Цэзар Львовіч Кунікаў

З Вікіпедыі, свабоднай энцыклапедыі
Цэзар Львовіч Кунікаў
руск.: Це́зарь Льво́вич Ку́ников
Дата нараджэння 23 чэрвеня 1909(1909-06-23)
Месца нараджэння
Дата смерці 14 лютага 1943(1943-02-14) (33 гады)
Месца смерці
Месца пахавання
Грамадзянства
Прыналежнасць СССР
Род войскаў Марская пяхота
Званне маёр
Бітвы/войны
Узнагароды і званні
Герой Савецкага Саюза ордэн Леніна ордэн Чырвонага Сцяга Ордэн Аляксандра Неўскага медаль «За працоўную адзнаку»
Лагатып Вікісховішча Медыяфайлы на Вікісховішчы

Цэзар Львовіч Кунікаў (руск.: Це́зарь Льво́вич Ку́ников; нар. 23 чэрвеня 1909, Растоў-на-Доне, Расійская імперыя — 14 лютага 1943, Геленджык, Краснадарскі край, СССР) — савецкі афіцэр, камандзір дэсантнага атрада, які захапіў плацдарм «Малая зямля», Герой Савецкага Саюза.

Біяграфія[правіць | правіць зыходнік]

Нарадзіліся ў Растове-на-Доне ў яўрэйскай сям’і. Бацька — Леў Майсеевіч Кунікаў, выпускнік Харкаўскага тэхналагічнага інстытута, працаваў механікам у аддзяленнях фірмы «Сіменс-Шукерт» у Харкаве, Растове-на-Доне і на Данбасе; маці — Таццяна Абрамаўна Хейфіц (1875—1957), была хатняй гаспадыняй[1]. Сястра — тэатразнаўца Алена Львоўна Фінкельштэйн (1906—1971), жонка тэатральнага педагога Уладзіміра Львовіча Фінкельштэйна.[2] Іх унучка — балерына Алена Ігараўна Кунікава (нар. 1955).

У 1918 годзе сям’я, услед за адыходзячай Чырвонай Арміяй, пераехала з Растова-на-Доне ў Есентукі, а ў 1920 годзе — у Баку. Разам з бацькам юны Цэзар пабываў у Персіі. У 1924 годзе бацька з сынам паехаў аднаўляць даменную вытворчасць у Макееўку. Тут працаваў вучнем лабаранта, лабарантам, слесарам, токарам на металургічным заводзе «Уніён»-«Югасталь».

Увесну 1925 года ўступіў у камсамол. У канцы 1925 года ўся сям’я Кунікавых пераехала ў Маскву. Тут ён працаваў слесарам на фабрыцы «Саюз», затым токарам на тармазным заводзе. У 1928 годзе паступіў у Вышэйшае ваенна-марское вучылішча імя М. В. Фрунзе ў Ленінградзе. Пасля 5 месяцаў вучобы цяжка захварэў і быў адлічаны з вучылішча. Пасля выздараўлення праходзіў тэрміновую вайсковую службу механікам на флоце. У 1930 годзе вярнуўся ў Маскву. У 1931 годзе паступіў у МВТУ імя Баўмана. З 1932 года — загадчык сектара абароннай прамысловасці Маскоўскага Камітэта камсамола. Скончыў Маскоўскую прамысловую акадэмію і Маскоўскі машынабудаўнічы інстытут імя Бубнова. Атрымаўшы два дыпломы: інжынера-арганізатара машынабудаўнічай вытворчасці і тэхнолага-механіка, 26-гадовы Цэзар Львовіч прыйшоў на Маскоўскі завод шліфавальных станкоў. Пачаўшы з самай ніжняй кіруючай прыступкі — майстрам такарнага аддзялення, ужо ў сакавіку 1938 года быў прызначаны галоўным тэхнолагам завода. З кастрычніка таго ж года — начальнік тэхнічнага ўпраўлення Наркамата машынабудавання, Наркамата цяжкага машынабудавання, дырэктар ЦНДІ тэхналогіі машынабудавання, адказны рэдактар Усесаюзнай газеты «машынабудаванне». Узнагароджаны медалём «За працоўную адзаку».

З пачаткам Вялікай Айчыннай вайны старэйшы палітрук запасу Кунікаў уступіў добраахвотнікам у войска. Дамогся пераводу ў ВМФ у верасні 1941 года. Служыў камандзірам 14-га атрада воднай загароды Азоўскай флатыліі (пасля 13-ы атрад вартавых катэраў). Ваяваў каля Таганрога і Марыупалю. Падчас вызвалення Растова-на-Доне ад немцаў у канцы лістапада 1941 года разам са сваім атрадам пры падтрымцы партызан падарваў мост ля станцыі Сіняўка. Тым самым быў адрэзаны шлях гітлераўцаў да Таганрогу. Падчас гэтай аперацыі атрадам была знішчана вялікая колькасць тэхнікі і жывой сілы ворага[3]. У якасці камбата марской пяхоты актыўна прымаў удзел у абароне Тэмрука, Керчы. У далейшым камандаваў 305-м асобным батальён марской пяхоты у складзе Чарнаморскай групы войскаў.

