Брэсцкае гета: Розніца паміж версіямі

З Вікіпедыі, свабоднай энцыклапедыі
Інтэрактыўны прагляд гісторыі
[дагледжаная версія][дагледжаная версія]
← Папярэдняя праўкаНаступная праўка →
Змесціва выдалена Змесціва дададзена
ВізуальнаВікіразметка
др вырашэнне неадназначнасцяў using AWB
Няма тлумачэння праўкі
Радок 1: Радок 1:
[[Выява:Bronnaya Gora, Train Station.jpg|thumb|Месца пакарання польскіх яўрэяў — Бронная Гара]]
[[Выява:Bronnaya Gora, Train Station.jpg|thumb|Месца пакарання польскіх яўрэяў — Бронная Гара]]
[[Выява:Forest, Bronnaya Gora, Belarus.jpg|thumb|[[Бронная гара|Месца растрэла]] вязняў гета і абеліск у гонар іх памяці]]
[[Выява:Forest, Bronnaya Gora, Belarus.jpg|thumb|[[Бронная гара|Месца растрэла]] вязняў гета і абеліск у гонар іх памяці]]
'''Брэсцкае гета''' ([[16 снежня]] [[1941]] — [[18 кастрычніка]] [[1942]]) — месца, куды прымусова былі пераселеныя [[яўрэі]] горада [[Брэст]]а і наваколляў ў рамках [[Халакост у Беларусі|пераследу і знішчэння яўрэяў]] падчас акупацыі тэрыторыі Беларусі немцамі падчас [[Другая сусветная вайна|Другой сусветнай вайны]].
'''Брэсцкае гета''' ([[16 снежня]] [[1941]] — [[18 кастрычніка]] [[1942]]) — месца, куды прымусова былі пераселеныя [[яўрэі]] горада [[Брэст]]а і наваколляў у ходзе [[Халакост у Беларусі|пераследу і знішчэння яўрэяў]] падчас акупацыі тэрыторыі Беларусі немцамі ў [[Другая сусветная вайна|Другую сусветную вайну]].


== Гісторыя ==
[[Гета ў перыяд Другой сусветнай вайны|Гета]] было створана [[16 снежня]] [[1941]] года. У яго ўвайшлі [[Маякоўскі праспект, Брэст|Маякоўскі праспект]], [[Праспект Касманаўтаў, Брэст|Праспект касманаўтаў]], [[вуліцы Гогаля, Брэст|вуліцы Гогаля]], [[Вуліца Маскоўская, Брэст|Маскоўская]], [[Вуліца Кірава, Брэст|Кірава]], [[Вуліца Дзяржынскага, Брэст|Дзяржынскага]], [[Вуліца Кірава, Брэст|Кірава]] (шырокі кут), мяжа паміж былой бальніцай і [[Рака Мухавец|Мухаўцом]]. Па стане на снежань 1941 года ў гета пражывала 18 тысяч чалавек.
[[Гета ў перыяд Другой сусветнай вайны|Гета]] было створана [[16 снежня]] [[1941]] года. У яго ўвайшлі [[Маякоўскі праспект, Брэст|Маякоўскі праспект]], [[Праспект Касманаўтаў, Брэст|Праспект касманаўтаў]], [[вуліцы Гогаля, Брэст|вуліцы Гогаля]], [[Вуліца Маскоўская, Брэст|Маскоўская]], [[Вуліца Кірава, Брэст|Кірава]], [[Вуліца Дзяржынскага, Брэст|Дзяржынскага]], [[Вуліца Кірава, Брэст|Кірава]] (шырокі кут), мяжа паміж былой бальніцай і [[Рака Мухавец|Мухаўцом]]. Па стане на снежань 1941 года ў гета пражывала 18 тысяч чалавек.


[[Вуліца Маскоўская, Брэст|Маскоўская вуліца]] (дарога з [[Варшава|Варшавы]] ў [[Мінск]] і [[Масква|Маскву]]) была падзелена на дзве няроўныя часткі: вялікую, размешчаную на поўначы, і меньшую, якая ахоплівала паўднёвую частка раёна пражывання яўрэяў . У гета была [[бальніца]] і [[крама|крамы]].
[[Вуліца Маскоўская, Брэст|Маскоўская вуліца]] (дарога з [[Варшава|Варшавы]] ў [[Мінск]] і [[Масква|Маскву]]) была падзелена на дзве няроўныя часткі: вялікую, размешчаную на поўначы, і меньшую, якая ахоплівала паўднёвую частка раёна пражывання яўрэяў . У гета была [[бальніца]] і [[крама|крамы]].


У гета сачылі за парадкам 60 супрацоўнікаў [[юдэнрат]]а<ref>Emanuel Joffe pisze z kolei o Judenracie składającym się z 12 osób, zob.: Emanuil Ioffe, «Belorusskie evrei: tragediâ i geroizm: 1941—1945», Mińsk 2003]</ref>. Старшынёй юдэнрата абралі Херша Розэнберга<ref name=autogenerated1>Tamże</ref>. Кіраўніком гета быў прызначаны камісар Беларусі<ref name=autogenerated1 />{{удакладніць}}<!--хто такі «камісар Беларусі»? -->.
У гета сачылі за парадкам 60 супрацоўнікаў [[юдэнрат]]а<ref>Emanuel Joffe pisze z kolei o Judenracie składającym się z 12 osób, zob.: Emanuil Ioffe, «Belorusskie evrei: tragediâ i geroizm: 1941—1945», Mińsk 2003]</ref>. Старшынёй юдэнрата абралі Херша Розэнберга<ref name=autogenerated1>Tamże</ref>.


