Маскоўская дзяржава: Розніца паміж версіямі

З Вікіпедыі, свабоднай энцыклапедыі
Інтэрактыўны прагляд гісторыі
[дагледжаная версія][дагледжаная версія]
Наступная праўка →
Змесціва выдалена Змесціва дададзена
ВізуальнаВікіразметка
 
Радок 88: Радок 88:
Российской империи. Венцы и короны, скипетры и державы: [http://heraldry.hobby.ru/gub/large2.html «Смена внешних форм правления — сначала великое княжение, с 1547 года царство, с 1722 года империя — требовала и смены знаков власти, создания новых, переосмысления старых».]}}<ref>Культурология: Учебное пособие / Сост. и отв. ред. А. А. Радугин. — {{М}}: Центр, 2001. — 304 с. — ISBN 5-88860-046-6 [http://www.gumer.info/bibliotek_Buks/Culture/Rad/18.php — Гл. 2. — § 1.]: «С 1547 года, с венчания Ивана IV на царство, Русь стала называться Россией. Официальное название страны — Российское государство, Россия».</ref><ref>[http://www.otechestvo.org.ua/main/20071/3105.htm ''Перевезенцев С., д.и.н.'' Первый царь // Сайт Всеукраинского общественного объединения «Единое Отечество» (www.otechestvo.org.ua), 31.1.07.]: «16 января 1547 года великий князь Иван IV Васильевич принял царский титул, а Московское великое княжество превратилось в Российское царство».</ref>. У гістарыяграфіі таксама існуе традыцыя перыядызацыі рускай гісторыі, паводле якой прынята гаварыць пра ўзнікненне адзінай і незалежнай цэнтралізаванай [[Руская дзяржава|Рускай дзяржавы]] ў эпоху кіравання [[Іван III Васільевіч|Івана III Вялікага]]. Ідэя [[Аб'яднанне Русі|аб'яднання рускіх земляў]] (у тым ліку тых, што апынуліся пасля мангольскага нашэсця ў складзе [[Вялікае Княства Літоўскае|Вялікага Княства Літоўскага]] і {{D-|[[Польскае каралеўства|Польшчы]]}}) і аднаўлення [[Старажытнаруская дзяржава|Старажытнарускай дзяржавы]] прасочвалася на працягу ўсяго існавання Рускай дзяржавы і перадалася ў спадчыну Расійскай імперыяй<ref>{{кніга|аўтар=[[Барыс Мікалаевіч Флара|Флоря Б. Н.]]|загаловак=Русское государство и его западные соседи (1655-1661 гг.)|месца=М|выдавецтва=Индрик |год =2010|старонкі=10|старонак=|isbn=978-5-91674-082-0}}</ref>{{sfn|''Пашуто В. Т., Флоря Б. Н., Хорошкевич А. Л.''|1982}}.
Российской империи. Венцы и короны, скипетры и державы: [http://heraldry.hobby.ru/gub/large2.html «Смена внешних форм правления — сначала великое княжение, с 1547 года царство, с 1722 года империя — требовала и смены знаков власти, создания новых, переосмысления старых».]}}<ref>Культурология: Учебное пособие / Сост. и отв. ред. А. А. Радугин. — {{М}}: Центр, 2001. — 304 с. — ISBN 5-88860-046-6 [http://www.gumer.info/bibliotek_Buks/Culture/Rad/18.php — Гл. 2. — § 1.]: «С 1547 года, с венчания Ивана IV на царство, Русь стала называться Россией. Официальное название страны — Российское государство, Россия».</ref><ref>[http://www.otechestvo.org.ua/main/20071/3105.htm ''Перевезенцев С., д.и.н.'' Первый царь // Сайт Всеукраинского общественного объединения «Единое Отечество» (www.otechestvo.org.ua), 31.1.07.]: «16 января 1547 года великий князь Иван IV Васильевич принял царский титул, а Московское великое княжество превратилось в Российское царство».</ref>. У гістарыяграфіі таксама існуе традыцыя перыядызацыі рускай гісторыі, паводле якой прынята гаварыць пра ўзнікненне адзінай і незалежнай цэнтралізаванай [[Руская дзяржава|Рускай дзяржавы]] ў эпоху кіравання [[Іван III Васільевіч|Івана III Вялікага]]. Ідэя [[Аб'яднанне Русі|аб'яднання рускіх земляў]] (у тым ліку тых, што апынуліся пасля мангольскага нашэсця ў складзе [[Вялікае Княства Літоўскае|Вялікага Княства Літоўскага]] і {{D-|[[Польскае каралеўства|Польшчы]]}}) і аднаўлення [[Старажытнаруская дзяржава|Старажытнарускай дзяржавы]] прасочвалася на працягу ўсяго існавання Рускай дзяржавы і перадалася ў спадчыну Расійскай імперыяй<ref>{{кніга|аўтар=[[Барыс Мікалаевіч Флара|Флоря Б. Н.]]|загаловак=Русское государство и его западные соседи (1655-1661 гг.)|месца=М|выдавецтва=Индрик |год =2010|старонкі=10|старонак=|isbn=978-5-91674-082-0}}</ref>{{sfn|''Пашуто В. Т., Флоря Б. Н., Хорошкевич А. Л.''|1982}}.


