Савецкая гвардыя

Савецкая гвардыя — вайсковыя часці, караблі, злучэнні і аб’яднанні Узброеных Сіл СССР, якія атрымалі ганаровае званне і былі ператвораны ў гвардзейскія за масавую гераічнасць, мужнасць і высокае воінскае майстэрства, праяўленае ў баях у час Вялікай Айчыннай вайны, а таксама часці рэактыўнай артылерыі і зноў сфарміраваныя злучэнні (аб’яднанні), у склад якіх увайшлі часці (злучэнні), што раней атрымалі званне гвардзейскіх.

Гвардзейскім часцям, злучэнням і караблям уручаліся гвардзейскія баявыя сцягі. Для ваеннаслужачых гвардзейскіх часцей і злучэнняў 21 мая 1942 года быў заснаваны нагрудны знак «Гвардыя», а для гвардзейцаў РСЧФ — прамавугольная пласцінка з муаравай стужкай аранжавага колеру з чорнымі падоўжнымі палосамі. Адначасова былі ўведзены гвардзейскія воінскія званні^[1]^[2]. Перад воінскім званнем ваеннаслужачага, праходзілага вайсковую службу ў гвардзейскай вайсковыя часці, на гвардзейскім караблі, дадаецца слова «Гвардыі».

У РСЧА і РСЧФ на падставе загадаў Стаўкі Вярхоўнага Галоўнакамандавання аб грашовым забеспячэнні асабовага склада, усяму начальніцкаму (вышэйшаму, старэйшаму, сярэдняму і малодшаму) складу гвардзейскіх фарміраванняў быў усталяваны паўтарачны, а байцам падвойны аклад утрымання.

Гісторыя

18 верасня 1941 года па рашэнні Стаўкі ВГК загадам Наркама Абароны Саюза ССР ад 18 верасня 1941 года № 308, чатыром стралковым дывізіям СССР — 100-й, 127-й, 153-й і 161-й — «за баявыя подзвігі, за арганізаванасць, дысцыпліну і прыкладны парадак» былі прысвоены ганаровыя найменні «гвардзейскія», і яны былі пераназваны і ператвораны ў 1-ю, 2-ю, 3-ю і 4-ю гвардзейскія адпаведна^[3]^[4].

19 чэрвеня 1942 года заснаваны гвардзейскі Ваенна-марскі сцяг, а 31 ліпеня 1942 года ўведзена ў дзеянне Палажэнне пра гвардыю Флоту СССР^[1].

У далейшым у час вайны многія загартаваныя ў баях часці і злучэнні Чырвонай Арміі былі ператвораны ў гвардзейскія. Існавалі гвардзейскія палкі, дывізіі, карпусы і арміі.

Воінскія званні ваеннаслужачых, якія праходзяць службу ў гвардзейскіх часцях і злучэннях, маюць прыстаўку «гвардыі» — напрыклад, «гвардыі курсант», «гвардыі маёр-інжынер», «гвардыі генерал-палкоўнік». У гады вайны ў ВМФ да воінскіх званняў ваеннаслужачых, якія праходзяць службу ў гвардзейскіх часцях, дадаваліся словы «гвардыі» (для авіяцыі і берагавой абароны) — напрыклад, «гвардыі капітан», а таксама «гвардзейскага экіпажа» (для плаўсаставу) — напрыклад, «гвардзейскага экіпажа капітан першага рангу».^[5]

Да канца вайны савецкая гвардыя ўключала 11 армій і 6 танкавых армій; 40 стралковых, 7 кавалерыйскіх, 12 танкавых, 9 механізаваных і 14 авіяцыйных карпусоў; 215 дывізій; 18 баявых караблёў і вялікая колькасць часцей розных відаў Узброеных Сіл і родаў войскаў^[4].

