Сфагнум

Сфагнум
Сфагнум буры (Sphagnum fuscum)
Навуковая класіфікацыя
прамежныя рангі Дамен:  Эўкарыёты Царства:  Расліны Нададдзел:  Мохападобныя Аддзел:  Імхі Клас:  Сфагнавыя імхі Парадак:  Sphagnales Сямейства:  Сфагнавыя (Sphagnaceae) Род:  Сфагнум
Міжнародная навуковая назва
Sphagnum L. 1753
Тыпавы від
Sphagnum palustre L.
Сістэматыка на Віківідах Выявы на Вікісховішчы ITIS   15683 NCBI   13804 IPNI   ??? FW   321353

Сфа́гнум, сфагнавы мох, тарфяны мох (Sphagnum) — адзіны род імхоў сямейства сфагнавых.

Апісанне

Адна-, двухдомныя лістасцябловыя расліны. Дзярнінкі буйныя, мяккія, рыхлыя або шчыльныя, ад бледна-зялёных да жоўтых, бурых, пурпуровых або чырванаватых, часта ўтвараюць суцэльнае покрыва. Сцябло без рызоідаў, шматрадова аблісцелае, з шматлікімі чарапіцападобна аблісцелымі галінкамі, знізу паступова адмірае. Галінкі сабраны пучкамі, а на верхавінцы ўтвараюць разетку або галоўку. Лісце тонкае, без жылкі, мае два тыпы клетак — вузкія хларафіланосныя і шырокія ваданосныя. Сфагнум здольны ўбіраць многа вады (у 20-30 разоў больш за яго паветрана-сухую масу) і ўтрымліваюць яе ў дзярнінцы. Сцябловае лісце ад трохвугольнага да языка- або лапатападобнага, галінкавае — ад яйцападобнага да лінейнага, часта ўвагнутае.

Галінкі з антэрыдыямі булавападобна ўздутыя, часта ярка афарбаваныя. Архегоніі на верхавінцы буйналіставых укарочаных галінак. Каробачка шарападобная, бліскучая, цёмна-бурая, з невялікім вечкам, без перыстома, на несапраўднай ножцы. Споравы мяшок шапачкападобны.

Пашырэнне

Пашыраны паўсюдна за выключэннем арктычных пустынь, арыдных абласцей, у тропіках сустракаецца толькі ў гарах. Найбольш значная роля — у лясной паласе Паўночнага паўшар'я. Пасяляецца на вільготных месцах, спрыяе хуткаму забалочванню тэрыторыі, бо здольны актыўна паглынаць і ўтрымліваць вільгаць. З'яўляецца ўтваральнай раслінай сфагнавых балот.

Найбольшая відавая разнастайнасць у Паўднёвай Амерыцы.

На Беларусі 35 відаў, растуць на балотах (пераважна вярховых і пераходных), у забалочаных і сырых лясах, на мокрых лугах. Спараносяць у жніўні.

У Расіі расце 42 віды.

Гаспадарчае значэнне і ўжыванне

З-за малой цеплаправоднасці ўжываецца ў будаўнічай справе як ізаляцыйны матэрыял у выглядзе пласцінак, парашка, якія вырабляюцца з гэтага торфу; таксама дэзадарыруючы сродак. Некаторыя народнасці лічаць сфагнум прыдатным матэрыялам для цёплых пялёнак, якімі яны зімой накрываюць сваіх дзяцей.

Сфагнум выкарыстоўваецца ў кветкаводстве ў якасці напаўняльніка пры складанні земляных сумесяў. У паветрана-сухім стане сфагнавыя імхі здольныя паглынуць вады прыкладна ў 20 разоў больш ўласнай масы, што ў 4 разы пераўзыходзіць магчымасці гіграскапічнай ваты (адсюль і назва моху, «сфагнас» па-грэчаскі — губка).

Сфагнум вельмі ўстойлівы да раскладання, высушаны доўга захоўваецца. Расце ў багністых месцах, збіраюць яго летам.