Тэрыторыя Рускага царства ў канцы [[XVI стагоддзе|XVI ст.]] складала каля 5,5 млн км²: на поўначы даходзіла да [[Баранцава мора|Баранцава]] і [[Белае мора|Белага]] мораў, на паўночным усходзе ўключала [[Урал]], на паўночным захадзе гранічыла з [[Нарвегія]]й, [[Швецыя]]й і [[Інфлянцкі ордэн|Інфлянцкім ордэнам]], на захадзе і паўднёвым захадзе — з [[Вялікае Княства Літоўскае|Вялікім Княствам Літоўскім]], на поўдні не мела акрэсленых межаў. Насельніцтва каля 9—10 мільёнаў чал. Поруч з [[Рускія|маскавітамі]] таксама жылі [[лапары]], [[ханты]], [[комі]], [[удмурты]], [[татары]], [[мары]], [[чувашы]], [[мардва]], [[карэлы]] і іншыя. У ходзе захопніцкіх войнаў з [[Вялікае Княства Літоўскае|Вялікім Княствам Літоўскім]] маскоўскія акупанты неаднойчы гвалтоўна вывозілі да сябе значныя групы [[ліцвіны|літвінаў (беларусаў)]]. Літоўскія перасяленцы зрабілі вялікі ўнёсак у развіццё тамтэйшага рамяства і духоўнай культуры.

== Гісторыя ==
У [[1547]] [[Іван Грозны|Івана Грознага]] каранавалі як цара. У [[1550-я]] ён далучыў [[Казанскае ханства|Казанскае]] і [[Астраханскае ханства|Астраханскае]] ханствы, у залежнасць ад Масквы трапілі [[Вялікая Нагайская арда]] і [[Сібірскае ханства]], пачалося засваенне маскавітамі [[Сібір]]ы. Іван Грозны распачаў [[Інфлянцкая вайна|Інфлянцкую вайну]] ([[1558]]—[[1582]]), у выніку якой Масква страціла некаторыя паўноўчна-заходнія землі.

Пасля ўзыходжання на прастол [[Фёдар Іванавіч|Фёдара Іванавіча]] ([[1584]]—[[1598]]), апошняга з дынастыі [[Рурыкавічы|Рурыкавічаў]], у Рускім царстве надыйшоў г. зв. [[Смутны час]]. Адметнасцю панавання [[Барыс Гадуноў|Барыса Гадунова]] ([[1598]]—[[1605]]), [[Дзмітрый-Самазванец I|Дзмітрыя-Самазванца I]] ([[1606]]) і [[Васіль Шуйскі|Васіля Шуйскага]] ([[1606]]—[[1612]]) былі вострыя сацыяльныя канфлікты і палітычная нестабільнасць<ref>{{Крыніцы/ЭВКЛ|2к}} С. 520.</ref>. [[Вайна Рэчы Паспалітай з Маскоўская дзяржавай 1609—1618 гадоў|Вайна Рэчы Паспалітай з Расійскай дзяржавы]] ([[1609]]—[[1618]]), якая мела на мэце вярнуць [[Смаленск]] і іншыя гарады, падтрымаць прэтэндэнта на маскоўскі сталец Дзмітрыя-Самазванца I, з [[1610]] вялася, каб забяспечыць гэты сталец за абвешчаным царом [[Уладзіслаў Ваза|Уладзіславам Жыгімонтавічам]]. У [[1613]] на маскоўскі сталец абралі [[Міхаіл Фёдаравіч|Міхаіла Фёдаравіча]] ([[1613]]—[[1645]]), першага гаспадара з дынастыі [[Раманавы]]х. [[Вайна Маскоўскай дзяржавы з Рэччу Паспалітай 1632—1634 гадоў|Вайна Расійскай дзяржавы з Рэччу Паспалітай 1632—1634]] скончылася для Масквы няўдала.