У Вялікай Айчыннай вайне ганараваны ганаровага звання гвардзейскіх:

11 армій (А);
6 танкавых армій (ТА);
адна конна-механізаваная група (КМГ);
40 стралковых карпусоў (ск);
7 кавалерыйскіх карпусоў (кк);
12 танкавых карпусоў (тк);
9 механізаваных карпусоў (мк);
6 матацыклетных палкоў (мцп);
14 авіяцыйных карпусоў (ак);
117 стралковых дывізій (сд);
9 паветрана-дэсантных дывізій (пдд);
17 кавалерыйскіх дывізій (кд);
6 артылерыйскіх дывізій (артд);
53 авіяцыйных дывізій (ад);
6 зенітна-артылерыйскіх дывізій (зартд);
7 дывізій рэактыўнай артылерыі (драрт);
13 мотастралковых брыгад (мсбр);
тры паветрана-дэсантных брыгады (пдбр);
66 танкавых брыгад (тбр);
28 механізаваных брыгад (мбр);
тры самаходных артылерыйскіх брыгады (сартбр);
64 артылерыйскія брыгады (артбр);
адна мінамётная брыгада (мінбр);
11 знішчальна-процітанкавых брыгад (зптбр);
40 брыгад рэактыўнай артылерыі (бррарт);
6 інжынерных брыгад (інжбр);
адна чыгуначная брыгада (28ждбр, стала 1гв.ждбр);
адзін умацаваны раён (УР)^[1].(1-ы гвардзейскі ўмацаваны раён ператвораны з 76-га ўмацаванага раёна, 4 мая 1943 г.)

Званнямі гвардзейскіх былі ганараваны караблі і часці Рабоча-Сялянскага Чырвонага флота (РСЧФ) УС СССР: 18 надводных караблёў, 16 падводных лодак (ПЛ), 13 дывізіёнаў баявых катараў, дзве авіяцыйныя дывізіі, два зенітна-артылерыйскіх палкі, адна брыгада марской пяхоты, адна марская чыгуначная артылерыйская брыгада^[1].

Пасля завяршэння Вялікай Айчыннай вайны некаторая колькасць гвардзейскіх часцей, злучэнняў і аб’яднанняў базавалася ў Усходняй Еўропе. У прыватнасці, у Групе савецкіх акупацыйных войскаў у Германіі (пазней — ГСВГ, ЗГВ) дыслакавалася 139 гвардзейскіх часцей, злучэнняў і аб’яднанняў.

У мірны час пераўтварэнне аб’яднанняў, злучэнняў, часцей і караблёў у гвардзейскія не адбывалася. Аднак з мэтай захавання баявых традыцый гвардзейскія назвы, якія належалі часцям, караблям, злучэнням і аб’яднанням, пры іх расфарміраванні маглі перадавацца іншым аб’яднанням, злучэнням, часцям і караблям.

Пасля распаду Савецкага Саюза гвардзейскія часці, злучэнні і аб’яднанні захаваліся ў такіх постсавецкіх краінах, як Расія, Беларусь і Украіна.

Гвардзейскія аб’яднанні, злучэнні і часці РСЧА (1941—1945 гг.)

