Перайсці да зместу

Сацыялістычная Федэратыўная Рэспубліка Югаславія

З Вікіпедыі, свабоднай энцыклапедыі
Гістарычная дзяржава
Сацыялістычная Федэратыўная Рэспубліка Югаславія
Socijalistička Federativna Republika Jugoslavija
Социјалистичка Федеративна Република Југославија
Socialistična federativna republika Jugoslavija
Герб СФР Югаславія Сцяг СФР Югаславія
Герб СФР Югаславія Сцяг СФР Югаславія
Дэвіз: ««Bratstvo i jedinstvo»
«Брацтва і еднасць»»
Гімн: «Hej Slaveni / Хеј Славени»
(«Гэй, славяне»)
< 
< 
< 
< 
< 
 >
 >
 >
 >
 >
1945 — 1992

Сталіца Бялград
Мова(ы) Сербскахарвацкая, славенская, македонская
Афіцыйная мова сербахарвацкая мова, македонская мова і славенская мова
Рэлігія праваслаўе, каталіцтва і іслам
Грашовая адзінка Югаслаўскі дынар
Плошча 255.804 км² (1989)
Насельніцтва 23.724.919 чал. (1989)
Форма кіравання Федэратыўная сацыялістычная рэспубліка
Кіраўнікі дзяржавы
Старшыня Прэзідыума Народнага Схода
 • 19451953 Іван Рыбар
Прэзідэнт
 • 19531980 Іосіп Броз Ціта
Старшыня Прэзідыума
 • 1980 Лазар Калішаўскі (першы)
 • 19911992 Бранка Косціч (в. а., апошні)
Лагатып Вікісховішча Медыяфайлы на Вікісховішчы

Сацыялістычная Федэратыўная Рэспубліка Югаславія (сербахарв.: Социjaлистичка Федеративна Република Jyгославиja / Socialistička Federativna Republika Jugoslavija) — сацыялістычная дзяржава, якая існавала ў 1945—1992 гадах на поўдні Еўропы ў паўночна-заходняй і цэнтральнай частцы Балканскага паўвострава.

Другая Сусветная вайна

[правіць | правіць зыходнік]

У 1941 годзе, пасля акупацыі Каралеўства Югаславія, на тэрыторыі Харватыі і Босніі і Герцагавіны была створана марыянеткавая дзяржава — Незалежная Дзяржава Харватыя на чале з Антэ Павелічам. Астатняя тэрыторыя была падзелена паміж Германіяй, Італіяй, Венгрыяй, Балгарыяй.

У тым жа годзе пачалася партызанская барацьба супраць акупантаў, якую ўзначаліла кампартыя Югаславіі пад кіраўніцтвам Іосіпа Броза Ціта. Была створана Народна-вызваленчая армія Югаславіі, якая ў 1944 годзе канчаткова вызваліла большую частку краіны. 20 кастрычніка 1944 года ў выніку сумесных дзеянняў югаслаўскіх войскаў з Чырвонай арміяй быў узяты Бялград[1].

Сацыялістычная «Другая Югаславія»

[правіць | правіць зыходнік]

У лістападзе 1945 года была афіцыйна скасавана манархія, Югаславія стала сацыялістычнай федэрацыяй з шасці саюзных рэспублік пад назвамі: Дэмакратычная Федэратыўная Югаславія1945), Федэратыўная Народная Рэспубліка Югаславія (ФНРЮ) (з 1946), Сацыялістычная Федэратыўная Рэспубліка (СФРЮ) (c 1963).

Мадэллю дзяржаўнага ладу сацыялістычнай Югаславіі быў абраны федэралізм. Гэтае становішча было адлюстравана ў пастанове II сесіі Антыфашысцкага Веча Народнага Вызвалення Югаславіі ад 29 лістапада 1946 «Аб утварэнні Югаславіі на федэратыўных пачатках». Заканадаўча федэратыўная прылада замацавана ў Канстытуцыі 1946.

У канцы 1940-х гг. паўсталі рознагалоссі паміж лідарам камуністычнай партыі Югаславіі Ціта і Сталіным, што прывяло да разрыву адносін з СССР. Хаця пасля смерці Сталіна гэтыя рознагалоссі часткова вырашыліся, Югаславія не стала членам Арганізацыі Варшаўскага Дагавора, а наадварот, у процівагу ёй стварыла Рух недалучэння. У гады кіравання Ціта Югаславія выконвала ролю пасярэдніка паміж Захадам і найболей адыёзнымі камуністычнымі рэжымамі (мааісцкі Кітай, Кампучыя).

Рэжым Ціта выкарыстоўваў супярэчнасці паміж дзяржавамі капіталістычнай і сацыялістычнай сістэм, што дазваляла Югаславіі ў пасляваенныя дзесяцігоддзі даволі хутка развівацца.

Смерць Ціта і фіяска нацыянальнай палітыкі, якая праводзілася яго пераемнікамі, распад сусветнай сацыялістычнай сістэмы і ўсплёск нацыяналізму ў Еўропе (і не толькі ў краінах Цэнтральна-Усходняга рэгіёна) сталі фактарамі, якія паўплывалі на Распад Югаслаўскай федэрацыі.

З прычыны нарастальных нацыянальных рознагалоссяў па завяшчанні Ціта пасля яго смерці пост прэзідэнта краіны быў скасаваны, а на чале краіны ўстаў Прэзідыум, члены якога (главы саюзных рэспублік і аўтаномных абласцей) штогод змянялі адзін аднаго па чарзе. Кароткачасовы эканамічны цуд у сярэдзіне 1980-х гг. скончыўся імклівай інфляцыяй і развалам эканомікі, што прывяло да абвастрэння адносін паміж эканамічна больш развітымі Харватыяй і Славеніяй, і астатнімі рэспублікамі.

У 1990 годзе ва ўсіх шасці рэспубліках СФРЮ былі праведзеныя мясцовыя выбары. Перамогу на іх усюды атрымалі нацыяналістычныя сілы.

Падчас грамадзянскай вайны і распаду ад Вялікай Югаславіі ў канцы XX стагоддзя аддзяліліся чатыры з шасці саюзных рэспубалік (Славенія, Харватыя, Боснія і Герцагавіна, Македонія). Тады жа на тэрыторыю спачатку Босніі і Герцагавіны, а затым аўтаномнага края Косава былі ўведзеныя міратворчыя сілы ААН пад кіраўніцтвам ЗША. У Косава, пад падставай урэгулявання cагласна мандату ААН міжэтнічнага канфлікту паміж сербскім і албанскім насельніцтвам, ЗША і іх саюзнікі правялі ваенную аперацыю па захопу і фактычнаму аддзяленню ад Югаславіі і Сербіі гэтага аўтаномнага края, які апынуўся пад пратэктаратам ААН. Тым часам Югаславія, у якой у пачатку XXI стагоддзя заставалася дзве рэспублікі, ператварылася ў Малую Югаславію (Сербія і Чарнагорыя). На сённяшні дзень, пасля правядзення рэферэндума аб незалежнасці ў Чарнагорыі, апошнія астаткі ранейшай федэрацыі сышлі ў гісторыю, Сербія і Чарнагорыя таксама сталі незалежнымі дзяржавамі.

Адміністрацыйны падзел СФР Югаславія

Адміністрацыйны падзел

[правіць | правіць зыходнік]

У Сацыялістычнай Федэратыўнай Рэспубліцы Югаславія былі створаны шэсць федэральных дзяржаў:

Зноскі