3 пачаткам панавання [[Аляксей Міхайлавіч|Аляксея Міхайлавіча]] ([[1645]]—[[1676]]) маскоўскі ўрад узяў курс на захоп сучасных беларускіх і ўкраінскіх зямель. [[Вайна 1654—1667 гадоў|Трынаццацігадовая вайны]] ([[1654]]—[[1667]] мела для Літвы катастрафічны характар і скончылася стратай [[Смаленскі павет|Смаленшчыны]], [[Старадубскі павет|Севершчыны]] і Левабярэжнай Украіны. Разам з тым яна выклікала ў Расійскай дзяржаве рэзкае пагаршэнне сацыяльна-эканамічнага становішча (сялянская вайна [[1670]]—[[1671]] на чале з [[Сцяпан Разін|Разіным]], шматлікія паўстанні, у тым ліку ў Маскве)<ref>{{Крыніцы/ЭВКЛ|2к}} С. 521.</ref>.

Адметнасцю панавання [[Фёдар Аляксеевіч|Фёдара Аляксеевіча]] ([[1676]]—[[1682]]), [[Соф'я Аляксееўна|Соф'і Аляксееўны]] ([[1682]]—[[1689]]), [[Іван V Аляксеевіч|Івана V Аляксеевіча]] ([[1682]]—[[1696]]), [[Пётр I|Пятра I]] ([[1682]]—[[1725]]) было павелічэнне намаганняў атрымаць выхад да [[Чорнае мора|Чорнага мора]], спыніць агрэсіўную палітыку [[Крымскае ханства|Крымскага ханства]] і [[Асманская імперыя|Асманскай імперыі]]. Пасля сканчэння [[Вялікая Паўночная вайна|Вялікай Паўночнай вайны]] ([[1700]]—[[1721]]), у выніку якой да Рускага царства адыйшлі землі [[Балтыя|Балтыі]], адбылося абвяшчэнне [[Расійская імперыя|Расійскай імперыі]] ([[1721]]).

== Дзяржаўны і палітычны лад ==
Дзяржаўна-палітычны лад Расійскай дзяржавы аформіўся да сярэдзіны [[XVI стагоддзе|XVI ст.]] Гэты была феадальная манархія з [[Стан (сацыяльная група)|станавым]] прадстаўніцтвам. Вярхоўная заканадаўчая, судовая і выканаўчая ўлада належала цару; дарадчы, судовы і выканаўчы орган — [[Баярская дума]].

У сярэдзіне [[XVI стагоддзе|XVI]]—[[XVII стагоддзе|XVII]] стагоддзяў склікаліся станава-прадстаўнічыя [[Земскі сабор|Земскія саборы]]. Да [[1550-я|1550-х]] узніклі цэнтральныя органы дзяржаўнага кіравання — прыказы, у паветах ({{lang-ru|уезд}}) намеснікаў замянялі станавыя органы кіравання — губныя і земскія ізбы.

Фіксацыя праўных нормаў Расійскай дзяржавы адбылася ў Судзебніках [[1497]] і [[1550]], [[Саборнае ўлажэнне|Саборным улажэнні]] ([[1649]]).

== Адукацыя і культура ==
Першыя сярэднія школы адкрыліся ў [[XVII стагоддзе|XVII ст.]] у Маскве, у [[1687]] адбылося заснаванне першай вышэйшай навучальнай установы — [[Славяна-грэка-лацінская акадэмія|Славяна-грэка-лацінскай акадэміі]].