Па плане правядзення аперацыі «мора», для адцягнення сіл праціўніка, у ноч з 3 на 4 лютага 1943 года дэсантны атрад маракоў-добраахвотнікаў (275 чалавек) пад камандаваннем маёра Ц. Л. Кунікава з мінімальнымі стратамі (адзін забіты, трое параненых) высадзіўся на занятым ворагам, добра ўмацаваным узбярэжжы ў раёне Новарасійска, у пас. Станічка (в . Мысхака «Малая зямля»). Імклівым ударам дэсантны атрад выбіў немцаў з апорнага пункта і трывала замацаваўся на захопленым плацдарме. На світанку разгарэўся разлютаваны бой. Дэсантнікі на працягу сутак адбілі 18 нападаў праціўніка. Да канца дня боепрыпасы былі на зыходзе. Становішча здавалася бязвыхадным. Тады атрад маёра Кунікава здзейсніў раптоўны налёт на артылерыйскую батарэю праціўніка. Вынішчыўшы гарматны разлік і захапіўшы прылады, яны адкрылі з іх агонь па варожым салдатам. З прычыны няўдалай высадкі галоўных сіл дэсанту, плацдарм, заняты падраздзяленнем Кунікава, ператварыўся з адцягваючага ў асноўны. Сем дзён дэсантнікі адбівалі лютыя атакі ворага. Утрымліваючы вызваленую тэрыторыю да падыходу асноўных сіл, маракі выбівалі (зачышчалі) праціўніка з шматпавярховых будынкаў. Упершыню ў практыцы падраздзяленняў савецкай марской пяхоты Кунікаў правёў практычнае навучанне асабістага складу тэхнікі высадкі на бераг у начны час у зімовых умовах, авалодання халоднай зброяй, стралковым і артылерыйскім узбраеннем праціўніка.

Помнік Кунікаву на трасе М-23 Растоў-на-Доне — Таганрог (паварот на сяло Сіняўскае). На помніку высечаныя наступныя словы: «Тут у сіняўскіх плаўнях у гады Вялікай Айчыннай вайны (кастрычнік 1941 — чэрвень 1942) змагаўся атрад Маракоў пад камандаваннем Героя Савецкага Саюза Цэзара Кунікава».
Помнік Цэзару Кунікаву на вуліцы Кунікава ў Новарасійск. Скульптары: К. Філіпаў і І. Каротчанка

У ноч на 12 лютага 1943 года Кунікаў быў смяротна паранены выбухам «шалёнай» міны на Малой зямлі, эвакуіраваны ў Геленджык, і там 14 лютага 1943 года памёр ад ран. Пахаваны ў Геленджыку на гарадскіх могілках, пасля заканчэння вайны прах перапахаваны на плошчы Герояў ў Новарасійску[4][5].

Указам Прэзідыума Вярхоўнага Савета СССР «Аб прысваенні звання Героя Савецкага Саюза начальніку складу Чырвонай Арміі» ад 17 красавіка 1943 года за «узорнае выкананне баявых заданняў камандавання на фронце барацьбы з нямецкімі захопнікамі і праяўленыя пры гэтым адвагу і геройства» ганараваны пасмяротна звання Героя Савецкага Саюза[6].

Тэкст клятвы атрада маёра Кунікава[правіць | правіць зыходнік]

«Мы атрымалі загад камандавання — нанесці ўдар па тылах ворага, перакуліць і разграміць яго.

Ідучы ў бой, мы даем клятву радзіме, вялікаму Сталіну ў тым, што будзем дзейнічаць імкліва і смела, не шкадуючы свайго жыцця дзеля перамогі над ворагам. Волю сваю, сілы свае і кроў сваю, кроплю за кропляй, мы аддамо за жыццё і шчасце нашага народа, за цябе, горача любімая Радзіма.

Нашым законам ёсць і будзе рух толькі наперад!

Мы пераможам! Няхай жыве наша перамога!»

Сям’я[правіць | правіць зыходнік]

У яго застаўся сын Юрый (1936—2003).

Пасля вайны ўдава Цэзара Кунікава — Наталля Васільеўна, выйшла замуж за камандзіра Кунікава — камандуючага Наварасійскай ВМБ, віцэ-адмірала Георгія Нікіціча Халасцякова. У 1983 годзе разам з мужам загінула ад рук рабаўнікоў ва ўласнай кватэры ў Маскве.

Унучка — Наталля Юр’еўна Любімава (Кунікава). Перакладчык і выкладчык японскай мовы. Жонка вядомага журналіста Аляксандра Любімава.

Унук — Юрый Юр’евіч Кунікаў.