Назва аб’яднання, злучэнні, часці (ператворана з), камандзір ці камандуючы	У складзе: дывізіі, карпусы, арміі, фронту	Дата прысваення, загад
1-я гвардзейская стралковая дывізія (100 сд), генерал І. М. Русіянаў	?, 24-я армія, Рэзервовы фронт	18.09.41, загад № 308, НКА СССР^[3]
2-я гвардзейская стралковая дывізія (127-я стралковая дывізія), палкоўнік А. З. Акіменка	?, 24А, Рэзервовы фронт	18.09.41, загад № 308, НКА СССР^[3]
3-я гвардзейская стралковая дывізія (153-я стралковая дывізія), палкоўнік М. А. Гаген	?, 54А, Ленінградскі фронт	18.09.41, загад № 308, НКА СССР^[3]
4-я гвардзейская стралковая дывізія (161-я стралковая дывізія), палкоўнік П. Ф. Масквіцін	?, ?, Заходні фронт	18.09.41, загад № 308, НКА СССР^[3]
7-я гв. армія(???)	Сталінград,…???	, №, ????
13-я гв. армія(???)	Сталінград,…???	, №, ????
35-я гв. арміі(???)	Сталінград,…???	, №, ????
51-я гв. арміі(???)	Сталінград,…???
1-я гвардзейская мотастралковая дывізія (1-я танкавая дывізія), палкоўнік А. І. Лізюкоў	?, ?, ?	21.09.41, № 311, НКА СССР^[6]
1-я гвардзейская танкавая брыгада (4-я танкавая брыгада), палкоўнік М. Я. Катукоў	?, ?, ?	18.11.41, № 337, НКА СССР
8-я гвардзейская танкавая Чырванасцяжная ордэны Суворава брыгада	5 танкавая армія, 20 танкавы корпус (з 24.05.1943 г.), 2 Украінскі фронт	20.10.1942, загад № 332
49-я асобная гвардзейская разведвальная рота	1-ы механізаваны корпус	?, ?
1-я гвардзейская чыгуначная брыгада (28-я чыгуначная брыгада), палкоўнік М. У. Барысаў	чыгуначныя войскі	28.04.42, № 127, НКА СССР
30-я гвардзейская стралковая дывізія (238-я стралковая дывізія)	?, ?, ?	24.05.42, №, НКА СССР
85-ы гвардзейскі гаўбічны артылерыйскі полк (594-ы гарматны артылерыйскі полк), падпалкоўнік В. Ф. Чылікін	Рэзерв Галоўнага Камандавання	16.08.1942
39-я гвардзейская стралковая дывізія, генерал-маёр Герой Савецкага Саюза С. С. Гур’еў	1-я гв. арміі, з верасня 1942 года 62-й гв. арміі(з красавіка 1943 — 8-я гвардзейская), (Сталінградскі, Паўднёва-Заходні, 3-і Украінскі і Беларускі франты)	, №, НКА СССР
2-і гвардзейскі танкавы корпус (папярэднік — 24-ы танкавы корпус)	Сталінградскі, Паўднёва-Заходні, Заходні і 3-і Беларускі франты	26.12.1942, № 412, НКА СССР
69-я гвардзейская стралковая дывізія (120-я стралковая дывізія), генерал-маёр К. К. Джахуа	21-я армія, Сталінградскі фронт	06.02.43, № , НКА СССР
75-я гвардзейская стралковая дывізія (95-я стралковая дывізія), генерал-маёр В. А. Гарышні	62-я армія, Сталінградскі фронт	01.03.43, № 104, НКА СССР