Кнігадрук узнік у сярэдзіне [[XVI стагоддзе|XVI ст.]] у Маскве, 1-ю датаваную кнігу («Апостал») у [[1564]] выдалі выхадцы з Літвы [[Іван Фёдараў|І. Фёдараў]] і [[Пётр Мсціславец|П. Мсціславец]]. Шырокае распаўсюджанне мелі хронікі («[[Ліцавы летапісны звод]]», [[Уваскрасенскі летапіс]], [[Ніканаўскі летапіс]] і інш.), ствараліся гістарычныя аповесці («[[Задоншчына]]», «[[Сказанне пра Мамаева пабоішча]]», творы [[А. Паліцын]]а, [[І. Цімафееў|І. Цімафеева]] і інш.), пашыраліся перакладныя творы («Александрыя», «Траянскае сказанне» і інш.). Сярод публіцыстаў [[XVI стагоддзе|XVI]]—[[XVII стагоддзе|XVII]] стагоддзяў вылучаюцца [[Ф. Карпаў]], [[І. Перасветаў]], [[Ермалай-Еразм]], [[Авакум]].

== Гаспадарка ==
Большасць насельніцтва складала сялянства. Да сярэдзіны [[XVII стагоддзе|XVII ст.]] завяршыўся працэс праўнага афармлення [[прыгон|прыгону]]. Буйнымі рамеснымі прадпрыемствамі былі Гарматны (з канца XV ст.) і Манетны (заснаваны ў [[1534]]) двары ў Маскве. У канцы [[XVI стагоддзе|XVI ст.]] узніклі першыя мануфактуры (паперні), у [[XVII стагоддзе|XVII ст.]] працавалі Хамоўны (палатняны) двор у Маскве, жалезаапрацоўчыя заводы ў Кашыры і Туле, шкляны і парахавы заводы ў Маскве і іншыя.

== Архітэктура ==
Інтэнсіўна развівалася мураваная фартыфікацыя. У [[XVI стагоддзе|XVI ст.]] завяршылася ўзвядзенне крамлёў у Ніжнім Ноўгарадзе, Туле, Каломне, Зарайску, Смаленску, Серпухаве, пазней і ў іншых гарадах. Абарончае значэнне мелі Кірыла-Белазерскі, Салавецкі і іншыя манастыры.
{{зноскі}}
{{зноскі}}

== Літаратура ==
* {{Крыніцы/ЭВКЛ|2}}


== Спасылкі ==
== Спасылкі ==

Версія ад 02:40, 29 жніўня 2014

Гістарычная дзяржава
Рускае царства
руск.: Русское царство
Герб Рускага царства
[крыніца?]Сцяг Цара Маскоўскага з 1693[1]
Герб Рускага царства [крыніца?]
Сцяг Цара Маскоўскага з 1693[1]
Руская дзяржава ў 1547—1725
Руская дзяржава ў 1547—1725
< 
 >
1547 — 1721 гг.
Сталіца Масква (1547—1712)
Санкт-Пецярбург (1712—1721)
Мова(ы) руская
Афіцыйная мова царкоўнаславянская мова і руская
Рэлігія праваслаўе
Грашовая адзінка рубель[d]
Плошча у 1547 г. — 3 млн км²
у канцы XVII стагоддзя — 14,5 млн км².
Насельніцтва у канцы XVI стагоддзя — 5 млн
у 1640-я гг. — 7 млн
у 1670-я гг. — 11 млн
у 1719 годзе — 15 млн
Форма кіравання Саслоўна-прадстаўнічая манархія
Дынастыя 3 дынастыі (Рурыкавічы, Гадуновы, Раманавы)
1 кіраўнік па-за дынастыямі
Найбуйнейшыя гарады Масква, Яраслаўль, Казань, Ноўгарад
Валюта Рубель
Цар усяе Русі
 • 1547—1584 Іван IV Грозны (першы)
 • 1682—1721 Пётр I Вялікі (апошні, прыняў тытул імператара)
Пераемнасць
< Вялікае Княства Маскоўскае
Расійская імперыя >
Лагатып Вікісховішча Медыяфайлы на Вікісховішчы
Сцяг Расіі Гісторыя Расіі
Усходнія славяне, русы
Старажытная Кіеўская дзяржава (IX—XII ст.)
Удзельная Русь (XII—XVI ст.)
Наўгародская дзяржава (1136—1478)
Уладзіміра-Суздальскае княства (1157—1389)
Маскоўскае княства (1263—1478)
Маскоўская дзяржава (1478—1721)
Расійская імперыя (1721—1917)
Расійская рэспубліка (1917)
Савецкая Расія (1917—1922)
СССР (1922—1991)
Расійская Федэрацыя (з 1991)
Назвы | Кіраўнікі | Храналогія | Экспансія
Партал «Расія»

