Перайсці да зместу

Лютэранства

З Вікіпедыі, свабоднай энцыклапедыі
(Пасля перасылкі з Лютэранін)
Рэфармацыя

Лютэранства — пратэстанцкая плынь у хрысціянстве. Паўстала ў выніку рэфармацыйнага руху ў Германіі ў XVI стагоддзі.

Марцін Лютэр

Назва «Лютэранства» паходзіць ад прозвішча Марціна Лютэра. Марцін Лютэр (1483—1546 гг.), манах Рымска-каталіцкай царквы, доктар багаслоўя Вітэнбергскага ўніверсітэта ў Германіі. Пры вывучэнні Бібліі заўважыў у Слове Божым некаторыя ключавыя ісціны, якія былі добра вядомыя першым хрысціянам, але з часам у сілу розных акалічнасцяў развіцця царквы былі пакінутыя без увагі і амаль забытыя. Лютэр, а таксама іншыя багасловы пачалі адраджэнне аўтарытэту гэтых ісцін. Гэтая падзея вядома ў гісторыі як Рэфармацыя царквы ў XVI стагоддзі. Канчаткова веравучэнне выкладзена ў 1530 у «Аўгсбургскім спавяданні» (за што лютэранскую царкву часам называюць аўгсбургскай). З Германіі лютэранская царква распаўсюдзілася ў краіны Еўропы — Аўстрыю, Венгрыю, Францыю, Нідэрланды, краіны Скандынавіі, Прыбалтыку, а пасля і ў Паўночную Амерыку. На поўначы Германіі, у Скандынавіі і Прыбалтыцы (Латвія і Эстонія) лютэранства стала пануючай рэлігіяй.

Сутнасць канфесіі

[правіць | правіць зыходнік]
  • Sola Gratia (Толькі Ласка)
  • Sola Fides (Толькі Вера)
  • Sola Scriptura (Толькі Святое Пісанне)
  • Solo Christo (Толькі Хрыстос)
  • Soli Deo Gloria! (Толькі Богу Слава!)

Галоўны пастулат тэалогіі лютэранства — выратаванне асабістай верай, якая даруецца Богам, без дапамогі царквы. Сувязь Бога і чалавека набывае ўнутраны, асабісты харакгар, царква перастае быць пасрэднікам паміж Богам і індывідам. Усе вернікі прызнаюцца роўнымі перад Хрыстом, святары страчваюць палажэнне асобага саслоўя, адмаўляюцца каталіцкія іерархія, манаства, бясшлюбнасць святароў. Рэлігійныя суполкі самі запрашаюць пастараў і выбіраюць кіруючыя органы — кансісторыі. Крыніцай веравучэння з’яўляецца Біблія, якую вернік мае права самастойна тлумачыць. У кірхах (храмах) няма абразоў. 3 7 таінстваў каталіцкай царквы засталіся хрышчэнне і прычасце. Набажэнства вядзецца на роднай мове. У кульце лютэранства ўвасабляецца прынцып таннай царквы.

Лютэранства на Беларусі

[правіць | правіць зыходнік]

Самая першая згадка аб з’яўленні лютэранства на Беларусі адносіцца да 1535 года, калі князь Юрый Сямёнавіч выдзяліў зямлю для пабудовы лютэранскай царквы. Першым лютэранскім прапаведнікам быў Аўраам Кулёва, які ў 1539 годзе ў Вільні ў касцеле Св. Ганны пачаў распаўсюджваць лютэранскае веравучэнне. З пачаткам Рэфармацыі на Беларусі лютэранства не набыла такога вялікага распаўсюджвання, як кальвінізм. У асноўным лютэранскае вучэнне вызнавалі асобы нямецкага, латвійскага ці літоўскага находжання. У Вільні каля 1560 года на Нямецкай вуліцы была пабудавана кірха, якая праіснавала да 1944 года. У час знаходжання Беларусі ў складзе Рэчы Паспалітай, афіцыйныя ўлады хоць і талерантна ставіліся да лютэранства, але праводзілі палітыку Контррэфармацыі.