Сфагнумам можна карыстацца ў якасці перавязачнага сродка. Ён валодае ранагаючым і антысептычным дзеяннем з прычыны ўтрымання фенолападобнага рэчыва сфагнолу. У экстраных выпадках сфагнум можна ўжываць без стэрылізацыі.

Спіс відаў

Род сфагнум уключае 120 відаў:

• Sphagnum affine Renauld & Cardot
• Sphagnum africanum Welw. & Duby
• Sphagnum andrusii (H.A.Crum) Flatberg
• Sphagnum angermanicum Melin
• Sphagnum angustifolium (Warnst.) C.E.O.Jensen
• Sphagnum annulatum Warnst.
• Sphagnum aongstroemii C.Hartm.
• Sphagnum austinii Sull.
• Sphagnum australe Mitt.
• Sphagnum balticum (Russow) C.E.O.Jensen
• Sphagnum bartlettianum Warnst.
• Sphagnum beccarii Hampe
• Sphagnum boliviae Warnst.
• Sphagnum bordasii Besch.
• Sphagnum brasiliense Warnst.
• Sphagnum brevifolium (Lindb.) Roll
• Sphagnum brevirameum Hampe
• Sphagnum camusii (Cardot) Warnst.
• Sphagnum capense Hornsch.
• Sphagnum capillifolium (Ehrh.) Hedw.
• Sphagnum carolinianum R.E.Andrus
• Sphagnum centrale C.E.O.Jensen
• Sphagnum ceylonicum Mitt. ex Warnst.
• Sphagnum compactum Lam. & DC.
• Sphagnum concinnum (Berggr.) Flatberg
• Sphagnum cribrosum Lindb.
• Sphagnum cristatum Hampe
• Sphagnum cuspidatulum Müll.Hal.
• Sphagnum cuspidatum Ehrh. ex Hoffm.
• Sphagnum cyclophyllum Sull. & Lesq.
• Sphagnum davidii Warnst.
• Sphagnum denticulatum Brid.
• Sphagnum falcatulum Besch.
• Sphagnum fallax H.Klinggr.
• Sphagnum fimbriatum Wilson
• Sphagnum fitzgeraldii Renauld & Cardot
• Sphagnum flavicomans (Cardot) Warnst.
• Sphagnum flexuosum Dozy & Molk.
• Sphagnum fuscum (Schimp.) H.Klinggr.
• Sphagnum girgensohnii Russow
• Sphagnum gomezii H.A.Crum
• Sphagnum henryense Warnst.
• Sphagnum imbricatum Hornsch. ex Russow
• Sphagnum inexspectatum Flatberg
• Sphagnum intermedium (Warnst.) Russow
• Sphagnum inundatum Russow
• Sphagnum isophyllum (Russow) Russow
• Sphagnum itatiaiae Müll.Hal. & Warnst.
• Sphagnum jensenii H.Lindb.
• Sphagnum junghuhnianum Dozy & Molk.
• Sphagnum khasianum Mitt.
• Sphagnum lenense H.Lindb. ex L.I.Savicz
• Sphagnum lescurii Sull.
• Sphagnum limbatum Mitt.
• Sphagnum lindbergii Schimp.
• Sphagnum livonicum (Russow ex Warnst.) G.Roth
• Sphagnum longistolo Müll.Hal.
• Sphagnum luzonense Warnst.
• Sphagnum macrophyllum Bernh. ex Brid.
• Sphagnum magellanicum Brid. — Сфагнум Магелана
• Sphagnum majus (Russow) C.E.O.Jensen
• Sphagnum mendocinum Sull.
• Sphagnum meridense (Hampe) Müll.Hal.
• Sphagnum microcarpum Warnst.
• Sphagnum microporum Warnst. ex Cardot
• Sphagnum molle Sull. — Сфагнум мяккі
• Sphagnum molliculum Mitt.
• Sphagnum nemoreum Scop.
• Sphagnum nitidum Warnst.
• Sphagnum novo-caledoniae Paris & Warnst.
• Sphagnum novo-zelandicum Mitt.
• Sphagnum obtusiusculum Lindb. ex Warnst.
• Sphagnum obtusum Warnst.
• Sphagnum orientale L.I.Savicz
• Sphagnum oxyphyllum Warnst.
• Sphagnum palustre L.typus
• Sphagnum papillosum Lindb.
• Sphagnum patulum (Schimp.) Roll
• Sphagnum perichaetiale Hampe
• Sphagnum platyphyllum (Lindb.) Warnst.
• Sphagnum plumulosum Roll
• Sphagnum portoricense Hampe
• Sphagnum pulchrum (Lindb.) Warnst.
• Sphagnum pycnocladulum Müll.Hal.
• Sphagnum pylaesii Brid.
• Sphagnum quinquefarium (Lindb.) Warnst.
• Sphagnum recurvum P.Beauv.
• Sphagnum reichardtii Hampe
• Sphagnum riparium Ångström
• Sphagnum robinsonii Warnst.
• Sphagnum robustum (Warnst.) Roll
• Sphagnum rotundatum Müll.Hal. & Warnst.
• Sphagnum rubellum Wilson
• Sphagnum russowii Warnst.
• Sphagnum rutenbergii Müll.Hal.
• Sphagnum schliephackeanum (Warnst.) Roll
• Sphagnum scorpioides (Hampe) H.A.Crum
• Sphagnum semisquarrosum (Russow) Lepage
• Sphagnum sericeum Müll.Hal.
• Sphagnum sparsum Hampe
• Sphagnum speciosum (Russow) H.Klinggr.
• Sphagnum squarrosum Crome
• Sphagnum steerei R.E.Andrus
• Sphagnum strictum Sull.
• Sphagnum subobesum Warnst.
• Sphagnum subovalifolium Müll.Hal. & Warnst.
• Sphagnum subsecundum Nees
• Sphagnum subtile (Russow) Warnst.
• Sphagnum tenellum (Brid.) Brid.
• Sphagnum tenerum Sull. & Lesq. ex Sull.
• Sphagnum teres (Schimp.) Ångström
• Sphagnum torreyanum Sull.
• Sphagnum triangulare (Mamczar) N.O.Fred.
• Sphagnum trinitense Müll.Hal.
• Sphagnum truncatum Hornsch.
• Sphagnum tumidulum Besch.
• Sphagnum violascens Müll.Hal.
• Sphagnum warnstorfii Russow
• Sphagnum wheeleri Müll.Hal.
• Sphagnum wulfianum Girg.