Рускае царства (руск.: Русское царство)[2][3] або ў візантыйскім варыянце Расійскае царства (руск.: Российское царство)[4][5][6] — дзяржава, якая існавала ў перыяд паміж 1547 і 1721 гг.[7][8] Назва «Расійскае царства» была афіцыйнай[8] назвай Расіі ў гэты гістарычны перыяд. Таксама афіцыйнай была назва рꙋсїѧ.

У 1547 годзе вялікі князь маскоўскі Іван IV Грозны быў каранаваны царом і прыняў поўны тытул: «Вялікі цар, Божаю літасцю цар і вялікі князь усяе Русі, Уладзімірскі, Маскоўскі, Наўгародскі, Пскоўскі, Разанскі, Цвярскі, Югорскі, Пермскі, Вяцкі, Балгарскі і іншых»[9], пазней, з пашырэннем межаў Рускай дзяржавы, да тытула дадалося «цар Казанскі, цар Астраханскі, цар Сібірскі», «і ўсяе Паўночнай краіны валадар»[10].

Па тытулатуры Рускаму царству папярэднічала Вялікае Княства Маскоўскае, а яго пераемніцай стала Расійская імперыя[11][12][13]. У гістарыяграфіі таксама існуе традыцыя перыядызацыі рускай гісторыі, паводле якой прынята гаварыць пра ўзнікненне адзінай і незалежнай цэнтралізаванай Рускай дзяржавы ў эпоху кіравання Івана III Вялікага. Ідэя аб'яднання рускіх земляў (у тым ліку тых, што апынуліся пасля мангольскага нашэсця ў складзе Вялікага Княства Літоўскага і Польшчы) і аднаўлення Старажытнарускай дзяржавы прасочвалася на працягу ўсяго існавання Рускай дзяржавы і перадалася ў спадчыну Расійскай імперыяй[14][15].

Тэрыторыя Рускага царства ў канцы XVI ст. складала каля 5,5 млн км²: на поўначы даходзіла да Баранцава і Белага мораў, на паўночным усходзе ўключала Урал, на паўночным захадзе гранічыла з Нарвегіяй, Швецыяй і Інфлянцкім ордэнам, на захадзе і паўднёвым захадзе — з Вялікім Княствам Літоўскім, на поўдні не мела акрэсленых межаў. Насельніцтва каля 9—10 мільёнаў чал. Поруч з маскавітамі таксама жылі лапары, ханты, комі, удмурты, татары, мары, чувашы, мардва, карэлы і іншыя. У ходзе захопніцкіх войнаў з Вялікім Княствам Літоўскім маскоўскія акупанты неаднойчы гвалтоўна вывозілі да сябе значныя групы літвінаў (беларусаў). Літоўскія перасяленцы зрабілі вялікі ўнёсак у развіццё тамтэйшага рамяства і духоўнай культуры.

Гісторыя

У 1547 Івана Грознага каранавалі як цара. У 1550-я ён далучыў Казанскае і Астраханскае ханствы, у залежнасць ад Масквы трапілі Вялікая Нагайская арда і Сібірскае ханства, пачалося засваенне маскавітамі Сібіры. Іван Грозны распачаў Інфлянцкую вайну (1558—1582), у выніку якой Масква страціла некаторыя паўноўчна-заходнія землі.

Пасля ўзыходжання на прастол Фёдара Іванавіча (1584—1598), апошняга з дынастыі Рурыкавічаў, у Рускім царстве надыйшоў г. зв. Смутны час. Адметнасцю панавання Барыса Гадунова (1598—1605), Дзмітрыя-Самазванца I (1606) і Васіля Шуйскага (1606—1612) былі вострыя сацыяльныя канфлікты і палітычная нестабільнасць[16]. Вайна Рэчы Паспалітай з Расійскай дзяржавы (1609—1618), якая мела на мэце вярнуць Смаленск і іншыя гарады, падтрымаць прэтэндэнта на маскоўскі сталец Дзмітрыя-Самазванца I, з 1610 вялася, каб забяспечыць гэты сталец за абвешчаным царом Уладзіславам Жыгімонтавічам. У 1613 на маскоўскі сталец абралі Міхаіла Фёдаравіча (1613—1645), першага гаспадара з дынастыі Раманавых. Вайна Расійскай дзяржавы з Рэччу Паспалітай 1632—1634 скончылася для Масквы няўдала.

