Кузьма Чурыла

З Вікіпедыі, свабоднай энцыклапедыі
Кузьма Чурыла
Дата нараджэння 29 лістапада 1908(1908-11-29)
Месца нараджэння
Дата смерці 15 студзеня 1951(1951-01-15) (42 гады)
Месца смерці
Род дзейнасці мастак
Месца працы
Жанр Алейны жывапіс: партрэты, пейзажы
Графіка: аквафортэ, аквацінта, мяккі лак, сухая ігла.
Вучоба
Мастацкі кірунак Неакласіцызм
Член у

Кузьма Чурыла (польск.: Koźma Czuryło, літ.: Kuzma Čurila; 29 лістапада 1908, в. Круты Бераг, цяпер Нясвіжскі раён, Мінская вобласць — 15 студзеня 1951, Гданьск, Польшча) — мастак, гравёр, майстар станкавага жывапісу і графікі.

Біяграфія[правіць | правіць зыходнік]

Нарадзіўся 29 лістапада 1908 года ў беларускай праваслаўнай сям’і Эльжбеты і Канстанціна Чурылаў. Меў двух братоў[1].

Пасля школы, скончыўшы Нясвіжскую гімназію, марыў далей развіваць свае мастацкія здольнасці, але мусіў адвучыцца ў Ровенскай польскай гімназіі, якую скончыў у 1929 г. Пасля паступіў на факультэт выяўленчага мастацтва ва універсітэце імя Стэфана Баторыя, дзе навучаўся пяць гадоў. Адначасова там навучаліся яго сябры-беларусы: Леў Дабжынскі, Міхась Сяўрук[2].

На факультэце выяўленчага мастацтва навучалі прафесары: Ежы Гопэн — графіка; Фердынанд Рушчыц, Людамір Сляндзінскі і Аляксандр Штурман — жывапіс, малюнак; Бенедыкт Кубіцкі — партрэтны жывапіс; Баляслаў Балзукевіч  — скульптура; Юльюш Клос і Людвік Сакалоўскі — архітэктура; Марыян Маралёўскі — гісторыя мастацтва; Ян Булгак  — фатаграфія.

Пасля заканчэння ўніверсітэта ў 1936 г. Кузьма атрымаў дзяржаўную стыпендыю з Фонда нацыянальнай культуры, што дазволіла паехаць на стажыроўку на радзіму неакласіцызму ў Італію і Францыю.

Прымаў удзел у падпісцы віленскай графікі, зладжанай віленскай газетай «Słowo» ў 1934—1935, 1937, 1939 гадах. Аздобіў часопіс «Маладая Беларусь».

Адзін з членаў-заснавальнікаў «Групы Віленскай». Як член Віленскага таварыства мастакоў (польск.: Wileńskie Towarzystwo Artystów Plastyków)[3][4] экспанаваў свае творы на выставах: у Варшаве (1937[5]) і Вільні (1939[6], 1940, 1941)[7].

У 1937 годзе ажаніўся з сястрой свайго сябра Ідэльфонса Гоўвальта (польск.: Idelfons Houwalt) Вандай.

У 1939 годзе вярнуўся ў Вільню. У 1940—1941 гадах працаваў настаўнікам малявання і чарчэння ў школе для дарослых у Вільні. У першай палове 1941 года быў звольнены са школьнай пасады і пераехаў у вёску каля Вільні. Вядома, што ў 1945 годзе сям’я Чурылаў жыла ў Познані. З 1946 года Кузьма выкладаў пры кафедры графікі на факультэце выяўленчага мастацтва Універсітэта імя Каперніка ў Торуні[8].

У 1949 годзе Кузьма лекаваў хворыя лёгкія ў Гданьску, дзе пасля аперацыі ён заўчасна памёр і быў пахаваны на гарадскіх Ваенных могілках[9]. У 1951 г. у Быдгашчы і Торуні адбылася пасмяротная выстаўка жывапісу і графікі Кузьмы Чурылы, якая складалася з 127 твораў. Таксама быў выдадзены каталог з уступным словам кіраўніка кафедры графікі Універсітэту імя Каперніка Ежы Гапена. Апроч малявання карцін мастак займаўся дэкорам мосту ў Торуні, а таксама храмавым аздабленнем. Ва ўсіх анкетах, якія яму даводзілася запаўняць у жыцці, ён пазначаў: беларус паводле нацыянальнасці, праваслаўны паводле веравызнання, родная мова — беларуская.

Сям’я[правіць | правіць зыходнік]

Жонка: Ванда Гоўвальт (польск.: Wanda Houwalt) (нар. 1914, Вільня — ?) — асістэнтка кафедры графікі ўніверсітэта ў Торуні[10]. Дзеці: сын Марк (нар. 1943, Вільня) і дачка Ірэна.