76-я гвардзейская стралковая дывізія (157-я стралковая дывізія), генерал-маёр А. В. Кірсанаў	?,?, Сталінградскі фронт	01.03.43, № 104, НКА СССР
237-ы гвардзейскі стралковы полк (633-і стралковы полк)	157-я стралковая дывізія, ?,?, Сталінградскі фронт	01.03.43, № 104, НКА СССР
9-я гвардзейская штурмавая авіяцыйная дывізія (292-я штурмавая авіяцыйная дывізія), генерал-маёр авіяцыі Ф. А. Агальцоў	1-ы штурмавы авіяцыйны корпус, 5-я паветраная армія, 2-і Украінскі фронт	05.02.44,
141-ы гвардзейскі штурмавы авіяцыйны полк (667-ы штурмавы авіяцыйны полк), падпалкоўнік Д. К. Рымшын	5-я паветраная армія,	05.02.44,
144-ы гвардзейскі штурмавы авіяцыйны полк (800-ы штурмавы авіяцыйны полк), падпалкоўнік П. М. Шышкін	5-я паветраная армія,	05.02.44,
155-ы гвардзейскі штурмавы авіяцыйны полк (820-ы штурмавы авіяцыйны полк), падпалкоўнік Р. У. Чарняцоў	5-я паветраная армія,	05.02.44,
12-я гвардзейская знішчальная авіяцыйная дывізія (203-я знішчальная авіяцыйная дывізія), генерал-маёр авіяцыі К. Баранчук	5-я паветраная армія,	05.02.44,
15-ы гвардзейскі бамбардзіровачны Севастопальскі Чырванасцяжны авіяцыйны полк	4-ы гвардзейскі бамбардзіровачны авіяцыйны корпус	26.03.1943, № 138 НКА СССР
156-ы гвардзейскі знішчальны авіяцыйны полк (247-ы знішчальны авіяцыйны полк), падпалкоўнік Я. Н. Куціхін	5-я паветраная армія,	05.02.44,
152-і гвардзейскі знішчальны авіяцыйны полк (270-ы знішчальны авіяцыйны полк), Герой Савецкага Саюза падпалкоўнік В. А. Мяркушаў	5-я паветраная армія,	05.02.44,
153-і гвардзейскі знішчальны авіяцыйны полк (516-ы знішчальны авіяцыйны полк), маёр А. І. Мачалін	5-я паветраная армія,	05.02.44,
8-я гвардзейская бамбардзіровачная авіяцыйная дывізія (293-я бамбардзіровачная авіяцыйная дывізія), палкоўнік Г. В. Грыбакін	5-я паветраная армія,	05.02.44,
160-ы гвардзейскі бамбардзіровачны авіяцыйны полк (780-ы бамбардзіровачны авіяцыйны полк), падпалкоўнік Ф. Д. Лушаеў	5-я паветраная армія,	05.02.44,
161-ы гвардзейскі бамбардзіровачны авіяцыйны полк (804-ы бамбардзіровачны авіяцыйны полк), маёр А. М. Сямёнаў	5-я паветраная армія,	05.02.44,
162-і гвардзейскі бамбардзіровачны авіяцыйны полк (854бап), падпалкоўнік Л. А. Новікаў	5-я паветраная армія,	05.02.44,
1-е гвардзейскае Ульянаўскае Чырванасцяжнае танкавае вучылішча, Герой Савецкага Саюза, генерал-маёр танкавых войскаў Кашуба У. Н.		26.06.43, № 252 НКА СССР
Гвардзейскае Харкаўскае танкавае вучылішча (33-я асобная гвардзейская танкавая брыгада), гвардыі палкоўнік В. С. Цітоў ?		23.08.44, нам. НКА СССР