3 пачаткам панавання Аляксея Міхайлавіча (1645—1676) маскоўскі ўрад узяў курс на захоп сучасных беларускіх і ўкраінскіх зямель. Трынаццацігадовая вайны (1654—1667 мела для Літвы катастрафічны характар і скончылася стратай Смаленшчыны, Севершчыны і Левабярэжнай Украіны. Разам з тым яна выклікала ў Расійскай дзяржаве рэзкае пагаршэнне сацыяльна-эканамічнага становішча (сялянская вайна 1670—1671 на чале з Разіным, шматлікія паўстанні, у тым ліку ў Маскве)[17].

Адметнасцю панавання Фёдара Аляксеевіча (1676—1682), Соф'і Аляксееўны (1682—1689), Івана V Аляксеевіча (1682—1696), Пятра I (1682—1725) было павелічэнне намаганняў атрымаць выхад да Чорнага мора, спыніць агрэсіўную палітыку Крымскага ханства і Асманскай імперыі. Пасля сканчэння Вялікай Паўночнай вайны (1700—1721), у выніку якой да Рускага царства адыйшлі землі Балтыі, адбылося абвяшчэнне Расійскай імперыі (1721).

Дзяржаўны і палітычны лад

Дзяржаўна-палітычны лад Расійскай дзяржавы аформіўся да сярэдзіны XVI ст. Гэты была феадальная манархія з станавым прадстаўніцтвам. Вярхоўная заканадаўчая, судовая і выканаўчая ўлада належала цару; дарадчы, судовы і выканаўчы орган — Баярская дума.

У сярэдзіне XVI—XVII стагоддзяў склікаліся станава-прадстаўнічыя Земскія саборы. Да 1550-х узніклі цэнтральныя органы дзяржаўнага кіравання — прыказы, у паветах (руск.: уезд) намеснікаў замянялі станавыя органы кіравання — губныя і земскія ізбы.

Фіксацыя праўных нормаў Расійскай дзяржавы адбылася ў Судзебніках 1497 і 1550, Саборным улажэнні (1649).

Адукацыя і культура

Першыя сярэднія школы адкрыліся ў XVII ст. у Маскве, у 1687 адбылося заснаванне першай вышэйшай навучальнай установы — Славяна-грэка-лацінскай акадэміі.

Кнігадрук узнік у сярэдзіне XVI ст. у Маскве, 1-ю датаваную кнігу («Апостал») у 1564 выдалі выхадцы з Літвы І. Фёдараў і П. Мсціславец. Шырокае распаўсюджанне мелі хронікі («Ліцавы летапісны звод», Уваскрасенскі летапіс, Ніканаўскі летапіс і інш.), ствараліся гістарычныя аповесці («Задоншчына», «Сказанне пра Мамаева пабоішча», творы А. Паліцына, І. Цімафеева і інш.), пашыраліся перакладныя творы («Александрыя», «Траянскае сказанне» і інш.). Сярод публіцыстаў XVI—XVII стагоддзяў вылучаюцца Ф. Карпаў, І. Перасветаў, Ермалай-Еразм, Авакум.

Гаспадарка

Большасць насельніцтва складала сялянства. Да сярэдзіны XVII ст. завяршыўся працэс праўнага афармлення прыгону. Буйнымі рамеснымі прадпрыемствамі былі Гарматны (з канца XV ст.) і Манетны (заснаваны ў 1534) двары ў Маскве. У канцы XVI ст. узніклі першыя мануфактуры (паперні), у XVII ст. працавалі Хамоўны (палатняны) двор у Маскве, жалезаапрацоўчыя заводы ў Кашыры і Туле, шкляны і парахавы заводы ў Маскве і іншыя.

Архітэктура

Інтэнсіўна развівалася мураваная фартыфікацыя. У XVI ст. завяршылася ўзвядзенне крамлёў у Ніжнім Ноўгарадзе, Туле, Каломне, Зарайску, Смаленску, Серпухаве, пазней і ў іншых гарадах. Абарончае значэнне мелі Кірыла-Белазерскі, Салавецкі і іншыя манастыры.