Пасля падзелаў Рэчы Паспалітай лютэране адчулі нават нейкае палягчэнне з боку Расійскіх улад. Так, у 1775 годзе ў Полацку была заснавана новая парафія, а ў 1780 годзе расійская імператрыца Кацярына II пры наведванні Магілёва распарадзілася перадаць зноў заснаванай лютэранскай парафіі невыкарыстоўваны праваслаўны будынак. На плане Мінска 1809 года з’явілася лютэранская царква, а ў Віцебску ў 1833 годзе над лютэранскую царкву была парададзен будынак былога касцела XVIII века. Аднак расійскія ўлады ўстанавілі шэраг абмежаванняў у адносінах да лютэран: зварот праваслаўных у лютэранства з’яўлялася ў Расіі крымінальным злачынствам, а для пабудовы «іншаслаўнай» царквы патрабавалася згода мясцовых праваслаўных царкоўных уладаў і г.д. I толькі лібералізацыя расійскіх законаў аб рэлігіі пасля рэвалюцыі 1905 года зрабіла магчымым для некалькіх сотняў вернікаў у беларускіх губернях Імперыі вярнуцца (або звярнуцца) з праваслаўя ў лютэранства.

Пасля падзелу Беларусі на ўсходзе бальшавіцкая ўлада паклала канец існаванню лютэранскіх парафій. У Мінску, Полацку, Віцебску, Слуцку, Магілёве і шэрагу іншых гарадоў у канцы 1930-х гг. НКУС БССР правяло, акрамя «польскай аперацыі», таксама і дзве спецыяльныя аперацыі па масавым рэпрэсіям супраць насельніцтва нямецкага і латышскага нацыянальнага паходжання, паколькі гэтыя асобы і складалі тады пераважнае колькасць беларускіх лютэран. У Заходняй Беларусі ў пачатку 1920-х гг. лютэранскія парафіі ўвайшлі ў склад Касцёла Евангелічна-Аўгсбургскай Польшчы і гэтак праіснавалі да Другой сусветнай вайны. Набажэнствы вяліся па-польску і па-нямецку. Да прыходу савецкай арміі ў 1944 годзе ў Беларусі ўжо амаль не заставалася асоб нямецкага паходжання, а адважыўся застацца ў СССР татальна рэпрэсавалі сталінскія ўлады. У савецкі перыяд дзеючых лютэранскіх цэркваў у Беларусі не існавала ўвогуле. Так, напрыклад, будынак лютэранскай царквы ў Гродне стала абласным архівам да пачатку 1990-х гг., Брэсцкая царква была перабудавана амаль да непазнавальнасці і прыстасаваны пад кінатэатр «Змена», а ў Полацку будынак царквы займае мясцовы музей.

Пасля распаду СССР першая на тэрыторыі Беларусі суполка лютэранаў была зарэгістравана ў 1993 г. У цяперашні час у краіне дзейнічае 27 суполак лютэранаў, служаць 17 святароў. У распараджэнні вернікаў знаходзіцца чатыры культавых будынка.

Колькасць прыхільнікаў лютэранства ў свеце

[правіць | правіць зыходнік]

У 1947 ў г. Лунд (Швецыя) была створана Сусветная лютэранская федэрацыя з цэнтрам у г. Жэнева (Швейцарыя). Колькасць прыхільнікаў Л. — больш за 75 млн чал.: 27-млн. ў Германіі (больш за трэць насельніцтва краіны); 12-млн. у ЗША (5 % насельніцтва); больш за 4,5 млн у Даніі (каля 90 % насельніцтва); 4,4 млн у Швецыі (больш за палову насельніцтва); 4,2 млн у Фінляндыі (больш за 85 % насельніцтва); 3,8 млн у Нарвегіі (каля 90 % насельніцтва); 3,5-млн. — У Інданезіі (2 % насельніцтва); 1,5 млн у Танзаніі (5 % насельніцтва); 1,2 млн у Індыі (менш за 0,1 % насельніцтва); 1,1-млн. ў Бразіліі (каля 1 % насельніцтва); больш за 0,5 млн у Эстоніі (больш за трэць насельніцтва); каля 0,5 млн у Латвіі (каля 20 % насельніцтва).