Хобіт, або Туды і назад

Хобіт, або Туды і назад
The Hobbit, or There and Back Again
Амерыканскае выданне 1938 года
Жанр	Дзіцячае эпічнае фэнтэзі
Аўтар	Дж. Р. Р. Толкін
Мова арыгінала	англійская
Дата першай публікацыі	21 верасня 1937
Выдавецтва	George Allen & Unwin
Месца публікацыі	Вялікабрытанія
Колькасць старонак	310
Ілюстратар	Дж. Р. Р. Толкін
Афармленне	Дж. Р. Р. Толкін
Носьбіт	папера
Наступны	Уладар Пярсцёнкаў
Персанажы	Більба Торбінс, Торын Дубашчыт, Гэндальф, Смог, Элранд, Gollum[d], Beorn[d] і Бард Лучнік
Медыяфайлы на Вікісховішчы

«Хо́біт, або́ Туды́ і наза́д» (англ.: The Hobbit, or There and Back Again) — дзіцячы фэнтэзійны раман англійскага пісьменніка Дж. Р. Р. Толкіна, апублікаваны 21 верасня 1937. Кніга атрымала прызнанне і лічыцца класікай дзіцячай літаратуры. Галоўны персанаж твору — хобіт Більба, які ўдзельнічае ў выправе гномаў па скарбы, якія ахоўвае цмок па імі Смог. Прайшоўшы праз розныя выпрабаванні і пабачыўшы дзівосы свету, Більба становіцца дасведчаным, мужным і адважным. Мноства сустрэтых ім на шляху персанажаў сыходзяцца зноў у заключнай бітве дзеля перамогі над злом. Цэнтральнай тэмай рамана з'яўляюцца персанальнае развіццё і гераізм.

Уражаны поспехам «Хобіту», выдавец запатрабаваў ад аўтара працягу, і Толкін пачаў працу над «Уладаром Пярсцёнкаў», падчас якой уносіў у «Хобіта» пэўныя змяненні дзеля іх большай адпаведнасці. Гэтыя значныя змены былі ўключаны ў другое выданне раману, наступныя выданні таксама выдаваліся з папраўкамі, аднак ужо нязначнымі.

Па матывах «Хобіту» былі створаны сцэнічныя, тэле-, кіна- і радыёадаптацыі, настольныя і відэагульні.

Сюжэт

Гандальф заваблівае Більба Торбінса ў склад гурта гномаў на чале з Торынам Дубашчытам, якія маюць намер адваяваць Самотную гору з яе скарбамі, якую ахоўвае цмок Смог. Задача Більба ў выправе — выконваць ролю злодзея, бо ён здольны красціся цішэй за гномаў. Не верачы сваім словам, Більба пагаджаецца, абражаны недаверам гномаў.

Першым выпрабаваннем на іхнім шляху стала сустрэча з тролямі, уратавацца ад якіх гномы здолелі толькі дзякуючы дапамозе Гандальфа. У Раздоле Элранд расшыфроўвае карту гары, тлумачачы, што існуе сакрэтны праход да пячор. Трапіўшы ў Туманныя горы, яны былі спайманы гоблінамі і апынуліся глыбока ў падзямеллях. Гандальф выратаваў іх і тут, аднак падчас уцёкаў вонкі Більба адстаў і, блукаючы ў тунэлях, знайшоў загадкавы пярсцёнак. Спаткаўшы Голума, ён просіць таго дапамогі, аднак Голум прапануе яму паразгадваць загадкі. Калі пераможа Більба, тады Голум абяцае вывесці яго наверх; у іншым выпадку ж Більба будзе з'едзены. З дапамогай пярсцёнка, які можа рабіць носьбіта нябачным, Більба ўцякае і даганяе гномаў. За кампаніяй гоняцца горныя оркі на варгах, аднак вандроўнікаў уратоўваюць арлы.

Пэўны час па дарозе да Цемналесся ім дапамагае пярэварацень Беарн, аднак у цёмны лес яны ўваходзяць без яго поні і без Гандальфа. У Цемналессі Більба ўратоўвае гномаў ад гіганцкіх павукоў, а пасля з падзямелляў лясных эльфаў. На іхнім шляху да Адзінокай гары знаходзіцца горада пасярод возера, насельнікі якога бачаць у гномах выканаўцаў даўняга прароцтва пра знішчэнне Смога.

Кампанія дасягае Адзінокай гары і адшуквае сакрэтныя дзверы; Більба даследуе цмокава логава, дзе выкрадае вялікі кубак і выяўляе прарэху ў цмокавай скуры. Смог, вырашыўшы, што госці прыйшлі з Азёрнага горада, вырашае знішчыць яго. Аднак дрозд, што пачуў Більбаў расповед пра неабароненае месца на цмокавым бруху, паведамляе пра гэта аднаму з абаронцаў горада Барду, які забівае Смога трапным стрэлам.

Калі гномы авалодваюць гарой, Більба знаходзіць Аркенстон, фамільную каштоўнасць дынастыі Торына, і прыхоўвае яе. Лясныя эльфы і азёрныя людзі абложваюць гару, патрабуючы кампенсацыю за сваю дапамогу, рэпарацыі за знішчэнне Горада-на-возеры і вяртання сваіх колішніх скарбаў, сабраных пад гарой цмокам. Торын адмаўляецца і рыхтуецца да абароны, паклікаўшы на дапамогу сваіх суродзічаў з Поўначы. Більба аддае Аркенстон Каралю эльфаў спадзеючыся, што гэта дапаможа спыніць вайну, аднак Торын не жадае кампрамісаў. Ён выганяе Більба, і бітва здаецца непазбежнай.

У гэты час з'яўляецца Гандальф са звесткамі пра набліжэнне войска гоблінаў і варгаў. Эльфы, людзі і гномы аб'ядноўваюцца, аднак толькі дапамога Арлоў і Беарна дазваляе атрымаць вызначальную перамогу ў бітве, якая стала вядомая як бітва Пяці войскаў. Смяротна паранены Торын мірыцца перад сконам з Більбам, які бярэ сабе толькі малую частку скарбу ад дамоўленага яму і тым не менш вяртаецца дахаты заможным хобітам.

Беларускія пераклады

Хобіт перакладзены на беларускую мову Дзмітрыем Магілёўцавым у 2002 годзе.

Гл. таксама

• Пераклады Хобіта
• Хобіт, кінатрылогія

Літаратура

• J. R. R. Tolkien. The Annotated Hobbit / Douglas A. Anderson. — Houghton Mifflin Harcourt, 1988. — ISBN 0-3954-7690-9.

Спасылкі

• На Вікісховішчы ёсць медыяфайлы па тэме Хобіт, або Туды і назад
• Галерэя перакладаў «Хобіта»