Малы замак: Розніца паміж версіямі

З Вікіпедыі, свабоднай энцыклапедыі
Інтэрактыўны прагляд гісторыі
[дагледжаная версія][дагледжаная версія]
← Папярэдняя праўкаНаступная праўка →
Змесціва выдалена Змесціва дададзена
ВізуальнаВікіразметка
др арфаграфія, перанесена: венчык → вяночак з дапамогай AWB
вікіфікацыя
Радок 28: Радок 28:


== Апісанне ==
== Апісанне ==
Узвышша размешчана на захад ад Замкавай гары. Малы замак і Замкавая гара цяпер маюць аднолькавую вышыню, якая складае 316-317 м над узроўнем [[Балтыйскае мора|Балтыйскага мора]] на Малым замку і 316,5 м на Замкавай гары, але плошча Малога замка яго амаль у тры разы большая. Першапачаткова пляцоўка будучага Малога замка была вышэйшая за астатнія ўзгоркі. Самы высокі яе пункт (315 м) знаходзіўся ў цэнтральнай часцы<ref name="beldumka"/>.
Узвышша размешчана на захад ад Замкавай гары. Малы замак і Замкавая гара цяпер маюць аднолькавую вышыню, якая складае 316—317 м над узроўнем [[Балтыйскае мора|Балтыйскага мора]] на Малым замку і 316,5 м на Замкавай гары, але плошча Малога замка яго амаль у тры разы большая. Першапачаткова пляцоўка будучага Малога замка была вышэйшая за астатнія ўзгоркі. Самы высокі яе пункт (315 м) знаходзіўся ў цэнтральнай часцы<ref name="beldumka"/>.


[[Файл:Навагрудак. Краявід.jpg|міні|злева|Краявід з малога замка]]
[[Файл:Навагрудак. Краявід.jpg|міні|злева|Краявід з малога замка]]
На думку гісторыкаў [[Таццяна Бубенка|Таццяны Бубенка]] і [[Андрэй Мяцельскі|Андрэя Мяцельскага]], Замкавая гара і Малы замак Навагрудка першапачаткова ўяўлялі сабой адзінае плато квадратнай формы з бакамі прыкладна 180х180 м (каля 3,6 [[га]]). Не раней за [[XIII]] стагоддзе быў выкапаны [[роў]], які падзяліў некалі адзінае [[Замкавае ўзвышша]] на дзве часткі. Зборны план пабудоў Малога замка дазваляе сцвярджаць, што на мяжы [[XII]]-[[XIII]] стагоддзяў роў паміж Замкавай гарой і Малым замкам яшчэ не існаваў, і яны ўяўлялі адзіную пляцоўку, на якой і ўзнік [[дзяцінец]] Новагародка<ref name="beldumka"/>.
На думку гісторыкаў [[Таццяна Бубенка|Таццяны Бубенка]] і [[Андрэй Мяцельскі|Андрэя Мяцельскага]], Замкавая гара і Малы замак Навагрудка першапачаткова ўяўлялі сабой адзінае плато квадратнай формы з бакамі прыкладна 180х180 м (каля 3,6 [[га]]). Не раней за [[XIII]] стагоддзе быў выкапаны [[роў]], які падзяліў некалі адзінае [[Замкавае ўзвышша]] на дзве часткі. Зборны план пабудоў Малога замка дазваляе сцвярджаць, што на мяжы [[XII]]—[[XIII]] стагоддзяў роў паміж Замкавай гарой і Малым замкам яшчэ не існаваў, і яны ўяўлялі адзіную пляцоўку, на якой і ўзнік [[дзяцінец]] Новагародка<ref name="beldumka"/>.