Творы[правіць | правіць зыходнік]

Дзясяткі прац мастака захоўваюцца ў музеях Вільні, Торуні, Варшавы, а таксама ў прыватных калекцыянераў і дзяцей мастака, якія жывуць у Польшчы.

  • «Аўтапартрэт». Літоўскі мастацкі музей у Вільні.
  • «Купальшчыцы». 1935. Алей, палатно; 78 x 100 cm.; на адвароце пацверджанне аўтэнтычнасці сына мастака Марка Чурылы (польск.: Mark Czuryło). Прыватны збор.
  • «Кампазіцыя». 1936. Алей, палатно; 182 × 226 cm.; Дыпломная праца. «Літоўскі мастацкі фонд».[11] Выстава: «Болей чым хараство: Выявы жанчын у зборах адвакатскай канторы LAWIN», 12 кастрычніка — 11 лістапада 2012, Нацыянальная мастацкая галерэя, Вільня літ.: Parodos: „Ne vien grožis: Moters atvaizdas LAWIN kolekcijoje“, 2012 m. spalio 12 — lapkričio 11 d., Nacionalinė dailės galerija, Vilnius)
  • «Партрэт віцэ-бурмістра Вільні Вітольда Чыжа (Альгерд Бульба)». Літоўскі Нацыянальны мастацкі музей у Вільні.
  • «Партрэт Томаша Гадзішэўскага». Музей Акруговы ў Торуні.
  • «Вясна». 1946, алей, фанера; 50,5 x 42 cm., Подпіс: Koźma Czuryło. На адвароце этыкетка выстаўкі Салёну Выяўленчага мастацтва ZPAP у Познані з 15.10.1946. Прыватны збор.
  • «Капанне бульбы». 1936. (120 х 152). Прыватны збор.
  • «Дрэва з відам на Вільню». 1934, мяккі лак; 175 x 210. Biblioteka Uniwersytecka w Toruniu.
  • «Від на Вільню з вуліцы Субач». 1934, мяккі лак; 200 x 263. Biblioteka Uniwersytecka w Toruniu.
  • «Лета (краявід з сцэнай фігуральнай)». 1935, аквафортэ; 200 x 312. Biblioteka Uniwersytecka w Toruniu.
  • «Ля студні». 1937, аловак, аквафортэ, папера; 33 x 38 cm.; подпіс і дата алоўкам «Koźma Czuryło 1937». Прыватны збор.
  • «Сцэна жанравая ля возера». 1938, аквацінта, аквафортэ; 235 x 300. Biblioteka Uniwersytecka w Toruniu.
  • «Воз сена». 19..?, аквафортэ, сухая ігла; 24,2 x 31 cm.; подпіс алоўкам: «Koźma Czuryło», «Wóz siana»; на адвароце этыкетка « P.P. DESA Warszawa i pieczęć P.P. DESA Katowice».
  • «Старыя ліпы». 1939, сухая ігла, аквафортэ; 336 x 250. Biblioteka Uniwersytecka w Toruniu.

Зноскі

  1. ↑ Наша вера № 3 (49) 2009
  2. ↑ Kozłowska, Helena. Lew Dobrzyński. Pejżaże z pamięci. // «Czasopis», Беларускі грамадска-культурны часопіс, прысвечаны пытанням сучаснасці, гісторыі, літаратуры і мастацтва, месца чалавека ў свеце. : часопіс / Jerzy Chmielewski. — Białystok: Stowarzyszenie Dziennikarzy Białoruskich, 2007. — № 7-8. — С. 52-55. — ISBN ISSN: 1230-1876.
  3. ↑ Poklewski, Józef Marian (1937- ). Polskie życie artystyczne w międzywojennym Wilnie. — Toruń: Wydawnictwo Uniwersytetu Mikołaja Kopernika, 1994. — С. 161-162, 231, 275, 285. — 357 с. — ISBN 83-231-0542-1..
  4. ↑ Konstantynów, Dariusz. Wileńskie Towarzystwo Artystów Plastyków 1920-1939. — Warszawa: Instytut Sztuki Polskiej Akademii Nauk, 2006. — 286 с. — ISBN ISBN 978-985-6906-98-8.
  5. ↑ Wystawa Artystow Wileńskich w Instytucie Propagandy Sztuki. // «Słowo», : штодзённая газета.. — Вільня: Wydawnictwa Słowa, 17.10.1937. — № 287. — С. 4.
  6. ↑ Jerzy Hoppen Wystava «Grupy Wileńskiej» // «Słowo», : штодзённая газета.. — Вільня: Wydawnictwa Słowa, 30.04.1939. — № 117. — С. 9, 10.
  7. ↑ Kotłowski, Jan. Wilno w grafice dwudziestolecia miedzywojennego. Wystawa w celi Konrada w Wilnie. Maj — czerwiec 1994. — Toruń: Wydawnictwo Uniwersytetu Mikołaja Kopernika, 1994. — С. 55. — 121 с. — ISBN 83-231-0513-8..
  8. ↑ Uniwersytet Mikołaja Kopernika, 1945-1955 / Galon, Rajmund (1906-1986). — Warszawa: Państwowe Wydawnictwo Naukowe, 1957. — С. 282, 290, 291. — 368 с. — 1 000 экз.
  9. ↑ Kalembka, Sławomir. Dwieście lat Sztuk Pięknych na Uniwersytetach w Wilnie i Toruniu 1797-1997. — Toruń: Toruńskie Towarzystwo Kultury, 1998. — С. 53. — 78 с. — ISBN 83-906308-5-0..
  10. ↑ Mansfeld, Bogusław. Plastyka toruńska 1945-1975. — Toruń, 1975. — С. 68. — 174 с..
  11. ↑ Koźma Czuryło. Kompozycja / Stefan Zagorski. — Alma Mater Vilnensis czasopismo akademickie zeszyt 12. — Wilno: Wydawnictwo koła polonistow studentow U.S.B., 1935. — С. 71. — 112 с..

