Сабор Васіля Блажэннага

З Вікіпедыі, свабоднай энцыклапедыі
Праваслаўны сабор
Сабор Пакрова Прасвятой Багародзіцы на Рву
(Храм Васіля Блажэннага)
Пакроўскі сабор
Пакроўскі сабор (від з боку Спаскай вежы Крамля)
Пакроўскі сабор
(від з боку Спаскай вежы Крамля)
55°45′08,88″ пн. ш. 37°37′23″ у. д.HGЯO
Краіна  Расія
Горад Масква, Чырвоная плошча
Канфесія Праваслаўе
Епархія Маскоўская
Тып будынка Сабор
Архітэктурны стыль архітэктура Расіі[d]
Архітэктар Поснік Якаўлеў (паводле адной з версій)
Заснавальнік Іван Грозны
Першае згадванне 1554
Дата заснавання 1555
Будаўніцтва 15551561 гады
Прыдзелы прыдзел Ражаства Найсвяцейшай Багародзіцы
прыдзел Васіля Блажэннага
Статус Герб Расіі Аб’ект культурнай спадчыны РФ № 7710342000№ 7710342000
Вышыня 47,5 м[1]
Матэрыял цэгла
Стан добры
Сайт saintbasil.ru
Праблемы з <mapframe>:
  • Атрыбут «latitude» мае няслушнае значэнне
  • Атрыбут «longitude» мае няслушнае значэнне
Лагатып Вікісховішча Медыяфайлы на Вікісховішчы

Сабор Пакрова, што на Рву, шырока вядомы як Сабор Васіля Блажэннага — праваслаўны храм, размешчаны на Чырвонай плошчы Кітай-горада ў Маскве. Шырока вядомы помнік рускай архітэктуры. Да XVII стагоддзя звычайна называўся Троіцкім, бо першапачатковы драўляны храм быў прысвечаны Святой Тройцы; быў таксама вядомы як «іерусалімскі», што звязана як з прысвячэннем аднаго з прыдзелаў, так і са здзяйсняемым на Вербную нядзелю хросным ходам да яго з Успенскага сабора з «шэсцем на асляці» Патрыярха.

Статус[правіць | правіць зыходнік]

У цяперашні час Пакроўскі сабор — філіял Дзяржаўнага гістарычнага музея. Уваходзіць у Спіс аб’ектаў Сусветнай спадчыны ЮНЕСКА ў Расіі.

Пакроўскі сабор — адна з самых вядомых славутасцей Расіі. Для многіх жыхароў планеты Зямля ён з’яўляецца сімвалам Масквы (такім жа, як Эйфелева вежа для Парыжа). Перад саборам з 1931 года знаходзіцца бронзавы Помнік Мініну і Пажарскаму (устаноўлены на Чырвонай плошчы ў 1818 годзе).

Гісторыя[правіць | правіць зыходнік]

Версіі аб стварэнні[правіць | правіць зыходнік]

Пакроўскі сабор быў пабудаваны ў 1555—1561 гадах па загаду Івана Грознага ў памяць аб узяцці Казані і перамозе над Казанскім ханствам.

Існуе некалькі версій аб стваральніках сабора.

Па адной з версій, архітэктарам быў вядомы пскоўскі майстар Постнік Якаўлеў па мянушцы Барма. Па другой, шырока вядомай версіі Барма і Поснік — два розныя дойліды, якія ободва ўдзельнічалі ў будаўніцтве; гэта версія цяпер лічыцца ўстарэлай[2][3]. Згодна з трэцяй версіяй, сабор быў пабудован невядомым заходнееўрапейскім майстрам (магчыма, італьянцам, як і раней — значная частка пабудоў Маскоўскага Крамля), адсюль і такі непаўторны стыль, які спалучае традыцыі як рускага дойлідства, так і еўрапейскага дойлідства эпохі Адраджэння, але гэта версія пакуль дакументальна не пацверджана.

Згодна з легендаю, архітэктара (архітэктараў) сабора асляпілі па загаду Івана Грознага, каб яны не змаглі больш пабудаваць падобнага храма. Аднак, калі аўтар сабора — Поснік, то ён не мог быць аслеплены, бо на працягу некалькіх гадоў пасля будаўніцтва сабора ўдзельнічаў у стварэнні Казанскага крамля[4].

Храм Васіля Блажэннага на гравюры XVII ст.

Сабор у канцы XVI—XIX стст.[правіць | правіць зыходнік]

У 1588 годзе к храму была прыбудована цэркаў Васіля Блажэннага, дзеля чаго ў паўночна-ўсходняй частцы сабора залажылі арачныя праёмы. Архітэктурна цэркаў уяўляла сабой самастойны храм з асобным уваходам.

У канцы XVI ст. з’явіліся фігурныя главы сабора — замест першапачатковага пакрыцця, якое згарэла падчас чарговага пажару.

У другой палове XVII ст. аблічча сабора істотна змянілася — адкрытую галерэю-гульбішча вакол верхніх цэркваў перакрылі скляпеннем, а над белакаменными лесвіцамі збудавалі ганкі, упрыгожаныя шатрамі.