== Гісторыя ==
== Гісторыя ==
Радок 46: Радок 46:
У [[XIII ст.]] каля падножжа Замкавай гары быў насыпаны [[вал, фартыфікацыя|вал]], а ў [[XIV]] ст. ён быў падоўжаны, агарожваючы таксама Малы Замак. Гэты быў складаўся з [[пясок|пяску]] i [[гліна|гліны]] шчыльнай структуры<ref name="kamunikat"/>. Замкавую гару ад Малага Замка аддзяляў вырыты роў, які запаўняла вада. Паведамляючы аб паходзе [[Леў Данілавіч|Льва Данілавіча]] пад [[1274]] г. на Новагародак, летапісец пісаў: «паря идяшеть съ истоковъ текоущихъ из горъ, занеморозе бяхоуть велице». Гэты пар ішоў ад вады, якая сцякала з гары i запаўняла роў<ref>Ткачоў М. А. Абароннае дойлідства… С. 21.</ref>.
У [[XIII ст.]] каля падножжа Замкавай гары быў насыпаны [[вал, фартыфікацыя|вал]], а ў [[XIV]] ст. ён быў падоўжаны, агарожваючы таксама Малы Замак. Гэты быў складаўся з [[пясок|пяску]] i [[гліна|гліны]] шчыльнай структуры<ref name="kamunikat"/>. Замкавую гару ад Малага Замка аддзяляў вырыты роў, які запаўняла вада. Паведамляючы аб паходзе [[Леў Данілавіч|Льва Данілавіча]] пад [[1274]] г. на Новагародак, летапісец пісаў: «паря идяшеть съ истоковъ текоущихъ из горъ, занеморозе бяхоуть велице». Гэты пар ішоў ад вады, якая сцякала з гары i запаўняла роў<ref>Ткачоў М. А. Абароннае дойлідства… С. 21.</ref>.


Вал на Малым Замку [[Ткачоў]] характэрызаваў як дрэваземляное ўмацаванне. У заходняй частцы вала адкрыты рэшткі ахоўнай вежы, складзенай з камяню i цэглы. Гэтая вежа, як i [[Новагародская вежа|на Замкавай гары]], належыць да тыпу [[валынскія вежы|валынскіх]]<ref>Ткачев М. А. Работа отряда по изученню военного зодчества Белоруссии.//АО 1973 г. М., 1974. С. 382</ref>. Дрэвазямляная канструкцыя характэрная для шэрагу гарадоў на тэрыторыі Беларусі ([[Пінск]], [[Давыд-Гарадок]]), а таксама з'яўляецца тыповый для гарадоў [[Валынь|Валыні]] i [[Галіцкая зямля|Галіцкай зямлі]], дзе яна зафіксавана ў помніках пачынаючы з канца [[1 тысячагоддзе|1 тысячагоддзя]]<ref name="kamunikat"/>.
Вал на Малым Замку [[Ткачоў]] характэрызаваў як дрэваземляное ўмацаванне. У заходняй частцы вала адкрыты рэшткі ахоўнай вежы, складзенай з камяню i цэглы. Гэтая вежа, як i [[Новагародская вежа|на Замкавай гары]], належыць да тыпу [[валынскія вежы|валынскіх]]<ref>Ткачев М. А. Работа отряда по изученню военного зодчества Белоруссии.//АО 1973 г. М., 1974. С. 382</ref>. Дрэвазямляная канструкцыя характэрная для шэрагу гарадоў на тэрыторыі Беларусі ([[Пінск]], [[Давыд-Гарадок]]), а таксама з’яўляецца тыповый для гарадоў [[Валынь|Валыні]] i [[Галіцкая зямля|Галіцкай зямлі]], дзе яна зафіксавана ў помніках пачынаючы з канца [[1 тысячагоддзе|1 тысячагоддзя]]<ref name="kamunikat"/>.


== Даследванне ==
== Даследванне ==
[[Культурны слой]] на ўзвышшы Малы Замак быў адкрыты ў [[1956]] г. у Навагрудку падчас археалагічнай экспедыцыі Ленінградскага аддзялення Iнстітута гісторыі матэрыяльнай культуры<ref>Гуревич Ф. Д. К истории древнего Новогрудка. Smіatowіt. Warszawa, 1962, XXІV, C. 558—559,564.</ref>.
[[Культурны слой]] на ўзвышшы Малы Замак быў адкрыты ў [[1956]] г. у Навагрудку падчас археалагічнай экспедыцыі Ленінградскага аддзялення Iнстітута гісторыі матэрыяльнай культуры<ref>Гуревич Ф. Д. К истории древнего Новогрудка. Smіatowіt. Warszawa, 1962, XXІV, C. 558—559,564.</ref>.


