Генры Мортан Стэнлі

Генры Мортан Стэнлі
Генры Мортан Стэнлі
	англ.: Henry Morton Stanley
Імя пры нараджэнні	англ.: John Rowlands
Род дзейнасці	журналіст, падарожнік-даследчык, палітык, пісьменнік
Дата нараджэння	28 студзеня 1841[…]
Месца нараджэння	Дэнбі[d], графства Дэнбішыр, Уэльс, Злучанае каралеўства Вялікабрытаніі і Ірландыі;
Дата смерці	10 мая 1904[…] (63 гады)
Месца смерці	Richmond Terrace[d], Вэстмінстэр, графства Вялікі Лондан, Вялікі Лондан[d], Англія, Злучанае каралеўства Вялікабрытаніі і Ірландыі;
Месца пахавання	St Michael and All Angels Churchyard[d];
Грамадзянства	Злучанае каралеўства Вялікабрытаніі і Ірландыі;
Жонка	Dorothy Tennant[d]
Дзеці	Denzil Stanley[d]
Партыя	Liberal Unionist Party[d];
Бітвы/войны	Грамадзянская вайна ў ЗША;
Узнагароды і прэміі	медаль «Вегі»[d] (1883) Медаль заступнікаў[d] (1873) Вялікі залаты медаль за даследаванні[d] (1878)
Аўтограф
	Медыяфайлы на Вікісховішчы

Генры Мортан Стэ́нлі^[4] GCB (англ.: Henry Morton Stanley; сапраўднае імя — Джон Роўлендс; 28 студзеня 1841 — 10 мая 1904) — журналіст, знакаміты падарожнік, даследчык Афрыкі. Рыцар Вялікага Крыжа ордэна Лазні.

Біяграфія

Нарадзіўся ў горадзе Дэнбі (Уэльс). З 6 гадоў выхоўваўся ў працоўным доме, ва ўзросце 15 гадоў збег. У 17-гадовым узросце юнгай на караблі даплыў да Новага Арлеана (ЗША), дзе працаваў на купца Генры Стэнлі, які пазней яго ўсынавіў^[5]. У час Грамадзянскай вайны ў ЗША 1861—1865 гадоў быў валанцёрам у войску паўднёўцаў, трапіў у палон, збег, пасля перайшоў на службу да паўночнікаў, дэзерціраваў^[5]. З сярэдзіны 1870-х гадоў займаўся журналістыкай. У 1871—1872 гадах у якасці карэспандэнта газеты «New York Herald» адправіўся ў Цэнтральную Афрыку на пошукі Д. Лівінгстана. Знайшоўшы Лівінгстана, разам з ім абследаваў возера Танганьіка. У 1874—1877 гадах у якасці кіраўніка англа-амерыканскай экспедыцыі перасек Афрыку з усходу на захад, дайшоў да возера Вікторыя, адкрыў горны масіў Рувензоры, азёры Эдуард і Джордж, даследаваў раку Кагера. Дасягнуў вярхоўяў ракі Луалаба, удакладніў, што яна з’яўляецца вытокам ракі Конга, пазначыў на карце яе сярэднюю частку і спусціўся да месца ўпадзення ў Атлантычны акіян. У 1879—1884 гадах на службе ў бельгійскага караля Леапольда II, актыўна ўдзельнічаў у захопе зямель у басейне ракі Конга і стварэнні «Незалежнай дзяржавы Конга» (пасля Бельгійскае Конга). Адначасова адкрыў азёры Маі-Ндомбэ і Тумба^[4]^[6]. У 1887—1889 гадах кіраваў англійскай экспедыцыяй, зноў перасек Афрыку з захаду на ўсход, даследаваў раку Арувімі, вызначыў прыналежнасць возера Эдуард да сістэмы ракі Ніл.

Пахаваны ў Вэстмінстэрскім абацтве, побач з Давідам Лівінгстанам. Імем Генры Стэнлі названы вадаспады (парогі) у вярхоўі ракі Конга (з 1983 года — Баёма^[4])^[7].

Сачыненні

How I found Livingstone (L., 1872)
Through the Dark Continent (1878)
The Congo and the founding of its free state (1885)
In darkest Afrika (1890)
Му dark companions and their strange stones (L., 1893)
Му early travels and adventures in America and Asia (L., 1895)

