Аляксандр Васільевіч Петрушэўскі

Аляксандр Васільевіч Петрушэўскі
Дата нараджэння	27 верасня (9 кастрычніка) 1898(1898-10-09)
Месца нараджэння	станцыя Лунінец, цяпер Брэсцкая вобласць
Дата смерці	21 кастрычніка 1976(1976-10-21) (78 гадоў)
Месца смерці	Масква
Месца пахавання	Новадзявочыя могілкі
Альма-матар	Ваенная акадэмія Генеральнага штаба Узброеных Сіл Расійскай Федэрацыі Ваенная акадэмія імя М. В. Фрунзэ
Прыналежнасць	СССР
Гады службы	1915—1960
Званне	Генерал-палкоўнік
Бітвы/войны	Першая сусветная вайна Грамадзянская вайна ў Расіі Вялікая Айчынная вайна
Узнагароды і званні	Медаль «XX гадоў Рабоча-Сялянскай Чырвонай Арміі»
Медыяфайлы на Вікісховішчы

Аляксандр Васільевіч Петрушэўскі (1898—1976) — савецкі военачальнік, генерал-палкоўнік (1954), Герой Савецкага Саюза (1944).

Біяграфія

Нарадзіўся 27 верасня (9 кастрычніка) 1898 года на станцыі Лунінец (цяпер горад Брэсцкай вобласці Рэспублікі Беларусь) у сям’і чыгуначніка. Беларус. Скончыў гімназію.

У арміі з 1915 года, у 1916 годзе скончыў Мікалаеўскае пяхотнае вучылішча (школу прапаршчыкаў), удзельнічаў у Першай сусветнай вайне, скончыў яе ў чыне падпаручніка.

З 1918 года — у Чырвонай Арміі, удзельнічаў у Грамадзянскай вайне, камандаваў стралковай ротай, батальёнам і палком на Паўднёвым фронце, быў паранены ў баі.

Пасля Грамадзянскай вайны камандаваў батальёнам, з 1922 года — начальнік аператыўнай часці штаба ЧОП (частак асаблівага прызначэння па барацьбе з бандытызмам) Бранскай губерні. У 1923 годзе скончыў Вышэйшую тактыка-стралковую школу камсаставу імя III Інтэрнацыяналу (пасля пераназваную ў курсы «Выстрал»), у 1928 годзе — Ваенную акадэмію імя М. В. Фрунзе.

З ліпеня 1928 года — начальнік аператыўнай часткі штабу 34-й стралковай дывізіі, з лістапада 1930 г. — начальнік першай частцы штаба 19-га стралковага корпуса. Са снежня 1931 года — камандзір-кіраўнік Стралкова-тактычных КУКС РСЧА «Выстрал», з мая 1932 г. — камандзір-кіраўнік тактычных курсах удасканалення камсаставу мотомеханизированных войскаў РККА. Член ВКП(б) з 1932 года. З красавіка 1934 года — выкладчык тактыкі механізаваных войскаў, а з ліпеня 1934 года — старэйшы кіраўнік кафедры механізаваных войскаў у Ваеннай акадэміі імя М. В. Фрунзе. З жніўня 1935 года — начальнік штаба 20-й стралковай дывізіі.

У 1938 годзе скончыў Ваенную акадэмію Генеральнага штаба і ў студзені гэтага года прызначаны намеснікам начальніка штаба Беларускай ваеннай акругі. З верасня 1940 года — намеснік начальніка штаба Заходняй Асобай ваеннай акругі па арганізацыйна-мабілізацыйных пытаннях.