У студзені [[1942]] года былі створаны падпольныя арганізацыі [[Рух Супраціўлення|Супраціўлення]]. Адзін з арганізатараў — Міхаіл Амелінскі, афіцэр польскай арміі.
У студзені [[1942]] года былі створаны падпольныя арганізацыі [[Рух Супраціўлення|Супраціўлення]]. Адзін з арганізатараў — Міхаіл Амелінскі, афіцэр польскай арміі.
Радок 13: Радок 14:
Увосень 1942 года немцы запатрабавалі ўзносы (грошы, каштоўнасці) ад яўрэяў пад пагрозай ліквідацыі гета. Нягледзячы на значныя ўзносы, у перыяд з [[15 кастрычніка|15]] па [[18 кастрычніка]] гета было ліквідавана. Большасць яўрэяў былі забітыя, а астатняя частка была сагнана на працу ў [[Трэці рэйх|Германію]]<ref>[http://www.jewishgen.org/databases/Belarus/brest.htm Informacja na stronach Jewish Genealogy]</ref>. У жывых з усіх вязняў гета засталося 19 чалавек<ref>{{кніга|аўтар=Розенблат Е.|загаловак=Палачи и жертвы Брестского гетто|аўтар выдання=Сост. [[Басин, Яков Зиновьевич|Я. Басин]]|выданне=Уроки Холокоста:история и современность|тып=Сборник научных работ|месца=Минск|выдавецтва=Ковчег|год=2010|выпуск=3|старонкі=105|isbn=9789856950059}}</ref>.
Увосень 1942 года немцы запатрабавалі ўзносы (грошы, каштоўнасці) ад яўрэяў пад пагрозай ліквідацыі гета. Нягледзячы на значныя ўзносы, у перыяд з [[15 кастрычніка|15]] па [[18 кастрычніка]] гета было ліквідавана. Большасць яўрэяў былі забітыя, а астатняя частка была сагнана на працу ў [[Трэці рэйх|Германію]]<ref>[http://www.jewishgen.org/databases/Belarus/brest.htm Informacja na stronach Jewish Genealogy]</ref>. У жывых з усіх вязняў гета засталося 19 чалавек<ref>{{кніга|аўтар=Розенблат Е.|загаловак=Палачи и жертвы Брестского гетто|аўтар выдання=Сост. [[Басин, Яков Зиновьевич|Я. Басин]]|выданне=Уроки Холокоста:история и современность|тып=Сборник научных работ|месца=Минск|выдавецтва=Ковчег|год=2010|выпуск=3|старонкі=105|isbn=9789856950059}}</ref>.


== Ушанаванне памяці ==
У памяць аб ахвярах ліквідацыі гета пасля вайны быў усталяваны [[Мемарыяльны комплекс|мемарыял]] і [[абеліск]]<ref>Grzegorz Rąkowski, «Czar Polesia», Pruszków 2001</ref>.
У памяць аб ахвярах ліквідацыі гета пасля вайны быў усталяваны [[Мемарыяльны комплекс|мемарыял]] і [[абеліск]]<ref>Grzegorz Rąkowski, «Czar Polesia», Pruszków 2001</ref>.

== Перапахаванне ==
У студзені-сакавіку 2019 года падчас будаўніцтва элітнага квартала ў цэнтры горада, на рагу вуліц Куйбышава і Машэрава былі знойдзеныя парэшткі забітых яўрэяў. На месцы расстрэла беларускія ваенныя пашукавікі працавалі каля двух месяцаў. Чалавечыя косткі знаходзілі на глыбіні 1,5 метра, у многіх чэрапах былі дзіркі ад агнястрэльных раненняў<ref>[https://news.tut.by/society/631719.html news.tut.by]</ref>. Парэшткі 1214 вязняў Брэсцкага гета перапахавалі 22 мая. Жалобная цырымонія прайшла ў гэты дзень на Паўночных могілках пад Брэстам ля памятнага знака, дзе раней былі пахаваныя рэшткі 1549 яўрэяў, закатаваных фашыстамі ў гады вайны. Удзел у цырымоніі ўзялі кіраўніцтва горада, прадстаўнікі дыпламатычных місій [[Германія|Германіі]], [[Польшча|Польшчы]], [[Расія|Расіі]], [[ЗША]], [[Украіна|Украіны]], [[Чэхія|Чэхіі]] і іншых краін, члены яўрэйскіх грамадскіх аб’яднанняў і іудзейскіх рэлігійных грамад [[Ізраіль|Ізраіля]] і Беларусі і іншыя<ref>[https://www.b-g.by/news/nad-evreyami-zamuchennyimi-v-centre-bresta-bolee-70-let-nazad-prochli-pominalnuyu-molitvu-mnogo-foto-i-video/ b-g.by]</ref><ref>[https://nn.by/?c=ar&i=230927]</ref>.