Знешняя і ўнутраная галерэя, пляцоўкі і парапеты ганкаў былі распісаны раслінным арнаментам. Гэтыя абнаўленні былі завершаны к 1683 году, а звесткі аб іх уключылі ў надпісы на керамічных кафлях, якімі ўпрыгожылі фасад сабора.

У 1817 годзе архітэктар Ёсіп Бове пры рэканструкцыі Чырвонай плошчы, вылажыў падпорную сцяну храма каменем і ўстанавіў чыгунную агароджу (спачатку ўздоўж Маскварэцкай вуліцы; у 1834 годзе, пасля пракладкі Маслянога завулка — з паўднёвага боку храма)[5].

Рэстаўрацыя[правіць | правіць зыходнік]

Пажары, частыя ў драўлянай Маскве, моцна шкодзілі Пакроўскаму сабору, і таму ўжэ з канца XVI ст. у нём праводзіліся рамонтныя работы. На працягу больш чым чатырохсотгадовай гісторыі помніка падобныя работы непазбежна змянялі ягонае аблічча ў адпаведнасці з эстэтычнымі густамі тых часоў. У дакументах сабора за 1737 г. упершыню згадваецца імя архітэктара Івана Мічурына, пад чыім кіраўніцтвам праводзіліся работы па аднаўленню архітэктуры і ўнутранага ўбранства сабора пасля так званага «Троіцкага» пажара 1737 года. Наступныя комплексныя рамонтныя работы ажыццяўляліся ў саборы па загаду Кацярыны II у 1784—1786 гг. Кіраваў імі архітэктар Іван Якаўлеў. У 1900—1912 гадах рэстаўрацыю Храма ажыццявіў архітэктар С. У. Салаўёў. У 1920-е годы рамонтна-рэстаўрацыйныя работы ў храме праводзілі архітэктары М. С. Курдзюкоў і А. А. Жэлябужскі[6].

Савецкія часы. Музей[правіць | правіць зыходнік]

У 1918 годзе Пакроўскі сабор стаў адным з першых помнікаў культуры, узятых пад дзяржаўную ахову, як помнік нацыянальнага і сусветнага значэння. З гэтага часу пачалося ператварэння храма ў музей. Першым наглядчыкам стаў протаіерэй Іаан Кузняцоў. У паслярэвалюцыйныя гады сабор знаходзіўся ў гаротнум стане. У многіх месцах працякаў дах, былі выбіты шыбы, зімой нават унутры цэркваў ляжаў снег. Іаан Кузняцоў адзін падтрымліваў парадак у саборы.

У 1923 годзе было прынята рашэнне аб стварэнні ў саборы гісторыка-архітэктурнага музея. Яго першым загадчыкам стаў навуковы супрацоўнік Гістарычнага музея Е. І. Сілін. 21 траўня музей адкрылі для наведвальнікаў. Пачалося актыўнае камплектаванне фондаў.

У 1928 годзе музей «Пакроўскі сабор» стаў філіялам Дзяржаўнага гістарычнага музея. Нігледзячы на пастаянныя рэстаўрацыйныя работы, якія вядуцца ў саборы ўжэ амаль стагоддзе, музей заўсёды адкрыты для наведвальнікаў. Ён закрываўся толькі раз — у час Вялікай Айчыннай вайны. У 1929 годзе ў храме былі забаронены богаслужэнні, і былі зняты званы. У сярэдзіне 1930-х гг. храму пагражала разбурэнне, аднак ён пазбег гэтага[7][8]. Адразу ж пасля вайны прыступілі да сістэматычных работ па аднаўленню сабора, і 7 верасня 1947 года, у дзень святкавання 800-годдзя Масквы, музей ізноў адкрыўся. Сабор стаў шырока вядомы не толькі ў Расіі, але і далёка за яе межамі.

З 1991 года Пакроўскі сабор знаходзіцца ў сумесным карыстанні музея і Рускай праваслаўнай царквы. Пасля працяглага перапынку ў храме былі адноўлены богаслужэнні.

Зноскі

  1. http://www.saintbasil.ru/en/expo.html
  2. Журнал Советская архитектура
  3. Памятники архитектуры 1983, с. 399.
  4. Першая верагодная ўзгадка пра ўзвядзенне храма Пакрова Багародзіцы адносіцца да восені 1554 года. Лічыцца, што спачатку гэта быў драўляны сабор. Ён прастаяў трохі больш за паўгода і быў разабраны перад пачаткам будаўніцтва каменнага сабора ў 1555 г., які і захаваўся да нашых дней. Праект «Искатели», фільм «Развенчание легенды» Архівавана 4 кастрычніка 2015.
  5. Памятники архитектуры 1983, с. 402.
  6. Зодчие Москвы времени эклектики, модерна и неоклассицизма (1830-е — 1917 годы): илл. биогр. словарь / Гос. науч.-исслед. музей архитектуры им. А. В. Щусева и др. — М.: КРАБиК, 1998. — С. 102. — 320 с. — ISBN 5-900395-17-0.
  7. Сайт Православие. RU
  8. Часопіс «Нескучный сад»

Спасылкі[правіць | правіць зыходнік]