Перайсці да зместу

Мікалай Маліноўскі

З Вікіпедыі, свабоднай энцыклапедыі
Мікалай Маліноўскі
Mikołaj Malinowski
Дата нараджэння 17 снежня 1799
Месца нараджэння Міхнаўка, Вінніцкая вобласць, Украіна
Дата смерці 29 чэрвеня 1865
Месца смерці
Месца пахавання
Грамадзянства
Род дзейнасці гісторык, землекарыстанне, літаратар, рэдактар, археолаг, публіцыст, выдавец, рэдактар
Навуковая сфера гісторыя, археалогія, публіцыстыка
Альма-матар
Член у
Лагатып Вікісховішча Медыяфайлы на Вікісховішчы

Мікалай Маліноўскі (польск.: Mikołaj Malinowski, літ.: Mikalojus Malinovskis, 17 снежня 1799 — 29 чэрвеня 1865) — гісторык, археограф, выдавец гістарычных крыніц[2][3][4].

Вучыўся ў гімназіі ў Вінніцы.

Далейшую адукацыю атрымліваў у Віленскім універсітэце, вучань Готфрыда Эрнста Гродэка, Іаахіма Лялевеля і Леана Бароўскага[4]. Уваходзіў у таварыства філарэтаў, быў старшынёй «сіняга» аддзялення Таварыства, прысвечанага даследаванням літаратуры.

Ужо падчас навучання публікаваўся ў «Dziennik Wileński», «Dzieje Dobroczynności Krajowej i Zagranicznej» (у другім часопісе быў рэдактарам у 1823—1824 гадах разам з Л. Рагальскім і А. Э. Адынцом). Некаторы час працаваў у кнігарні Юзафа Завадскага.

З лістапада 1823 года па красавік 1824 года за ўдзел у таемным студэнцкім таварыстве знаходзіўся ў зняволенні пад следствам і судом. Пазбегнуў ссылкі. Дапамагаў Лелявелю ў выданні другога тома «Бібліяграфічных кніг», выдаў пераклад Пятра Каханоўскага «Вызваленага Ерусаліма» Тарквата Таса (1826), дзе змясціў уступ, у якім разбіраў біяграфію аўтара і перакладчыка, а таксама эстэтычныя каштоўнасці пераклада. У наступных рэдактарскіх працах Маліноўскі заўжды змяшчаў свой уступ, часам досыць вялікі па аб’ёму.

З 1826 працаваў у Пецярбургу, вучыўся гісторыі і археаграфіі, працаваў у архіве Польскага аддзела Імператарскай публічнай бібліятэкі, спрабаваў уладкавацца там бібліятэкарам.

З гэтых часоў паходзіць яго дзённік, напісаны на лаціне, які выдаваўся ў перакладзе на польскую мову. У гэтым дзённік апісаны і двухмесячны побыт Адама Міцкевіча ў Пецярбургу, асабліва яго імправізацыі. Апісаныя шмат знакамітых постацей (у тым ліку мастакі Юзаф Аляшкевіч і Аляксандр Арлоўскі).

У 1829 вярнуўся ў Вільню, працаваў у Радзівілаўскай камісіі, спачатку — сакратаром, потым — генеральным пракурор (да 1840). Гэта дала яму доступ ад архіва Радзівілаў, ужо пасля яго смерці быў апублікаваны артыкул «Лёс маёмасці Радзівілаў», так і не была апублікаваная яго праца пра Януша Радзівіла. За дзейнасць у гэтай камісіі атрымаў ад Вінгенштэйнаў у знак удзячнасці фальварак у пажыццёвае карыстанне.

Пасля 1840 напісаў «Гісторыю Ягелонаў у Венгрыі (1439—1526)», але рукапіс гэтай працы загінуў.

Разам з Аляксандрам Пшаздзецкім выдаў два тамы «Крыніц па гісторыі Польшчы» (1843-44), а таксама самастойна выдаў «Хроніку» Мацея Стрыйкоўскага (1846). Таксама выдаў пераклад «Гісторыі Польскай Кароны і Вялікага Княства Літоўскага» Бернарда Вапоўскага (1847-48), спрабаваў таксама выдаць і лацінскамоўны арыгінал працы, але безпаспяхова. У 1851 выдаў лісты папскага нунцыя ў Польшчы Джаванні Францыска Камендоні да кардынала Карла БарамеаPamiętniki o dawnej Polsce…»).