У гады Вялікай Айчыннай вайны

5 мая 1941 года ў чыне камбрыга прызначаны начальнікам штаба 13-й арміі, якая пачала фарміравацца ў горадзе Магілёве (Заходняя Асобая ваенная акруга). З пачаткам Вялікай Айчыннай вайны штаб 13-й армія перадыслакавана ў Маладзечна. У якасці начальніка штаба 13-й арміі А. В. Петрушэўскі удзельнічаў у Беластоцка-Мінскай бітве. 25 чэрвеня 1941 года штаб 13-й арміі падвергнуўся нападу танкаў 3-й танкавай групы вермахта, толькі 27 чэрвеня здолеў выйсці да Мінска, дзе ўзначаліў яго абарону, але ўжо 28 чэрвеня савецкія войскі вымушаны былі пакінуць Мінск, пры гэтым штаб арміі зноў апынуўся пад ударам і адышоў яшчэ далей на ўсход.

8 ліпеня 1941 года штаб 13-й арміі ўзначаліў савецкія войскі ў раёне Магілёва (у гэты дзень у выніку авіяналёту быў смяротна паранены камандарм генерал-лейтэнант П. М. Філатаў). У распачатым 10 ліпеня новым наступе вермахта (Смаленская бітва) штаб 13-й арміі 12 ліпеня зноў апынуўся пад ударам (пры гэтым быў паранены камандарм генерал-лейтэнант Ф. М. Рэмезаў), а большая частка войскаў арміі была акружана ў раёне Магілёва і на Крычаўскім кірунку. Штаб 13-й арміі апынуўся па-за акружэннем, але амаль без войскаў, у яго аператыўнае падпарадкаванне перададзеныя войскі 4-й арміі.

Пасля фарміравання Цэнтральнага фронту 24 ліпеня 1941 года 13-я армія ўвайшла ў яго склад, пасля расфарміравання Цэнтральнага фронту — у складзе Бранскага фронту.

У ходзе наступлення нямецкіх войскаў на Маскву ў кастрычніку 1941 года 13-я армія апынулася ў акружэнні пад Бранскам, але на чале з камандармам генерал-маёрам А. М. Гараднянскім і начштаба камбрыгам А. В. Петрушэўскім выйшла ў раён станцыі Касторная Курскай вобласці. Зімой 1941 года 13-я армія ўдзельнічала ў абароне і вызваленні горада Ялец Ліпецкай вобласці. За выдатныя дзеянні ў Ялецкай наступальнай аперацыі 27 снежня 1941 года Петрушэўскаму было прысвоена воінскае званне генерал-маёр.

Летам 1942 года 13-я армія, начштаба якой заставаўся Петрушэўскі, удзельнічала ў Варонежска-Варашылаўградскай абарончай аперацыі, у пачатку 1943 года — у Варонежска-Касторненскай наступальнай аперацыі, летам 1943 года ў бітве на Курскай дузе (у складзе Цэнтральнага фронту). Восенню 1943 г. 13-я армія прадвінулася да Дняпра. 25 верасня 1943 года Петрушэўскі атрымаў воінскае званне генерал-лейтэнант.

З снежня 1943 года А. В. Петрушэўскі камандаваў 104-м стралковым корпусам 40-й арміі 2-га Украінскага фронту, з якім удзельнічаў у Корсунь-Шаўчэнкаўскай і Уманска-Баташанскай аперацыях, фарсіраваў Днестр. Вясной 1944 года ён у ліку першых злучэнняў выйшаў на Дзяржаўную мяжу СССР — раку Прут, і захапіў плацдарм на яе правым беразе, на поўнач ад горада Ясы.

20 жніўня 1944 года войскі 2-га Украінскага фронту перайшлі ў наступ. 104-ы стралковы корпус, перададзены ў склад 27-й арміі, прарваў абарону ворага на поўнач ад Яс і стаў прасоўвацца наперад. Авалодаўшы Ясами, корпус рухаўся да Факшанаў і Рымніка, захапіў румынскія гарады Пітэшты і Рымніке-Сэрат. Затым, пераадолеўшы Трансільванскія Альпы, корпус Пятрушэўскага ўшчыльную падышоў да моцна ўмацаванага румынскага горада Турда. Пры падрыхтоўцы да штурму горада выбухам снарада Петрушэўскі быў кантужаны, але не пакінуў свайго паста. Толькі пасля ўзяцця Турды ён некалькі дзён прабыў у медсанбате.

