Сублімацыя (фізіка)

Сублімацыя (узгонка) — пераход рэчыва з цвёрдага стану адразу ў газападобнае, абыходзячы вадкае. Паколькі пры узгонцы змяняецца удзельны аб'ём рэчывы і паглынаецца энергія (цеплыня сублімацыі), узгонка з’яўляецца фазавым пераходам першага роду.
Зваротным працэсам з’яўляецца дэсублімацыя. Прыкладам дэсублімацыі з’яўляюцца такія атмасферныя з’явы, як іней на паверхні зямлі і шэрань на ветках дрэў і правадах.
Прыклады узгонкі[правіць | правіць зыходнік]
Сублімацыя ёду[правіць | правіць зыходнік]
Узгонка характэрна, напрыклад, для элементарнага ёду I2, які пры нармальных умовах не мае вадкай фазы: чорныя з блакітным адлівам крышталі адразу ператвараюцца (сублімуюць) у газападобны малекулярны ёд (медыцынскі «ёд» уяўляе сабой спіртавы раствор).
Сублімацыя лёду[правіць | правіць зыходнік]
Добра паддаецца узгонцы лёд, што вызначыла шырокае прымяненне дадзенага працэсу як аднаго са спосабаў сушкі. Пры прамысловай узгонцы спачатку вырабляюць замарозку зыходнага цела, а затым змяшчаюць яго ў вакуумную або запоўненую інэртнымі газамі камеру. Фізічна працэс ўзгонкі працягваецца да таго часу, пакуль канцэнтрацыя вадзяных пар у камеры не дасягне нармальнага для дадзенай тэмпературы ўзроўню, у сувязі з чым залішнія вадзяныя пары пастаянна адпампоўваюць. Узгонка прымяняецца ў хімічнай прамысловасці, у прыватнасці, на вытворчасцях выбуханебяспечных ці выбуховых рэчываў, якія атрымліваюцца аблогай з водных раствораў.
Прымяненне працэсу[правіць | правіць зыходнік]
Ужыванне сублімацыі ў лабараторнай тэхніцы[правіць | правіць зыходнік]
На эфекце узгонкі заснаваны адзін са спосабаў ачысткі цвёрдых рэчываў. Пры пэўнай тэмпературы адно з рэчываў у сумесі узганяецца з больш высокай хуткасцю, чым іншае. Пары таго рэчывы, якое ачышчаюць, кандэнсуюць на ахалоджванай паверхні. Прыбор, які ўжываецца для гэтага спосабу ачысткі, называецца субліматар.
Сублімацыйная сушка[правіць | правіць зыходнік]
Сублімацыйная сушка (інакш ліяфілізацыя; ліяфільная сушка) (англ. freeze drying або lyophilization) — працэс выдалення растваральніка з замарожаных раствораў, геляў, завісяў і біялагічных аб’ектаў, заснаваны на сублімацыі зацвярдзелага растваральніка (лёду) без утварэння макраколькасці вадкай фазы [1].
Узгонка таксама выкарыстоўваецца ў харчовай прамысловасці: так, напрыклад, сублімаваную каву атрымліваюць з замарожанага кававага экстракту праз абязводжванне вакуумам. Фрукты пасля сублімавання важаць ў некалькі разоў менш, а аднаўляюцца ў вадзе. Сублімаваныя прадукты значна пераўзыходзяць сушаныя па харчовай каштоўнасці, так як узгонцы паддаецца толькі вада, а пры тэрмічным выпарэнні губляюцца шматлікія карысныя рэчывы. Перад сублімацыяй харчовых прадуктаў выкарыстоўваецца хуткае замарожванне (ад −100 да −190 °C), што прыводзіць да утварэння дробных крышталяў і не разбурае клеткавыя мембраны.
Зноскі
- ↑ Сублимационная сушка в словаре нанотехнологических терминов(недаступная спасылка). Архівавана з першакрыніцы 13 мая 2013. Праверана 19 ліпеня 2013.