Гвардзейскія злучэнні, караблі і часці РСЧФ (1942—1945 гг.)

Назва злучэння, карабля, часці	Флот, флатылія, фронт	Дата прысваення
2-я гвардзейская стралковая брыгада (ператворана з 71-й марской стралковай брыгады)	Зах. фр.	5.01.42
1-ы гвардзейскі мінна-тарпедны авіяцыйны полк	КБФ	18.01.42
2-і гвардзейскі знішчальны авіяцыйны полк ВПС Паўночнага флоту (ператвораны з 72-га змяшанага авіяпалка)	СФ	18.01.42
3-і гвардзейскі знішчальны авіяцыйны полк (ператвораны з 5-га знішчальнага авіяпалка)	КБФ	18.01.42
4-ы гвардзейскі знішчальны авіяцыйны полк (ператвораны з 13-га знішчальнага авіяпалка)	КБФ	18.01.42
3-я гвардзейская стралковая брыгада (ператворана з 75-й марской стралковай брыгады)	Сяўба.-Зах. фр.	18.03.42
Гвардзейская падводная лодка Д-3 «Чырвонагвардзеец»	СФ	3.04.42
Гвардзейская падводная лодка «К-22»	СФ	3.04.42
Гвардзейская падводная лодка «М-171»	СФ	3.04.42
Гвардзейская падводная лодка «М-174»	СФ	3.04.42
Гвардзейскі крэйсер «Чырвоны Каўказ»	ЧФ	3.04.42
Гвардзейскі эскадраны мінаносец «Устойлівы»	КБФ	3.04.42
Гвардзейскі мінны загараджальнік «Марці»	КБФ	3.04.42
Гвардзейскі тральшчык «Гафель» («Т-205»)	КБФ	3.04.42
5-ы гвардзейскі мінна-тарпедны авіяцыйны полк (ператвораны з 2-га мінна-тарпеднага авіяпалка)	ЧФ	3.04.42
6-ы гвардзейскі знішчальны авіяцыйны полк (ператвораны з 8-га знішчальнага авіяпалка)	ЧФ	3.04.42
4-ы асобны гвардзейскі мінамётны дывізіён маракоў	Зах. фр.	3.04.42
14-ы асобны гвардзейскі мінамётны дывізіён маракоў	Зах. фр.	3.04.42
Гвардзейскі крэйсер «Чырвоны Крым»	ЧФ	18.06.42
1-ы гвардзейскі зенітна-артылерыйскі полк (ператвораны з 61-га зенітна-артылерыйскага палка)	ЧФ	18.06.42
2-і гвардзейскі зенітна-артылерыйскі полк (ператвораны з 6-га зенітна-артылерыйскага палка)	КБФ	18.06.42
3-і асобны гвардзейскі артылерыйскі дывізіён	ЧФ	18.06.42
Гвардзейская падводная лодка «Щ-205»	ЧФ	1.03.43
Гвардзейская падводная лодка «Щ-303»	КБФ	1.03.43
Гвардзейская падводная лодка «Щ-309»	КБФ	1.03.43
Гвардзейская падводная лодка «Л-3»	КБФ	1.03.43
1-ы гвардзейскі дывізіён бранякатараў	Волж. фл-я	1.03.43
2-і гвардзейскі дывізіён бранякатараў	Волж. фл-я	1.03.43
Гвардзейскі эскадраны мінаносец «Грукотны»	СФ	1.03.43
Гвардзейскі эскадраны мінаносец «Кемлівы»	ЧФ	1.03.43
Гвардзейскі тральшчык «Абаронца»	ЧФ	1.03.43
7-ы гвардзейскі пікіровачна-штурмавы авіяцыйны полк (ператвораны з 57-га штурмавога авіяпалка)	КБФ	1.03.43
15-я гвардзейская марская стралковая брыгада (ператворана з 154-й марской стралковай брыгады)	Дон. фр.	1.03.43
11-я гвардзейская марская стралковая брыгада (ператворана з 66-й марской стралковай брыгады)	Дон. фр.	4.04.43
Гвардзейская падводная лодка «М-35»	ЧФ	31.05.43
8-ы гвардзейскі штурмавы авіяцыйны полк (ператвораны з 18-га штурмавога авіяпалка)	ЧФ	31.05.43
9-ы гвардзейскі мінна-тарпедны авіяцыйны полк (ператвораны з 24-га мінна-тарпеднага авіяпалка)	СФ	31.05.43
10-ы гвардзейскі знішчальны авіяцыйны полк (ператвораны з 71-га знішчальнага авіяпалка)	КБФ	31.05.43
11-ы гвардзейскі знішчальны авіяцыйны полк (ператвораны з 32-га знішчальнага авіяпалка)	ЧФ	31.05.43
Гвардзейская падводная лодка «Щ-402»	СФ	25.07.43
