBN 5-250-02302-9.
• сост. Григорьев А. Б., «История флотского духовенства», серия «Крест и якорь» (Вахтенный журнал), изд. «Андреевский флаг», г. Москва, 1993 г.;
• ред. кол. Гаєцький Роман, Закаляк Ярослав, Тимкевич Антін, Шипайло Євген; «Ювілейний збірник 50 ліття (Братство колишніх Вояків 1-ої Української Дивізії Української Національної Армії 1943—1993 SS-Freiwilligen Division Galizien)», Крайова Управа ЗСА, Printed in USA.
• о. д-р І. Нагаєвський (Rev. I. Nahayewsky Ph.D.), «Спогади польового духовника (A Soldier Priest Remembers)», вид. «Українська книжка» (Published by Ukrainian Book Co.), Торонто (Toronto-Ontario), 1985 р.
• ред. Мчедлова М. П., Аверькова Ю. И., Басилова В. Н. и др., «Религии народов современной России. Словарь. (А—Я)», изд. «Республика», г. Москва, 1999 р.;
• ред. Колодний А., Лобовик Б. (Українська асоціація релігієзнавців Відділення релігієзнавства Інституту філософії НАН України), «Релігієзнавчий словник», вид. «Четверта хвиля», м. Київ, 1996 р. — 389 с.
• Шевченко В. М., «Словник-довідник з релігієзнавства», вид. «Наукова думка», 2004 р. — 557 с.
• Яблоков И. Н., «Религиоведение: Учебное пособие и Учебный словарь-минимум по религиоведению», изд. «Гардарики», 2000 г. — 536 с. ISBN 5-8297-0060-3.