Галерэя

• 
  Sphagnum fuscum
• 
  Sphagnum girgensohnii
• 
  Sphagnum magellanicum
• 
  Sphagnum papillosum
• 
  Sphagnum palustre
• 
  Sphagnum squarrosum

Літаратура

• Рыкоўскі Г. Ф. Сфа́гнум, сфагнавы мох, тарфяны мох // Энцыклапедыя прыроды Беларусі. У 5-і т. Т. 5. Стаўраструм — Яшчур / Рэдкал. І. П. Шамякін (гал. рэд.) і інш. — Мн.: БелСЭ імя Петруся Броўкі, 1986. — С. 47. — 583 с., іл. — 10 000 экз.
• Копёнкина Н. А. Сфа́гнум, сфагновый мох // Горная энциклопедия : в 5 т. / гл. ред. Е. А. Козловский. — М. : «Советская энциклопедия», 1991. — Т. 5. СССР — Яшма. — С. 97. — 541 с. — 44 126 экз. — ISBN 5-85270-007-X, ISBN 5-85270-000-6 (т. 5). (руск.)

Спасылкі

• Сфагнум — род Sphagnum: інфармацыя пра таксон у праекце «Плантариум» (вызначальнік раслін і ілюстраваны атлас відаў). (руск.)
• Roberta and Fred Case. Building a Sphagnum Bog Garden (Вырошчванне сфагнума ў адкрытым грунце.)
• Sphagnum