Літаратура[правіць | правіць зыходнік]

  • Гваздзёў Сяргей. Крэскі да партрэтаў мастакоў з Заходняй Беларусі. Праблема з казой (Кузьма Чурыла). Нарысы.. — Бібліятэчка “Новага часу”. — Мінск: Галіяфы, 2013. — 338 с. — ISBN ISBN 978-985-6906-98-8..
  • Гваздзёў, Сяргей. Кузьма Чурыла. Мазаіка. // Новы Час : тыднёвая газета / Алена Анісім, Аляксей Кароль. — Мінск: Мінская гарадская арганізацыя ГА ТБМ імя Ф.Скарыны. «Час навін», 1-7 кастрычніка 2007. — № 26 (71). — С. 30..
  • Гісторыя беларускага мастацтва: у 6 т. / Рэдактары тома: Л. М. Дробаў, В. Ф. Шматаў. — Мінск: Навука і тэхніка, 1990. — Т. 4. 1917 — 1941.. — С. 304, 318, 336. — 352 с. — 2 450 экз. — ISBN 5-343-00157-2..
  • Katalog wystawy zbiorowej Grupy Wileńskiej : malarstwo, rzeźba, grafika : kwiecień - maj 1939 / Wileńskie Towarzystwo Szerzenia Kultury Sztuk Plastycznych. — Wilno: Zakłady Graficzne "Znicz", 1939. — 13 с. Uczestnikami tej wystawy byli: G. Andrejew, P. Bukowska, K. Czuryło, M. Dobnak, L. Dobrzyński, W. Dremo, R.Gintyłłówna, T. Godziszewski, L. Kosmulski, J. Kowalska, E.Kuczyński, H. Milewska, A. Popławski, A. Romanowiczowa, W. Romanowicz, M. Siewruk, K. Wróblewska, O.Żukowska.
  • Kotłowski, Jan. Kształcenie artystyczne w Wilnie i jego tradycje, Toruń, 15 marca - 5 maja 1996 ; Wilno, 7 czerwca - 7 lipca 1996 : каталог выстаўкі / red. katalogu Jerzy Malinowski, Michał Woźniak, Rūta Janonienė. — Toruń: Wydawnictwo Uniwersytetu Mikołaja Kopernika, 1996. — С. 123. — ISBN 83-231-0735-1.. Katalog wystawy (Muzeum Okręgowe ; Toruń ; 1996).
  • Kucharski, Adam. Czuryło (Czuryłło) Koźma (1908-1951), tor. malarz i grafik // Toruński słownik biograficzny / pod red. Krzysztofa Mikulskiego. — Toruń: Uniwersytet Mikołaja Kopernika, 2010. — Т. 6. — С. 28-30. — ISBN 978-985-6906-98-8..
  • Mansfeld, Bogusław. Słownik biograficzny Pomorza Nadwiślańskiego // Słownik biograficzny Pomorza Nadwiślańskiego : даведнік / pod red. Stanisława Gierszewskiego. — Gdańsk: Gdańskie Towarzystwo Naukowe, 1992. — Т. 1. — С. 282.
  • Ruszczyc, Ferdynand. Dziennik, cz. II: W Wilnie 1919 — 1932 / Edward Ruszczyc. — Warszawa: Secesja, 1996. — С. 609. — 687 с. — ISBN 83-903-1063-5..

Спасылкі[правіць | правіць зыходнік]

Узята з "https://be.wikipedia.org/w/index.php?title=Кузьма_Чурыла&oldid=4016736"