Гвардзейская падводная лодка «Щ-422»	СФ	25.07.43
Гвардзейская падводная лодка «М-172»	СФ	25.07.43
Гвардзейскі вартавы катар «СКА-065»	ЧФ	25.07.43
1-я гвардзейская знішчальная авіяцыйная дывізія (ператворана з 3-й знішчальнай авіядывізіі)	КБФ	25.07.43
12-і гвардзейскі пікіровачна-бамбардзіровачны авіяцыйны полк (ператвораны з 73-га пікіровачна-бамбардзіровачнага авіяпалка)	КБФ	22.01.44
13-і гвардзейскі далёкабамбардзіровачны авіяцыйны полк (ператвораны з 119-га разведвальнага авіяпалка)	ЧФ	22.01.44
3-і асобны гвардзейскі зенітна-артылерыйскі дывізіён (ператвораны з 2-га асобнага зенітна-артылерыйскага дывізіёна)	КБФ	22.01.44
1-я марская артылерыйская чыгуначная брыгада (ператворана з 101-й марской артылерыйскай чыгуначнай брыгады)	КБФ	22.01.44
1-ы гвардзейскі дывізіён тарпедных катараў	КБФ	22.02.44
1-ы гвардзейскі дывізіён вартавых катараў	КБФ	22.02.44
2-гі гвардзейскі дывізіён малых паляўнічых за падводнымі лодкамі	СФ	1.04.44
2-я гвардзейская мінна-тарпедная авіяцыйная дывізія (ператворана з 1-й мінна-тарпеднай дывізіі)	ЧФ	5.05.44
Гвардзейская падводная лодка «З-33»	ЧФ	22.07.44
Гвардзейская падводная лодка «Щ-215»	ЧФ	22.07.44
Гвардзейская падводная лодка «М-62»	ЧФ	22.07.44
2-і гвардзейскі дывізіён катараў-тральшчыкаў	КБФ	29.07.44
14-ы гвардзейскі знішчальны авіяцыйны полк (ператвораны з 13-га знішчальнага авіяпалка)	КБФ	29.07.44
Гвардзейская падводная лодка «З-56»	СФ	23.02.45
3-і асобны гвардзейскі дывізіён бранякатараў	Дн. фл-я	30.06.45
2-і гвардзейскі дывізіён тарпедных катараў	ТОФ	22.08.45
Гвардзейскі вартавы карабель «СКР-2»	ТОФ	22.08.45
37-ы гвардзейскі штурмавы авіяцыйны полк	ТОФ	22.08.45
13-я гвардзейская брыгада марской пяхоты	ТОФ	22.08.45
355-й асобны гвардзейскі батальён марской пяхоты	ТОФ	22.08.45
3-і гвардзейскі дывізіён тарпедных катараў	ТОФ	26.08.45
Гвардзейскі вартавы карабель «Завея»	ТОФ	26.08.45
Гвардзейскі мінны загараджальнік «Ахоцк»	ТОФ	26.08.45
Гвардзейскі тральшчык «Т-278»	ТОФ	26.08.45
Гвардзейскі тральшчык «Т-281»	ТОФ	26.08.45
17-ы гвардзейскі бліжнебамбардзіровачны авіяцыйны полк (ператвораны з 34-га пікіровачнага авіяпалка)	ТОФ	26.08.45
26-ы гвардзейскі штурмавы авіяцыйны полк	ТОФ	26.08.45
50-ы асобны гвардзейскі разведвальны авіяцыйны полк	ТОФ	26.08.45
52-і гвардзейскі мінна-тарпедны авіяцыйны полк	ТОФ	26.08.45
365-й асобны гвардзейскі батальён марской пяхоты	ТОФ	26.08.45
140-ы гвардзейскі разведвальны атрад	ТОФ	26.08.45
19-ы гвардзейскі знішчальны авіяцыйны полк ВПС ВМФ	ТОФ	28.08.45
61-ы гвардзейскі знішчальны авіяцыйны полк	ТОФ	28.08.45
3-й асобны гвардзейскі дывізіён бранякатараў	КАФ	30.08.45
1-ы гвардзейскі атрад бранякатараў	КАФ	30.08.45
Гвардзейскі манітор «Свярдлоў»	КАФ	30.08.45
Гвардзейскі манітор «Сун-Ят-Сен»	КАФ	30.08.45
Гвардзейская кананерская лодка «Чырвоная Зорка»	КАФ	30.08.45
Гвардзейская кананерская лодка «Пралетарый»	КАФ	30.08.45
2-я гвардзейская марская артылерыйская чыгуначная брыгада	КБФ	15.09.45
11-я асобная гвардзейская чыгуначная артылерыйская батарэя	КБФ	15.09.45
22-гі гвардзейскі знішчальны авіяцыйны полк (ператвораны з 6-га знішчальнага авіяпалка)	ТОФ	26.09.45

