Крысціёнас Данялайціс

Крысціёнас Данялайціс
Kristijonas Donelaitis
Асабістыя звесткі
Дата нараджэння	1 студзеня 1714(1714-01-01)
Месца нараджэння	Лаздзінялей[d], Каралеўства Прусія
Дата смерці	18 лютага 1780(1780-02-18) (66 гадоў)
Месца смерці	Толмінген[d], Каралеўства Прусія
Пахаванне	Пагегей
Грамадзянства	Прусія
Альма-матар	Кёнігсбергскі ўніверсітэт
Прафесійная дзейнасць
Род дзейнасці	пісьменнік, паэт
Мова твораў	літоўская мова
Медыяфайлы на Вікісховішчы

Крысціёнас Даняла́йціс (літ.: Kristijonas Donelaitis; 1 студзеня 1714, Лаздзінялей, Усходняя Прусія — 18 лютага 1780, Тольмінген (літ. Тальмінкеміс), цяпер Чыстыя Пруды Калінінградскай вобласці) — літоўскі паэт, заснавальнік жанру байкі ў літоўскай літаратуры. Прадстаўнік рэалістычнага кірунку ў еўрапейскай літаратуры XVIII стагоддзя.

Біяграфія

Нарадзіўся 1 студзеня 1714 у невялікай вёсцы Лаздзінялей непадалёк ад мястэчка Гумбінен (цяпер Гусеў), на тэрыторыі сучаснага Калінінскага сельскага паселішча Гусеўскага раёна Калінінградскай вобласці, у сям'і вольны сялян, якія не адбывалі паншчыну, але за права карыстанні зямлёй плацілі грашовы чынш. Каля 1731 года паступіў у пяцігадовую лацінскую школу ў Кёнігсбергу пры кафедральным саборы, якую скончыў у 1736 годзе. Паступіў у Кёнігсбергскі ўніверсітэт, дзе вывучаў тэалогію. Наведваў семінар літоўскай мовы, якім кіраваў былы настаўнік І. Канта Ф. Шульц. Пасля заканчэння ўніверсітэта ў 1740—1742 гадах служыў кантарам, настаўнікам музыкі і кіраўніком царкоўнага хору, у мястэчку Шталупенен (цяпер Несцераў), затым рэктарам. З 1743 года да смерці служыў святаром лютэранскай царквы ў вёсцы Толькмінкен (цяпер Чыстыя Пруды) каля Шталупенена. У вольны час складаў вершы і музыку, займаўся вырабам барометраў, музычных інструментаў, аптычных прыбораў.

Творчасць

Арыгінал першай старонкі паэмы «Поры года»

Найбольш значны твор — паэма «Поры года» (1765—1775), якая была апублікавана ў 1818 годзе ўжо пасля смерці паэта і перакладзены на многія мовы свету. У ёй шматгранна і рэалістычна паказаў працу, побыт, народныя звычаі, маляўнічую прыроду Літвы, раскрыў сацыяльныя супярэчнасці, стварыў яркія самабытныя характары. У яго байках (захавалася 6, апублікаваны ў 1824) крытыка чалавечых заган, пратэст супраць сацыяльнага і нацыянальнага прыгнёту.

Пераклады

На беларускую мову асобныя творы Данялайціс пераклаў А. Зарыцкі.

Ушанаванне памяці

Магіла К. Данялайціса ў кірсе пасёлка Чыстыя Пруды

Інтэр'ер кірхі ў Чыстых Прудах, якую стварыў і ў якой пахаваны К. Данялайціс

Манумент К. Данялайцісу на могілках літоўскага горада Пагегей

У пасёлку Чыстыя Пруды з 1979 года дзейнічае музей Данялайціса (філіял Калінінградскага абласнога гісторыка-мастацкага музея), які ўключае дом пастара і пабудаваную ім кірху, у якой ён пахаваны.

Імем паэта названы праезд у Паўночна-Заходняй акрузе Масквы. Памяці класіка літоўскай літаратуры прысвечана паштовая марка СССР 1964 года, на якой намаляваны партрэт К. Данялайціса.

У гонар Данялайціса ў 15 сакавіка 2013 года названы кратар на Меркурыі.

Сачыненні

• Das Jahr in vier Gesängen. Ein ländliches Epos aus dem Litauischen des Christian Doneleitis, genannt Donalitius, in gleichem Versmaass ins Deutsche übertragen von D. L. J. Rhesa. — Königsberg: Hartung, 1818.
• Litauische Dichtungen. Erste vollständige Ausgabe mit Glossar. Von A. Schleicher. — SPb, Kaiserliche Akademie der Wissenschaften, 1865.
• Litauische Dichtungen. Nach den Königsberger Handschriften mit metrischer Übersetzung, kritischen Anmerkungen und genauem Glossar hrsg. von G. H. F. Nesselmann. — Königsberg: Hübner und Matz, 1869.
• Raštai. — Vilnius, 1950.
• Kristijono Donelaičio rankraščiai. — Vilnius, 1955.

Беларускія пераклады

• Чатыры пары года. 2 выд. Мн., 1983;

Літаратура

• Данелайціс Крысціёнас // Беларуская энцыклапедыя: У 18 т. Т. 6: Дадаізм — Застава / Рэдкал.: Г. П. Пашкоў і інш. — Мн. : БелЭн, 1998. — Т. 6. — 576 с. — 10 000 экз. — ISBN 985-11-0035-8. — ISBN 985-11-0106-0 (т. 6).

Спасылкі

• На Вікісховішчы ёсць медыяфайлы па тэме Крысціёнас Данялайціс