Крыніцы

↑ ^а ^б Middleton D. Sir Henry Morton Stanley // Encyclopædia Britannica Праверана 9 кастрычніка 2017.
<a href="https://wikidata.org/wiki/Track:Q5375741"></a>
↑ ^а ^б Lundy D. R. Henry Morton Stanley // The Peerage Праверана 9 кастрычніка 2017.
<a href="https://wikidata.org/wiki/Track:Q67129259"></a><a href="https://wikidata.org/wiki/Track:Q21401824"></a>
↑ ^а ^б Oxford Dictionary of National Biography / C. Matthew — Oxford: OUP, 2004. Праверана 6 кастрычніка 2021.
<a href="https://wikidata.org/wiki/Track:Q17565097"></a><a href="https://wikidata.org/wiki/Track:Q5145336"></a><a href="https://wikidata.org/wiki/Track:Q34217"></a><a href="https://wikidata.org/wiki/Track:Q217595"></a>
↑ ^а ^б ^в БелЭн 2002.
↑ ^а ^б БРЭ 2016.
↑ ВСЭ 1969—1978.
↑ Беларуская энцыклапедыя: У 18 т. Т. 2: Аршыца — Беларусцы / Рэдкал.: Г. П. Пашкоў і інш. — Мн. : БелЭн, 1996. — Т. 2. — 480 с. — 10 000 экз. — ISBN 985-11-0035-8. — ISBN 985-11-0061-7 (т. 2).

Літаратура

Стэ́нлі Генры Мортан // Беларуская энцыклапедыя: У 18 т. Т. 15: Следавікі — Трыо / Рэдкал.: Г. П. Пашкоў і інш. — Мн. : БелЭн, 2002. — Т. 15. — С. 232. — 10 000 экз. — ISBN 985-11-0035-8. — ISBN 985-11-0251-2 (т. 15).
Африка: энциклопедический справочник. Т. 2. Л—Я / Гл. ред. А. Громыко. Ред. колл. В. М. Власов, Н. И. Гаврилов и др. — М.: Советская энциклопедия, 1987. — С. 394. — 671 с. с илл. (руск.)
СТЭ́НЛИ (Stanley) Генри Мортон // Социальное партнёрство — Телевидение. — М. : Большая Российская энциклопедия, 2016. — (Большая российская энциклопедия : [в 35 т.] / гл. ред. Ю. С. Осипов; 2004—). — ISBN 978-5-85270-368-2.
Стэнли Генри Мортон / Олейников И. Н. // Большая советская энциклопедия : ([в 30 т.]) / гл. ред. А. М. Прохоров. — 3-е изд.. — М. : Советская энциклопедия, 1969—1978. (руск.)
Абрамов Я. В. Генри Мортон Стэнли. Его жизнь, путешествия и географические открытия. — М.: ТомСувенир, 2015. — 256 с.; 5,50 см × 7,00 см × 1,43 см — ISBN 978-5-906045-96-6. (руск.)
300 путешественников и исследователей. Биографический словарь. — Москва: Мысль, 1966. — 271 с. (руск.)

Спасылкі

На Вікісховішчы ёсць медыяфайлы па тэме Генры Мортан Стэнлі
Карпов Г. В. Генри Мортон Стенли. В дебрях Африки. 3-е изд. / Перевод с английского, под редакцией и с примечаниями И. И. Потехина. — М.: Государственное издательство географической литературы, 1958. Архівавана 10 мая 2023. (руск.)
Стэнли Генри Мортон // «Мегаэнциклопедия Кирилла и Мефодия» megabook.ru (руск.) (Праверана 15 ліпеня 2023)
Стэнли Генри Мортон // Энциклопедический словарь Гранат (руск.)

[_e3d83b025b15a4bc-1] а ^б Middleton D. Sir Henry Morton Stanley // Encyclopædia Britannica Праверана 9 кастрычніка 2017.
<a href="https://wikidata.org/wiki/Track:Q5375741"></a>

[_7888388b2784a5a5-2] а ^б Lundy D. R. Henry Morton Stanley // The Peerage Праверана 9 кастрычніка 2017.
<a href="https://wikidata.org/wiki/Track:Q67129259"></a><a href="https://wikidata.org/wiki/Track:Q21401824"></a>

[_6b4d4f3f9bdac9b3-3] а ^б Oxford Dictionary of National Biography / C. Matthew — Oxford: OUP, 2004. Праверана 6 кастрычніка 2021.
<a href="https://wikidata.org/wiki/Track:Q17565097"></a><a href="https://wikidata.org/wiki/Track:Q5145336"></a><a href="https://wikidata.org/wiki/Track:Q34217"></a><a href="https://wikidata.org/wiki/Track:Q217595"></a>

[FOOTNOTEБелЭн2002-4] а ^б ^в БелЭн 2002.

[FOOTNOTEБРЭ2016-5] а ^б БРЭ 2016.

[FOOTNOTEВСЭ1969—1978-6] ВСЭ 1969—1978.

[БЭ2-7] Беларуская энцыклапедыя: У 18 т. Т. 2: Аршыца — Беларусцы / Рэдкал.: Г. П. Пашкоў і інш. — Мн. : БелЭн, 1996. — Т. 2. — 480 с. — 10 000 экз. — ISBN 985-11-0035-8. — ISBN 985-11-0061-7 (т. 2).

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]

[7]