Элін Пялін

Дзімітр Іваноў Стаянаў
Димитър Иванов Стоянов
Асабістыя звесткі
Імя пры нараджэнні	балг.: Димитър Иванов Стоянов
Псеўданімы	Елин Пелин, Чичо Благолаж, Камен Шипков, Елчо, Пан, Пелинаш, Поручик, Мито, Чер Чемер, Иван Коприван, Горна Горчица, Катерина, Бокич, Слова
Дата нараджэння	18 ліпеня 1877(1877-07-18)
Месца нараджэння	Байлава[d], Асманская імперыя або Балгарыя
Дата смерці	3 снежня 1949(1949-12-03)[…] (72 гады)
Месца смерці	Сафія, Народная Рэспубліка Балгарыя
Пахаванне	Цэнтральныя могілкі Сафіі[d]
Грамадзянства	Балгарыя
Прафесійная дзейнасць
Род дзейнасці	пісьменнік, дзіцячы пісьменнік, бібліятэкар, журналіст, школьны настаўнік, настаўнік, празаік, перакладчык
Мова твораў	балгарская
Грамадская дзейнасць
Член у	Саюз балгарскіх пісьменнікаў[d]
Подпіс
Медыяфайлы на Вікісховішчы
Цытаты ў Вікіцытатніку

Элі́н Пялі́н (балг.: Елин Пелин; сапраўднае імя Дзімітр Іваноў Стаянаў (балг.: Димитър Иванов Стоянов); 8 ліпеня 1877, с. Байлава, Асманская імперыя — 3 снежня 1949, Сафія, Балгарыя) — балгарскі пісьменнік. Акадэмія Балгарскай АН (1940).

Біяграфія

Дзяцінства і юнацтва

Родны дом Эліна Пяліна ў Байлава

Элін Пялін нарадзіўся 8 ліпеня 1877 года ў Байлаве, невялікім сяле пад Сафіяй. Пры хрышчэнні атрымаў імя Дзімітр Іваноў Стаянаў. Бацька — Іван Стаянаў, больш вядомы як Ёта Варджыята — земляроб, муляр, цясляр і вынаходнік. Вядомы яго праект вятрака, пазней апісаны ў аднайменным апавяданні яго сына. У сям’і Стаянавых высока шанавалася адукацыя. Пазней Элін Пялін згадваў, што ў той час яго бацька быў адзіным пісьменным чалавекам у сяле. У дзяцінстве ў Эліна Пяліна было шмат кніг: «Пад няволяй» Івана Вазава, а таксама сачыненні Любена Каравелава і Хрысты Боцева. Атрымаў пачатковую адукацыю ў родным сяле, а затым у 1890—1891 гадах вучыўся ў гімназіі ў Софіі, у 1892—1894 гадах у Злаціцы, якую так і не скончыў. У гэтыя гады захапіўся балгарскай і рускай літаратурай. З 1895 па 1896 працаваў настаўнікам у Байлаве. У 1896 годзе спрабаваў паступіць у Рысавальнае вучылішча. Маляванне, нароўні з чытаннем, было адным з яго ўпадабаных заняткаў. Аднак Стаянава не прынялі ў вучылішча, і ён быў вымушаны вярнуцца ў сяло, дзе напісаў свае першыя літаратурныя творы. З восені 1899 года пражывае ў Сафіі, дзе сутыкаецца з фінансавымі праблемамі.

У Сафіі

Кружок «Развигор» паміж 1921 і 1924 гг.:(злева направа) Парсюк Т., Стаянаў Д., Балабанаў А., Мітаў Д.

Магіла Дзімітра Стаянава

У перыяд з 1904 па 1905 Дзімітр Стаянаў выпускае часопіс «Сельская гутарка» ў Самакаве. Дзякуючы хадайніцтву Івана Шышманава атрымлівае месца бібліятэкара ва Універсітэцкай бібліятэцы (1903—1907), у 1906 годзе быў у камандзіроўцы ў Францыі, падчас якой наведаў Парыж і Нансі. У 1905 годзе разам з Аляксандрам Бажынавым Дзімітр Стаянаў на працягу дваццацідзённага тура наведвае Італію — Венецыю і Фларэнцыю. Разам з Пеём Яваравым у перыяд з 1910 па 1916 працуе апекуном сховішча Нацыянальнай бібліятэкі. У 1924 годзе стаў наглядчыкам дому-музея Івана Вазава, дзе прапрацаваў дваццаць гадоў аж да сыходу на пенсію. У кастрычніку 1944 года, пасля перавароту 9 верасня, Станіслаў Вірхаў спрабаваў здзейсніць замах на Эліна Пяліна, прыхільніка манархіі, але замест яго забіў Барыса Руменава. У 1940 годзе стаў членам Балгарскай акадэміі навук. У тым жа годзе ўзначаліў Саюз балгарскіх пісьменнікаў. Дзімітр Стаянаў памёр 3 снежня 1949 года ў Сафіі, ва ўзросце 72 гадоў.

Творчасць

Друкаваўся з 1895 года. Зборнік «Апавяданні» (т. 1—2, 1904—1911), аповесці «Геракавы» (1911), «Зямля» (1922) пра сацыяльнае расслаенне вёскі, пратэст сялян супраць прыгнёту. У зборніку вершаў у прозе «Чорныя ружы» (1928), зборнікі апавяданняў «Пад манастырскай лазою», «Я, ты, ён» (абодва 1936) абараняў гуманізм, асуджаў дэкадэнцтва, дэспатызм манарха-фашыстаў. Пісаў для дзяцей.

Пераклады

На беларускую мову яго асобныя вершы і апавяданні пераклалі Н. Гілевіч, В. Нікіфаровіч.

Літаратура

• Беларуская энцыклапедыя: У 18 т. Т. 18. Кн. 1: Дадатак: Шчытнікі — Яя / Рэдкал.: Г. П. Пашкоў і інш. — Мн. : БелЭн, 2004. — Т. 18. Кн. 1. — 472 с. — 10 000 экз. — ISBN 985-11-0035-8. — ISBN 985-11-0295-4 (т. 18. Кн. 1).

Беларускія пераклады

• у кнізе Скарб. Мн., 1967;
• у кнізе Чарадзейны ліхтарык. Мн., 1968;

Спасылкі

• На Вікісховішчы ёсць медыяфайлы па тэме Элін Пялін