== Літаратура ==
== Літаратура ==

Версія ад 11:26, 23 мая 2019

Месца пакарання польскіх яўрэяў — Бронная Гара
Месца растрэла вязняў гета і абеліск у гонар іх памяці

Брэсцкае гета (16 снежня 1941 — 18 кастрычніка 1942) — месца, куды прымусова былі пераселеныя яўрэі горада Брэста і наваколляў у ходзе пераследу і знішчэння яўрэяў падчас акупацыі тэрыторыі Беларусі немцамі ў Другую сусветную вайну.

Гісторыя

Гета было створана 16 снежня 1941 года. У яго ўвайшлі Маякоўскі праспект, Праспект касманаўтаў, вуліцы Гогаля, Маскоўская, Кірава, Дзяржынскага, Кірава (шырокі кут), мяжа паміж былой бальніцай і Мухаўцом. Па стане на снежань 1941 года ў гета пражывала 18 тысяч чалавек.

Маскоўская вуліца (дарога з Варшавы ў Мінск і Маскву) была падзелена на дзве няроўныя часткі: вялікую, размешчаную на поўначы, і меньшую, якая ахоплівала паўднёвую частка раёна пражывання яўрэяў . У гета была бальніца і крамы.

У гета сачылі за парадкам 60 супрацоўнікаў юдэнрата[1]. Старшынёй юдэнрата абралі Херша Розэнберга[2].

У студзені 1942 года былі створаны падпольныя арганізацыі Супраціўлення. Адзін з арганізатараў — Міхаіл Амелінскі, афіцэр польскай арміі.

Увосень 1942 года немцы запатрабавалі ўзносы (грошы, каштоўнасці) ад яўрэяў пад пагрозай ліквідацыі гета. Нягледзячы на значныя ўзносы, у перыяд з 15 па 18 кастрычніка гета было ліквідавана. Большасць яўрэяў былі забітыя, а астатняя частка была сагнана на працу ў Германію[3]. У жывых з усіх вязняў гета засталося 19 чалавек[4].

Ушанаванне памяці

У памяць аб ахвярах ліквідацыі гета пасля вайны быў усталяваны мемарыял і абеліск[5].

Перапахаванне

У студзені-сакавіку 2019 года падчас будаўніцтва элітнага квартала ў цэнтры горада, на рагу вуліц Куйбышава і Машэрава былі знойдзеныя парэшткі забітых яўрэяў. На месцы расстрэла беларускія ваенныя пашукавікі працавалі каля двух месяцаў. Чалавечыя косткі знаходзілі на глыбіні 1,5 метра, у многіх чэрапах былі дзіркі ад агнястрэльных раненняў[6]. Парэшткі 1214 вязняў Брэсцкага гета перапахавалі 22 мая. Жалобная цырымонія прайшла ў гэты дзень на Паўночных могілках пад Брэстам ля памятнага знака, дзе раней былі пахаваныя рэшткі 1549 яўрэяў, закатаваных фашыстамі ў гады вайны. Удзел у цырымоніі ўзялі кіраўніцтва горада, прадстаўнікі дыпламатычных місій Германіі, Польшчы, Расіі, ЗША, Украіны, Чэхіі і іншых краін, члены яўрэйскіх грамадскіх аб’яднанняў і іудзейскіх рэлігійных грамад Ізраіля і Беларусі і іншыя[7][8].

Літаратура

  • Розенблат Е. С. Палачи и жертвы Брестского гетто. — Уроки Холокоста:история и современность. — Ковчег, 2010. — С. 100-107. — ISBN 9789856950059.
  • Иоффе Э. Г. Участие евреев в Брестском антифашистском подполье (1941-1944). — Уроки Холокоста:история и современность. — Ковчег, 2010. — С. 161-164. — ISBN 9789856950059.

Фільмы

  • «Брэсцкае гета» — дакументальны фільм Ёнас Місявічуса, Алены Якавіч і Іллі Альтмана[9]

Зноскі

  1. ↑ Emanuel Joffe pisze z kolei o Judenracie składającym się z 12 osób, zob.: Emanuil Ioffe, «Belorusskie evrei: tragediâ i geroizm: 1941—1945», Mińsk 2003]
  2. ↑ Tamże
  3. ↑ Informacja na stronach Jewish Genealogy
  4. ↑ Розенблат Е. Палачи и жертвы Брестского гетто. — Уроки Холокоста:история и современность. — Минск: Ковчег, 2010. — С. 105. — ISBN 9789856950059.
  5. ↑ Grzegorz Rąkowski, «Czar Polesia», Pruszków 2001
  6. ↑ news.tut.by
  7. ↑ b-g.by
  8. ↑ [1]
  9. ↑ Брестское гетто. RTVi (18 апреля). Праверана 21 кастрычніка 2010.

Спасылкі

Узята з "https://be.wikipedia.org/w/index.php?title=Брэсцкае_гета&oldid=3377587"