Узнагароды[правіць | правіць зыходнік]

Памяць[правіць | правіць зыходнік]

  • Імем Героя названы: вуліцы ў Краснадары, Растове-на-Доне, Азове, Геленджыку і Новарасійску, плошча у Маскве, вялікі дэсантны карабель Чарнаморскага флоту ВМФ Расіі, гімназія № 2 Новарасійску, школа № 6 горада Туапсэ, школа № 8 горада Геленджыка, школа № 3 горада Азова, малая планета 2280 Kunikov.
  • Савецкі пісьменнік Леанід Собалеў, будучы франтавым карэспандэнтам «Чырвонай Зоркі», сустракаўся з Кунікавым і апісаў гэта ў сваіх нарысах.
  • Пра Цэзара Львовіча пісьменнік Пётр Межырыцкі напісаў кнігу «Таварыш маёр».
  • Д. Файнштэйн і А. Хірыкіліс (ардынарац Кунікава) напісалі кнігу ўспамінаў «разам з Цэзарам».
  • Маёр Ц. Л. Кунікаў згадваецца ў кнізе Л. І. Брэжнева «Малая зямля».
  • Кунікаў навечна залічаны у спісы 810-й асобнай ордэна Жукава брыгады марской пяхоты Чарнаморскага флоту.
  • Бюст Ц. Л. Кунікава ўсталяваны ў Азове і ў бухце Казацкай, горад Севастопаль.
  • 1 кастрычніка 2021 года ва ўрачыстай абстаноўцы адкрылі помнік Ц. Л. Кунікаву, усталяваны ў Новарасійску на скрыжаванні вул. Кунікава і пр. Леніна. У мануменце адлюстраваны зборны вобраз дэсантнікаў, якія высаджваліся ў ноч з 3 на 4 лютага 1943 года.
  • Помнік на трасе М-23 Растоў-на-Доне—Таганрог (у сяла Сіняўскае).
  • Памятныя дошкі Цэзару Кунікаву ўсталяваны ў Новарасійску (кут жылога дома па вул. Кунікава, 9) і Растове-на-Доне Баўмана, 35).
  • Міністэрства сувязі СССР, а затым і Пошта Расіі выпусцілі памятныя канверты, прысвечаныя Кунікаву.
  • Гісторыя Ц. Л. Кунікава легла ў аснову серыі «Наварасійск» з 13-серыйнага дакументальна-ігравога фільма «Гарады-героі» (2010, тэлекампанія АНТ, Беларусь).
  • Згадваецца ў аповедзе Анатоля Маркушы «Зямля Цэзара».
  • Мемарыяльная дошка ўстаноўлена на Маскоўскім тармазным заводзе.
  • Навечна залічаны ў спісы в/ч 13140 (810-я асобная брыгада марской пяхоты), Казачая бухта, горад Севастопаль.
  • 29 жніўня 2019 года школе № 43 г. Краснадара было прысвоена імя Героя Савецкага Саюза Цэзара Львовіча Кунікава.
  • З 1989 года імя насіў вялікі дэсантны карабель ВДК-64 «Цэзар Кунікаў» Чарнаморскага флоту ВМФ Расіі.
  • 1 кастрычніка 2021 года ў горадзе-героі Наварасійску на скрыжаванні вуліцы Кунікава і праспекта Леніна ўсталяваны помнік Ц. Л. Кунікаву[7].
  • Советский почтовый конверт, посвящённый Куникову
    Савецкі паштовы канверт, падсвечаны Кунікаву.
  • Могила Куникова на площади Героев в Новороссийске
    Магіла Кунікава на плошчы Герояў у Наварасійску.
  • БДК-64 «Цезарь Куников» в Красном море, 2003 год
    ВДК-64 «Цэзар Кунікаў» у Чырвоным моры, 2003 год.

Літаратура[правіць | правіць зыходнік]

  • Герои Советского Союза: Краткий биографический словарь. Т. 1. М.: Воениз. — 1987.
  • Л. И. Брежнев, «Малая земля».

Зноскі

  1. ↑ П. Межирицкий «Правда и ложь о Малой земле». Архівавана з першакрыніцы 7 ліпеня 2012. Праверана 3 студзеня 2012.
  2. ↑ [militera.lib.ru/bio/mezhiritsky2/app.html Биография Цезаря Куникова]
  3. ↑ Кузнецов В. И. История Донского края. — Ростовское книжное издательство. — Ростовское книжное издательство, 1971. — 248 с.
  4. ↑ Надгробный памятник в Новороссийске Архівавана 22 красавіка 2022..
  5. ↑ Куников Цезарь (1909—1943) Архівавана 25 снежня 2011..
  6. ↑ Указ Президиума Верховного Совета СССР «О присвоении звания Героя Советского Союза начальствующему составу Красной Армии» от 17 апреля 1943 года // Ведомости Верховного Совета Союза Советских Социалистических Республик : газета. — 1943. — 23 красавіка — № 16 (222). — С. 1. Архівавана з першакрыніцы 25 лістапада 2021.
  7. ↑ В Новороссийске торжественно открыли памятник Цезарю Куникову. Архівавана з першакрыніцы 29 чэрвеня 2023. Праверана 29 чэрвеня 2023.

Спасылкі[правіць | правіць зыходнік]

Узята з "https://be.wikipedia.org/w/index.php?title=Цэзар_Львовіч_Кунікаў&oldid=4685704"