Аляксандр Васілевіч Сідарэнка

Аляксандр Васілевіч Сідарэнка
укр.: Олександр Васильович Сидоренко
Дата нараджэння	6 (19) кастрычніка 1917
Месца нараджэння	Novomykilske[d], Q15020966?, Старабельскі павет[d], Харкаўская губерня, Расійская рэспубліка
Дата смерці	23 сакавіка 1982(1982-03-23) (64 гады)
Месца смерці	Алжыр
Месца пахавання	Новадзявочыя могілкі
Грамадзянства	Украінская Народная Рэспубліка  СССР
Род дзейнасці	палітык, геолаг
Навуковая сфера	геалогія
Месца працы	Акадэмія навук СССР Кольскі навуковы цэнтр РАН[d] Геалагічны інстытут РАН[d]
Навуковая ступень	доктар геолага-мінералагічных навук і спіс правадзейных членаў АН СССР[d]
Альма-матар	Варонежскі дзяржаўны ўніверсітэт[d]
Партыя	КПСС
Член у	Акадэмія навук СССР
Прэміі
Узнагароды	Залаты медаль імя М. У. Келдыша[d]
Медыяфайлы на Вікісховішчы

Аляксандр Васілевіч Сідар́энка (укр.: Олександр Васильович Сидоренко; 19 кастрычніка 1917 — 23 сакавіка 1982) — савецкі геолаг, грамадскі і дзяржаўны дзеяч, доктар геолага-мінералагічных навук (1952), акадэмік Акадэміі навук СССР (1966), віцэ-прэзідэнт Акадэміі навук СССР (1975—1982).

Біяграфія

Нарадзіўся ў сяле Новамікалаеўка Старабельскага павета Харкаўскай губерні. Скончыў рабфак. Паступіў на геалагічны факультэт Варонежскага дзяржаўнага ўніверсітэта, які скончыў у 1940 годзе. Працаваў асістэнтам на кафедры мінералогіі і вучыўся ў аспірантуры. З пачаткам Вялікай Айчыннай вайны пайшоў на фронт. Удзельнік Сталінградскай бітвы. Быў цяжка паранены і пасля лячэння кароткі час выкладаў у 1-м Ленінградскім артылерыйскім вучылішчы імя Чырвонага Кастрычніка. Пасля дэмабілізацыі ў 1943 годзе працаваў старшым навуковым супрацоўнікам, загадчыкам аддзела карысных выкапняў Геалагічнага інстытута Туркменскага аддзялення Акадэміі навук СССР. У 1950 годзе быў прызначаны намеснікам Старшыні Прэзідыума Кольскага філіяла Акадэміі навук СССР у Апатытах, у 1952 годзе стаў старшынёй Прэзідыума.

У 1952 годзе А. В. Сідарэнка абараніў доктарскую дысертацыю на тэму «К минералогии и геохимии континентальных толщ пустыни Каракум», у 1953 годзе быў абраны членам-карэспандэнтам Акадэміі навук СССР. У 1955—1959 гадах займаў пасаду дырэктара Геалагічнага інстытута Кольскага філіяла АН СССР.

З 1961 года А. В. Сідарэнка ў Маскве. У 1961—1963 гадах на пасадзе першага намесніка старшыні Дзяржаўнага камітэта Савета Міністраў РСФСР па каардынацыі навукова-даследчых работ, у 1962—1963 гадах — Міністр геалогіі і аховы нетраў СССР, у 1963—1965 гадах — старшыня Дзяржаўнага геалагічнага камітэта — міністр СССР, у 1965—1975 гадах — Міністр геалогіі СССР. Адначасова ў 1962—1976 гадах загадваў лабараторыяй літалогіі старажытных асадкава-метаморфізаваных тоўшч Геалагічнага інстытута АН СССР.

Навуковая і грамадская дзейнасць

Асноўныя навуковыя працы па працэсах мінералаўтварэння ва ўмовах пустыні і тундры, літалогіі старажытных метамарфічных парод, заканамернасцях працэсаў гіпергенезу, асадкавай геалогіі дакембрыю. Сфармуляваў гісторыка-геалагічны прынцып аналізу прыродных з’яў, які разглядае геалагічную гісторыю Зямлі ад архея да кайнозоя як адзіны бесперапынна-перарывісты працэс. Член Усесаюзнага мінералагічнага таварыства з 1947 года.

Па ініцыятыве А. В. Сідарэнкі былі створаны Усесаюзны навукова-даследчы інстытут эканомікі мінеральнай сыравіны і геолагаразведачных работ (Масква), Усесаюзны інстытут сінтэзу мінеральнай сыравіны (Аляксандраў), Усесаюзны інстытут марской геалогіі і геафізікі (Рыга), Навукова-даследчы інстытут марской геафізікі (Краснадар), навукова-вытворчыя аб’яднанні «Севморгео» (Ленінград) і «Южморгео» (Краснадар), праведзены Усесаюзныя нарады геолагаў па асадкавай геалогіі дакембрыю ў Петразаводску (1963), Апатытах (1964) і Кіеве (1965). Прымаў удзел у рабоце XX (Мексіка, 1956), XXI (Данія, 1960), XXV (Аўстралія, 1976) сесій Міжнароднага геалагічнага кангрэса.

