Базджаада

З Вікіпедыі, свабоднай энцыклапедыі
(Пасля перасылкі з Тэнедас)
Базджаада
тур. Bozcaada
Выгляд з космасу
Выгляд з космасу
Характарыстыкі
Плошча42,63 км²
Насельніцтва2 754 чал.
Шчыльнасць насельніцтва64,6 чал./км²
Размяшчэнне
39°50′01″ пн. ш. 26°03′30,20″ у. д.HGЯO
АкваторыяЭгейскае мора
Краіна
ІлЧанакале
Базджаада (Турцыя)
Базджаада
Базджаада
Map
Лагатып Вікісховішча Медыяфайлы на Вікісховішчы

Базджаада́ (турэцк.: Bozcaada), у мінулым Тэ́недас (грэч. Τένεδος) — востраў на поўначы Эгейскага мора. Уваходзіць у склад Турцыі. Агульная плошча - 42,63 км². Насельніцтва (2014 г.) - 2 754 чал.

Геаграфія і прырода[правіць | правіць зыходнік]

Востраў Базджаада месціцца ў паўночнай частцы Эгейскага мора ў 6 км ад заходняга ўзбярэжжа Малой Азіі, у 278 км на паўднёвы захад ад Стамбула. Абрысамі нагадвае трохкутнік, найдаўжэйшы бок якога дасягае 10,36 км. Найбольшая шырыня — 5,38 км.

Востраў з'яўляецца працягам Малой Азіі. Фарміраваўся пераважна ў неагенавы перыяд. Паверхня пагорыстая, складаецца пераважна з вапнякоў, пясчанікаў, туфаў, гранітаў. Найвышэйшы пункт — гара Гёзтэпе (192 м).

Клімат мяккі міжземнаморскі. Дзякуючы сталым вятрам з боку праліва Дарданэлы паветра ахаладжаецца. Сярэдняя гадавая тэмпература +14°C. Характэрны частыя дажджы, узімку — снег. Сярэднегадавая норма ападкаў — 529 мм.

Значная частка вострава Базджаада выкарыстоўваецца для сельскай гаспадаркі. Флора прадстаўлена 437 відамі раслін, растуць макі, смалёўка, трагакант. Фаўна бедная. На сушы сустракаюцца птушкі, казуркі, вожыкі.

Гісторыя[правіць | правіць зыходнік]

Востраў Базджаада быў населены ў 4 тысячагоддзі да н. э. Культура старажытных жыхароў знаходзілася пад моцным ўплывам культур Малой Азіі і Кікладаў. Мяркуюць, што ў пачатку 1 тысячагоддзя тут былі калоніі фінікійцаў і эалійцаў.

Да сярэдзіны 1 тысячагоддзя да н. э. востраў трапіў у залежнасць ад дзяржавы Ахеменідаў. Падчас грэка-персідскіх войн яго жыхары паўсталі супраць улады персаў і былі вызвалены афінянамі. У IV ст. да н. э. уключаны ў склад імперыі Аляксандра Македонскага. Пасля яго смерці падпарадкоўваўся розным македонскім дынастыям. У 133 г. да н. э. стаў часткай старажытнарымскай дзяржавы. Рымляне выкарыстоўвалі востраў як ваенна-марскую базу ў вайне супраць Мітрыдата VI Еўпатара. Пасля распаду Рымскай імперыі ў канцы IV ст. н. э. уключаны ў склад Візантыі. У 1376 г. быў прададзены Венецыі. У 1455 г. захоплены асманамі, аднак да канца XVII ст. аспрэчваўся венецыянцамі. Туркі пабудавалі крэпасць Базджаада, што ахоўвала мясцовы порт.

Войны вымушалі мясцовае насельніцтва пакідаць востраў, таму яго колькасны і этнічны склад стала вагаўся. У пачатку XIX ст. дзве трэці жыхароў вострава складалі грэкі і толькі трэць — туркі. У 1807 г. Базджаада трапіў у аблогу аб'яднанай расійскай і брытанскай эскадры. У 1820-х гг. на востраве і ў прыбярэжных водах ішлі ваенныя дзеянні паміж туркамі і паўстанцамі-грэкамі. Яны прывялі да скарачэння насельніцтва, у полымі пажараў згарэлі лясы, што пакрывалі сушу. Аднак туркі здолелі ўтрымаць сваю уладу над востравам. У 1912 - 1922 гг. часова акупаваны Грэцыяй.

Хаця востраў Базджаада ўзгадваўся ў дагаворах аб абмене насельніцтвам паміж Грэцыяй і Турцыяй, у міжваенны перыяд грэкі складалі большасць мясцовага насельніцтва. Сітуацыя ўскладнілася пасля 1964 г., калі турэцкія ўлады зачынілі грэчаскія школы і абмежавалі зямельныя правы грэчаскіх пасяленцаў. Асноўная частка грэкаў пакінула востраў у 1970-я гг. У наш час большасць жыхароў Базджаада — туркі.

Эканоміка[правіць | правіць зыходнік]

Востраў Базджаада — важны турыстычны цэнтр на захадзе Турцыі. Мясцовае насельніцтва займаецца абслугоўваннем турыстаў, гандлем. Іншыя традыцыйныя заняткі — вырошчванне вінаграду і выраб віна.

Спасылкі[правіць | правіць зыходнік]