Пасля ўзяцця Турды корпус Пятрушэўскага вызваляў горада Клуж і Орадя і, прайшоўшы за 50 дзён больш за 600 кіламетраў праз усю Румынію, спусціўся з гор на Сярэдне-Дунайскую нізіну і апынуўся на тэрыторыі Венгрыі.

Указам Прэзідыума Вярхоўнага Савета СССР ад 13 верасня 1944 года за ўзорнае выкананне баявых заданняў камандавання на фронце барацьбы з нямецкімі захопнікамі і праяўленыя пры гэтым адвагу і геройства генерал-лейтэнанту Петрушэўскаму Аляксандру Васільевічу прысвоена званне Героя Савецкага Саюза з уручэннем ордэна Леніна і медалі «Залатая Зорка» (№ 2568).

У 1945 годзе ўдзельнічаў у баях на тэрыторыі Венгрыі і ў адбіванні спробы нямецкага контрнаступлення ў раёне возера Балатон. У сакавіку 1945 года прызначаны камандуючым 46-й арміі 2-га Украінскага фронту, удзельнічаў у Венскай наступальнай аперацыі. Сумесна з 6-й танкавай арміяй войскі 46-й арміі 13 красавіка 1945 года ачысцілі Вену ад праціўніка, а праз некалькі дзён 46-я армія рушыла на мяжу з Чэхаславакіяй і ў маі 1945 года прыняла ўдзел у Пражскай наступальнай аперацыі.

Пасля вайны

Пасля вайны генерал-лейтэнант А. В. Петрушэўскі працягваў камандаваць 46-й арміяй. З чэрвеня 1946 па люты 1947 года — начальнік штаба Закаўказскай ваеннай акругі. У 1947 годзе прызначаны старшым выкладчыкам у Вышэйшай ваеннай акадэміі імя К. Я. Варашылава, але ўжо ў тым жа годзе прызначаны Галоўным ваенным саветнікам пры Балгарскай народнай арміі. З 1950 — намеснік камандуючага — начальнік штаба Заходне-Сібірскай ваеннай акругі.

З 1953 года — Галоўны ваенны саветнік пры Народна-вызваленчай арміі Кітая і адначасова ваенны аташэ СССР у Кітайскай Народнай Рэспубліцы, 21 жніўня 1954 года атрымаў вайсковае званне генерал-палкоўнік. У 1957—1959 гадах быў начальнікам Ваеннай акадэміі Савецкай Арміі.

З 1960 года — у адстаўцы. Жыў у Маскве, працаваў у Савецкім камітэце ветэранаў вайны.

Памёр 21 кастрычніка 1976 года. Пахаваны на Новадзявочых могілках у Маскве.

Узнагароды

• Медаль «Залатая Зорка» Героя Савецкага Саюза;
• тры ордэна Леніна (17.05.1944; 13.09.1944; 21.02.1945);
• пяць ордэнаў Чырвонага Сцяга (27.12.1941; 27.08.1943; 03.11.1944; 20.06.1949; 28.10.1967);
• два ордэна Суворава II-й ступені (21.04.1943; 15.01.1944);
• ордэн Кутузава I-й ступені (28.04.1945);
• ордэн Чырвонай Зоркі (22.02.1941);
• медалі;
• замежныя ордэны і медалі.

Памяць

• Імем А. В. Пятрушэўскага названая вуліца і школа ў горадзе Лунінец Брэсцкай вобласці.
• У 1978 годзе выдадзены мастацкі маркіраваны канверт, прысвечаны герою.

Спасылкі

Аляксандр Васільевіч Петрушэўскі на сайце «Героі краіны»