У насельніцтва, якое засяляла наваградскія ўзвышшы, была ўжо добра сфарміраваная культура. Рэшткі домабудаўніцтва на Малым Замку дазваляюць мяркаваць, што там пераважалі наземныя [[зруб]]ныя пабудовы, хаця сустракаліся i заглыбленыя. Сярод [[кераміка|керамікі]] пераважалі [[гаршок|гаршкі]] з адагнутым [[вяночак|вяночкам]], частка якіх была толькі ў верхняй частцы абточана на [[ганчарны круг|ганчарным крузе]]. Сярод шматлікіх знаходак ляпнога [[посуд]]у цікавыя фрагменты тоўстасценных [[патэльня]]ў, якія служылі навершшам [[печ]]аў<ref>Малевская М. В. Некоторые исторические связи Новогрудка в X в. (По материалам керамики)// КСИА. — 1972. — Вып. 129. — С. 14-20.; ДН. С. 14-15.</ref>.
У насельніцтва, якое засяляла наваградскія ўзвышшы, была ўжо добра сфарміраваная культура. Рэшткі домабудаўніцтва на Малым Замку дазваляюць мяркаваць, што там пераважалі наземныя [[зруб]]ныя пабудовы, хаця сустракаліся i заглыбленыя. Сярод [[кераміка|керамікі]] пераважалі [[гаршок|гаршкі]] з адагнутым [[венчык]]ам, частка якіх была толькі ў верхняй частцы абточана на [[ганчарны круг|ганчарным крузе]]. Сярод шматлікіх знаходак ляпнога [[посуд]]у цікавыя фрагменты тоўстасценных [[патэльня]]ў, якія служылі навершшам [[печ]]аў<ref>Малевская М. В. Некоторые исторические связи Новогрудка в X в. (По материалам керамики)// КСИА. — 1972. — Вып. 129. — С. 14-20.; ДН. С. 14-15.</ref>.


Сярод раннекружальнага посуду на Малым Замку знойдзены таксама некаторыя формы [[пацеркі|пацерак]], у тым ліку [[мазаіка|мазаічныя]] [[пранізкі]], якія датуюцца IX-Х ст<ref name="kamunikat">[http://pdf.kamunikat.org/3328-1.pdf Ф. Д. Гурэвіч ЛЕТАПIСНЫ НОВГОРОДОК (СТАРАЖЫТНАРУСКI НАВАГРАДАК)]</ref>.
Сярод раннекружальнага посуду на Малым Замку знойдзены таксама некаторыя формы [[пацеркі|пацерак]], у тым ліку [[мазаіка|мазаічныя]] [[пранізкі]], якія датуюцца IX-Х ст<ref name="kamunikat">[http://pdf.kamunikat.org/3328-1.pdf Ф. Д. Гурэвіч ЛЕТАПIСНЫ НОВГОРОДОК (СТАРАЖЫТНАРУСКI НАВАГРАДАК)]</ref>.

Версія ад 08:17, 4 кастрычніка 2017

Малы Замак
Найвышэйшы пункт
Абсалютная вышыня316-317 м
Размяшчэнне
53°36′06″ пн. ш. 25°49′31″ у. д.HGЯO
Горная сістэма[[Навагрудскае ўзвышша|Навагрудскае ўзвышша]] 
У паняцця ёсць і іншыя значэнні, гл. Малы замак.

Малы Замак — узвышша ў Навагрудку, летапісны «вакольны горад».

Апісанне

Узвышша размешчана на захад ад Замкавай гары. Малы замак і Замкавая гара цяпер маюць аднолькавую вышыню, якая складае 316—317 м над узроўнем Балтыйскага мора на Малым замку і 316,5 м на Замкавай гары, але плошча Малога замка яго амаль у тры разы большая. Першапачаткова пляцоўка будучага Малога замка была вышэйшая за астатнія ўзгоркі. Самы высокі яе пункт (315 м) знаходзіўся ў цэнтральнай часцы[1].

Краявід з малога замка

На думку гісторыкаў Таццяны Бубенка і Андрэя Мяцельскага, Замкавая гара і Малы замак Навагрудка першапачаткова ўяўлялі сабой адзінае плато квадратнай формы з бакамі прыкладна 180х180 м (каля 3,6 га). Не раней за XIII стагоддзе быў выкапаны роў, які падзяліў некалі адзінае Замкавае ўзвышша на дзве часткі. Зборны план пабудоў Малога замка дазваляе сцвярджаць, што на мяжы XII—XIII стагоддзяў роў паміж Замкавай гарой і Малым замкам яшчэ не існаваў, і яны ўяўлялі адзіную пляцоўку, на якой і ўзнік дзяцінец Новагародка[1].

Гісторыя

Ф. Д. Гурэвіч усталявала, што першапачатковае паселішча ў Навагрудку ўзнікае на Малым замку. Найбольш раннія матэрыялы тут прадстаўлены знаходкамі лімонападобных пацерак, аднабаковымі грабянямі, ключом тыпу «А», бронзавымі пласціністымі пярсцёнкамі, керамікай, характэрнай для Х-ХІ стагоддзяў[1].