У 1857-58 выдаў некалькі прац у выдаваным А. Г. Кіркорам альманаху «Tęka Wileńska».

Разам з Кіркорам у 1858 рэдагаваў том «Запісак Віленскай археалагічнай камісіі». Браў удзел у выданні альбома «В память пребывания Государя Императора Александра II в Вильне 6 и 7 сентября 1858 г.», што выклікала абурэнне польскай патрыятычнай грамадскасці.

З 1859 года Мікалай Маліноўскі з’яўляўся правадзейным членам асабістага складу Музея старажытнасцей Віленскай археалагічнай камісіі[5].

У 1852-60 апублікаваў «Жыцці гнезненскіх архібіскупаў». У 1864 выдаў збор навуковых і дыпламатычных прац Яна Ласкага.

Пасмяротна апублікаваныя ўспаміны (Кракаў, 1907). Найважнейшым укладам у навуку лічыцца выданне гістарычных крыніц — «Хронікі» Мацея Стрыйкоўскага (Вільня, 1846), «Хронікі» Вапоўскага (Вільня, 1847, ва ўласным перакладзе з лаціны на польскую).

Пад канец жыцця страціў зрок, таму апошнюю кнігу ўспамінаў толькі дыктаваў (выдадзена пасмяротна, 1907, у перакладзе на беларускую мову — у 2014)[6].

Сабраў вялікую бібліятэку ў некалькі тысяч тамоў, якую пасля яго смерці набыў Ян Дзялынскі для Курніцкай бібліятэкі, разам са шматлікімі рукапісамі[4].

Пахаваны на могілках Роса ў Вільні.

Пад яго кіраўніцтвам выдадзена шмат каштоўных кніг па польска-літоўска-рускай гісторыі:

  • Zrzódła do dziejów polskich Tom 1 (1844) Tom 2 (1844)
  • Kronika polska, litewska, żmódzka i wszystkiéj Rusi Macieja Stryjkowskiego Tom 1 (1846) Tom 2 (1846)
  • Pamiętniki o dawnéj Polsce z czasów Zygmunta Augusta, obejmujące listy Jana Franciszka Commendoni do Karola Boromeusza z Biblioteki Berberiańskiej Tom 1 (1847) Tom 2 (1847)
  • Dzieje Korony Polskiéj i Wielkiego Księstwa Litewskiego od roku 1380 do 1535 Tom 1 (1847) Tom 2 (1847) Tom 3 (1848)
  • Żywoty arcybiskupów gnieźnieńskich, prymasów Korony Polskiéj i Wielkiego Księstwa Litewskiego, od Wilibalda do Andrzeja Olszowskiego włącznie Tom 1 (1860) Tom 2 (1860) Tom 3 (1860) Tom 4 (1860) Tom 5 (1860)
  • Stanisława Laskiego prace naukowe, dyplomatyczne z dodaniem dzieł Jana Tarnowskiego (1864).
  1. а б http://tnk.krakow.pl/czlonkowie/malinowski-mikolaj/ Праверана 30 жніўня 2022.
  2. Маліноўскі Мікалай // Беларуская энцыклапедыя: У 18 т. Т. 10: Малайзія — Мугаджары / Рэдкал.: Г. П. Пашкоў і інш. — Мн. : БелЭн, 2000. — Т. 10. — С. 34. — 10 000 экз. — ISBN 985-11-0035-8. — ISBN 985-11-0169-9 (т. 10).
  3. Маліноўскі Мікалай // Вялікае княства Літоўскае: Энцыклапедыя. У 3 т. / Рэдкал.: Г. П. Пашкоў (гал. рэд.) і інш.; маст. З. Э. Герасімовіч. — Мн.: Беларуская Энцыклапедыя, 2005. — Т. 2: Кадэцкі корпус — Яцкевіч. — С. 266. — 792 с. — ISBN 985-11-0378-0 (т. 2), ISBN 985-11-0315-2.
  4. а б в Маліноўскі 1995, с. 485.
  5. Памятная книга Виленской губернии на 1859 год. — Вильна: Типография Осипа Завадзкого, 1859. — С.52.
  6. Маліноўскі Мікалай. Кніга ўспамінаў. — Мінск: Лімарыус, 2014.
  • Маліноўскі Мікалай // Мысліцелі і асветнікі Беларусі: X-XIX стагоддзі: Энцыклапедычны даведнік / Б. І. Сачанка (гал. рэд.) і інш. — Беларуская энцыклапедыя, 1995. — С. 485.