Пад непасрэдным кіраўніцтвам А. В. Сідарэнкі быў ажыццёўлены шэраг мер, накіраваных на развіццё даследаванняў у новых перспектыўных напрамках, на ўмацаванне матэрыяльна-тэхнічнай базы геалагічных вытворчых арганізацый, эксперыментальнай базы інстытутаў і творчых сувязяў навукі з вытворчасцю. Шмат часу ён удзяляў паляпшэнню каардынацыі даследаванняў ў інстытутах Міністэрства геалогіі, Акадэміі навук СССР і акадэмій навук саюзных рэспублік і ў вышэйшых навучальных установах.

У розны час займаў пасады намесніка галоўнага рэдактара часопіса «Весткі Карэльскага і Кольскага філіялаў АН СССР» (1957—1959), члена рэдакцыйнай калегіі часопіса «Літалогія і карысныя выкапні» (1963—1967), галоўнага рэдактара выдання «Геалогія СССР», члена рэдакцыйнай калегіі часопіса «Весці Акадэміі навук СССР. Серыя геалагічная», галоўнага рэдактара выдання «Гідрагеалогія СССР», галоўнага рэдактара выдання «Геалагічная будова СССР і заканамернасці размяшчэння карысных выкапняў».

Выбіраўся дэлегатам XXIII, XXIV, XXV, XXVI з’ездаў КПСС, дэпутатам Вярхоўнага Савета СССР 7—10 скліканняў.

Узнагароды і званні

• 2 ордэны Леніна (1963, 1971)
• Ленінская прэмія 1966 года
• ордэн Чырвонай Зоркі (1951)
• ордэн Працоўнага Чырвонага Сцяга (1966)
• медаль «За абарону Сталінграда» (1944)
• медаль «За перамогу над Германіяй у Вялікай Айчыннай вайне 1941—1945 гг.» (1945)
• медаль «За доблесную працу ў Вялікай Айчыннай вайне 1941—1945 гг.» (1945)
• юбілейны медаль «Дваццаць гадоў Перамогі ў Вялікай Айчыннай вайне 1941—1945 гг.» (1965)
• юбілейны медаль «50 гадоў Узброеных Сіл СССР» (1968)
• Сярэбраны медаль імя Карла Багдановіча за заслугі ў развіцці горнай прамысловасці і ў сувязі з 1000-годдзем Польскай дзяржавы (1966)
• Сярэбраны медал імя С. Бубнова Геалагічнага таварыства ГДР за заслугі ў развіцці геалагічнай навукі
• Залаты медаль са стужкай «За заслугі перад навукай і чалавецтвам» Чэхаславацкага таварыства міжнародных зносін (1970)
• медаль «Дружба» Мангольскай Народнай Рэспублікі (1969)
• юбілейны медаль «30 гадоў сацыялістычнай рэвалюцыі ў Балгарыі» (1975)
• Ганаровы доктар Горна-металургічнай акадэміі ў Кракаве (1969)

Ушанаванне памяці

У гонар А. В. Сідарэнкі названы мінерал сідарэнкіт (руск.), від водарасцяў Murmania sidorenkia Lubtsov, 1979, праспект у горадзе Апатыты. У 1983 годзе ў гонар акадэміка А. В. Сідарэнкі Пошта СССР выпусціла марку з яго партрэтам. На будынку Інстытута літасферы і дома, у якім жыў А. В. Сідарэнка ў Маскве, будынку Геалагічнага інстытута КНЦ РАН у Апатытах устаноўлены мемарыяльныя дошкі.

Літаратура

• Сідарэнка Аляксандр Васілевіч // Беларуская энцыклапедыя: У 18 т. Т. 14: Рэле — Слаявіна / Рэдкал.: Г. П. Пашкоў і інш. — Мн. : БелЭн, 2002. — Т. 14. — С. 369. — 10 000 экз. — ISBN 985-11-0035-8. — ISBN 985-11-0238-5 (т. 14).
• Сидоренко Александр Васильевич // Большая советская энциклопедия : ([в 30 т.]) / гл. ред. А. М. Прохоров. — 3-е изд.. — М. : Советская энциклопедия, 1969—1978. (руск.)

Спасылкі

• Профіль Аляксандра Васілевіча Сідарэнкі на афіцыйным сайце РАН
• 9 октября 2017 года — 100 лет со дня рождения Александра Васильевича Сидоренко // Федеральное агентство по недропользованию — РОСНЕДРА (руск.)
• Сидоренко Александр Васильевич, (1917—1982), геолог, академик АН СССР (1966), вице-президент АН СССР (1975—1982) // Архивы РАН (руск.)
• Сидоренко Александр Васильевич // Информационная система «История геологии и горного дела» (Группа истории геологии. Геологический институт РАН) (руск.)
• Сидоренко Александр Васильевич // Бессмертный Полк Москва Архівавана 16 снежня 2021. (руск.)