Зноскі

  1. ↑ Современная реконструкция — по Белавенец П. И. Флаг Царя Московского, хранившийся в кафедральном соборе города Архангельска с 1693 года // Бюллетень Управления геральдики Государственной архивной службы Российской Федерации, октябрь 1993. — Вып. № 1. — С. 3.
  2. ↑ Костомаров Н. И., 2004, С. 340.. Памылка шаблона sfn: няма якара: CITEREFКостомаров_Н._И. (даведка)
  3. ↑ Крымскае ханства — артыкул з Кругасвет
  4. ↑ Российский и русский // Справочно-информационный портал Грамота.ру − русский язык для всех (www.gramota.ru) (Праверана 15 студзеня 2014)
  5. ↑ Зимин А. А., Хорошкевич А. Л. Россия времени Ивана Грозного. — м: Наука, 1982.
  6. ↑ Перевезенцев, С. В. Смысл русской истории. — м: «Вече», 2004.
  7. ↑ «22 кастрычніка 1721 года ў Пецярбургу ў Троіцкам саборы цару Пятру I быў паднесены тытул „імператар“. Прынята лічыць, што менавіта ў гэты дзень Расійскае царства афіцыйна ператварыліся ў Расійскую імперыю і пачаўся адлік новага, імперскага перыяду ў гісторыі краіны» Гл.: Агеева О. Г. Титул императора Петра I и понятие «империя» в России в первой четверти XVIII в. // Межславянские взаимоотношения и связи. — М., 1999. — С. 5.
  8. ↑ а б Хорошкевич А. Л. 1993, C. 40.. Памылка шаблона sfn: няма якара: CITEREFХорошкевич_А._Л.1993 (даведка)
  9. ↑ Хрестоматия по древней русской литературе / Сост. Н. К. Гудзий — м: Просвещение, 1973. — С. 296.
  10. ↑ Именной царский указ «О титулах царском и государевой печати», 1667. — цит. по Талина Г. В. Предисловие // Царская власть в XVII веке: титулование и положение // образовательный интернет-портал «Слово» (www.portal-slovo.ru) (Праверана 3 снежня 2013)
  11. ↑ Хорошкевич А. Л. 1993, Большой государственный герб Российской империи. Венцы и короны, скипетры и державы: «Смена внешних форм правления — сначала великое княжение, с 1547 года царство, с 1722 года империя — требовала и смены знаков власти, создания новых, переосмысления старых».. Памылка шаблона sfn: няма якара: CITEREFХорошкевич_А._Л.1993 (даведка)
  12. ↑ Культурология: Учебное пособие / Сост. и отв. ред. А. А. Радугин. — м: Центр, 2001. — 304 с. — ISBN 5-88860-046-6 — Гл. 2. — § 1.: «С 1547 года, с венчания Ивана IV на царство, Русь стала называться Россией. Официальное название страны — Российское государство, Россия».
  13. ↑ Перевезенцев С., д.и.н. Первый царь // Сайт Всеукраинского общественного объединения «Единое Отечество» (www.otechestvo.org.ua), 31.1.07.: «16 января 1547 года великий князь Иван IV Васильевич принял царский титул, а Московское великое княжество превратилось в Российское царство».
  14. ↑ Флоря Б. Н. Русское государство и его западные соседи (1655-1661 гг.). — М: Индрик, 2010. — С. 10. — ISBN 978-5-91674-082-0.
  15. ↑ Пашуто В. Т., Флоря Б. Н., Хорошкевич А. Л. 1982. Памылка шаблона sfn: няма якара: CITEREFПашуто_В._Т.,_Флоря_Б._Н.,_Хорошкевич_А._Л.1982 (даведка)
  16. ↑ Вялікае княства Літоўскае: Энцыклапедыя. У 3 т.. — Мн.: Беларуская Энцыклапедыя. С. 520.
  17. ↑ Вялікае княства Літоўскае: Энцыклапедыя. У 3 т.. — Мн.: Беларуская Энцыклапедыя. С. 521.

Літаратура

Спасылкі

Узята з "https://be.wikipedia.org/w/index.php?title=Маскоўская_дзяржава&oldid=1827845"