Малы Замак быў заселены як па краях так i ў цэнтры, у той час як Замкавая гара напачатку засялялася толькі па краях пляцоўкі[2]. З канца X да канца XI ст. на Малым Замку пераважала свободная забудова[2]. Прычынай ранняга засялення гэтага ўчастку стала дамінантнае становішча заходняга часткі Замкавага ўзвышша (Малога замка)[1].

У другой палове XI ст. на паселішчы Замкавай гары насыпалі вал, які ператварыў яе ў дзяцінец, а Малы Замак i суседняе ўзвышша сталі пасадамі[2]. Верагодна, у гэты час, пляцоўка, агароджаная валам, служыла як крэпасць i сховішча для жыхароў пасадаў[2].

Пляцоўка Малога Замка заставалася неўмацаванай да пачатку XII ст[2]. З узвядзеннем вала на Малым Замку ў пачатку XII ст. жыхары ствараюць другую лінію абарончых збудаванняў i фарміруецца вакольны горад Навагрудка.

У XIII ст. каля падножжа Замкавай гары быў насыпаны вал, а ў XIV ст. ён быў падоўжаны, агарожваючы таксама Малы Замак. Гэты быў складаўся з пяску i гліны шчыльнай структуры[2]. Замкавую гару ад Малага Замка аддзяляў вырыты роў, які запаўняла вада. Паведамляючы аб паходзе Льва Данілавіча пад 1274 г. на Новагародак, летапісец пісаў: «паря идяшеть съ истоковъ текоущихъ из горъ, занеморозе бяхоуть велице». Гэты пар ішоў ад вады, якая сцякала з гары i запаўняла роў[3].

Вал на Малым Замку Ткачоў характэрызаваў як дрэваземляное ўмацаванне. У заходняй частцы вала адкрыты рэшткі ахоўнай вежы, складзенай з камяню i цэглы. Гэтая вежа, як i на Замкавай гары, належыць да тыпу валынскіх[4]. Дрэвазямляная канструкцыя характэрная для шэрагу гарадоў на тэрыторыі Беларусі (Пінск, Давыд-Гарадок), а таксама з’яўляецца тыповый для гарадоў Валыні i Галіцкай зямлі, дзе яна зафіксавана ў помніках пачынаючы з канца 1 тысячагоддзя[2].

Даследванне

Культурны слой на ўзвышшы Малы Замак быў адкрыты ў 1956 г. у Навагрудку падчас археалагічнай экспедыцыі Ленінградскага аддзялення Iнстітута гісторыі матэрыяльнай культуры[5].

У насельніцтва, якое засяляла наваградскія ўзвышшы, была ўжо добра сфарміраваная культура. Рэшткі домабудаўніцтва на Малым Замку дазваляюць мяркаваць, што там пераважалі наземныя зрубныя пабудовы, хаця сустракаліся i заглыбленыя. Сярод керамікі пераважалі гаршкі з адагнутым венчыкам, частка якіх была толькі ў верхняй частцы абточана на ганчарным крузе. Сярод шматлікіх знаходак ляпнога посуду цікавыя фрагменты тоўстасценных патэльняў, якія служылі навершшам печаў[6].

Сярод раннекружальнага посуду на Малым Замку знойдзены таксама некаторыя формы пацерак, у тым ліку мазаічныя пранізкі, якія датуюцца IX-Х ст[2].

У матэрыялах ранняга паселішча на Малым Замку адбіліся заняткі жыхароў сельскай гаспадаркай i разнастайнымі промысламі, а таксама дамашняй вытворчасцю. Аб апошнім сведчаць шматлікія гліняныя i больш рэдкія каменныя прасліцы, касцяныя прылады i іншыя знаходкі[2].

Зноскі

  1. ↑ а б в г Основание Новоугородка: гипотезы и реальность
  2. ↑ а б в г д е ё ж з Ф. Д. Гурэвіч ЛЕТАПIСНЫ НОВГОРОДОК (СТАРАЖЫТНАРУСКI НАВАГРАДАК)
  3. ↑ Ткачоў М. А. Абароннае дойлідства… С. 21.
  4. ↑ Ткачев М. А. Работа отряда по изученню военного зодчества Белоруссии.//АО 1973 г. М., 1974. С. 382
  5. ↑ Гуревич Ф. Д. К истории древнего Новогрудка. Smіatowіt. Warszawa, 1962, XXІV, C. 558—559,564.
  6. ↑ Малевская М. В. Некоторые исторические связи Новогрудка в X в. (По материалам керамики)// КСИА. — 1972. — Вып. 129. — С. 14-20.; ДН. С. 14-15.

Спасылкі

Узята з "https://be.wikipedia.org/w/index.php?title=Малы_замак&oldid=2897194"