Правільнае напісанне назваў асобных гвардзейскіх часцей

Парадак і правілы напісанні сапраўднай назвы вайсковага фарміравання ў УС СССР і НД Расіі рэгламентуюцца загадамі адпаведна Міністра абароны СССР (НКА СССР, ВМ СССР) і Міністра абароны Расійскай Федэрацыі.

Галерэя

Савецкі гвардзейскі знак. Знак узору 1942 года. меркавана заводу ШМЗ/НКШЗ.
Марка СССР, Нагрудны знак гвардыі,1945 г..
Савецкі гвардзейскі знак (Нагрудны знак гвардыі).
Гвардзейская стужка на Гвардзейскам ваенна-марскім сцягу эсмінца «Грукотны».
Савецкі гвардзейскі сцяг ВМФ УС СССР (з 21 красавіка 1964 па 26 ліпеня 1992 года).
Савецкі гвардзейскі знак на бронетэхніцы, СУ-122, Кубінка, 10 верасня 2006 год.
Сучасны гвардзейскі сцяг ВМФ НД Расіі (з 2001 года).

Гл. таксама

Зноскі

↑ ^а ^б ^в ^г Военный энциклопедический словарь. — М.: Воениздат, 1984. — 863 с.
↑ Приказ с объявлением Указа Президиума Верховного Совета СССР «О введении для военнослужащих гвардейских частей и соединений Красной Армии и Военно-Морского Флоту гвардейских военных званий» № 167 8 мая 1942 г. — Русский архив: Великая Отечественная: Приказы народного комиссара обороны СССР 22 июня 1941 г. — 1942 г. — М.: Терра, 1997. — Т. 13. — С. 243. — 448 с. — ISBN 5-85255-708-0. Архівавана 23 верасня 2013.
↑ ^а ^б ^в ^г ^д Приказ о переименовании 100, 127, 153 И 161-й стрелковых дивизий в 1, 2, 3 И 4-ю гвардейские дивизии № 308 18 сентября 1941 г.. — Сборник боевых документов Великой Отечественной войны. — М., 1947. — С. 5—6. Архівавана 3 снежня 2018.
↑ ^а ^б Н. И. Кобрин, Б. П. Фролов. Советским Вооружённым Силам — 60 лет (Сопроводительный текст, часть вторая). — М.: Знание, 1978. — 32 с.
↑ name «Указ Прэзідыума Вярхоўнага Савета СССР ад 21.05.1942 г. „Аб увядзенні для ваеннаслужачых гвардзейскіх часцей і злучэнняў Чырвонай Арміі і Ваенна-Марскога Флоту гвардзейскіх воінскіх званняў“»
↑ 1-я матарызаваная Маскоўская Чырванасцяжная дывізія (нявызн.). rkka.ru. Архівавана з першакрыніцы 11 сакавіка 2012. Праверана 3 сакавіка 2011.

Літаратура

Большая советская энциклопедия (БСЭ), Третье издание, выпущенной издательством «Советская энциклопедия» в 1969—1978 годах в 30 томах;
Гвардия советская // Советская Военная Энциклопедия (в 8 томах) / А. А. Гречко (пред. гл. ред. комиссии). — М.: Воениздат, 1976. — Т. 2. — С. 496–498. — 640 с. — 105 000 экз.
Великая Отечественная война, 1941—1945 : (ru). — 1985. — С. 201.
Военно-морской словарь. — М.: Воениздат, 1990.

Спасылкі

«Гвардыя Савецкая» ў ВСЭ
Айрапецян Б. В., Гісторыя знака «Гвардыя» Архівавана 2 лютага 2014.

[ВІСНУЎ-1] а ^б ^в ^г Военный энциклопедический словарь. — М.: Воениздат, 1984. — 863 с.

[приказ_167-2] Приказ с объявлением Указа Президиума Верховного Совета СССР «О введении для военнослужащих гвардейских частей и соединений Красной Армии и Военно-Морского Флоту гвардейских военных званий» № 167 8 мая 1942 г. — Русский архив: Великая Отечественная: Приказы народного комиссара обороны СССР 22 июня 1941 г. — 1942 г. — М.: Терра, 1997. — Т. 13. — С. 243. — 448 с. — ISBN 5-85255-708-0. Архівавана 23 верасня 2013.

[загад_308-3] а ^б ^в ^г ^д Приказ о переименовании 100, 127, 153 И 161-й стрелковых дивизий в 1, 2, 3 И 4-ю гвардейские дивизии № 308 18 сентября 1941 г.. — Сборник боевых документов Великой Отечественной войны. — М., 1947. — С. 5—6. Архівавана 3 снежня 2018.

[ReferenceA-4] а ^б Н. И. Кобрин, Б. П. Фролов. Советским Вооружённым Силам — 60 лет (Сопроводительный текст, часть вторая). — М.: Знание, 1978. — 32 с.

[5] «Указ Прэзідыума Вярхоўнага Савета СССР ад 21.05.1942 г. „Аб увядзенні для ваеннаслужачых гвардзейскіх часцей і злучэнняў Чырвонай Арміі і Ваенна-Марскога Флоту гвардзейскіх воінскіх званняў“»

[rkka-6] 1-я матарызаваная Маскоўская Чырванасцяжная дывізія (нявызн.). rkka.ru. Архівавана з першакрыніцы 11 сакавіка 2012. Праверана 3 сакавіка 2011.

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]