Перайсці да зместу

Аляксандр Васільевіч Топчыеў

З Вікіпедыі, свабоднай энцыклапедыі
Аляксандр Васільевіч Топчыеў
Дата нараджэння 27 ліпеня (9 жніўня) 1907
Месца нараджэння
Дата смерці 27 снежня 1962(1962-12-27)[1] (55 гадоў)
Месца смерці
Месца пахавання
Грамадзянства
Род дзейнасці навуковец, выкладчык універсітэта
Навуковая сфера хімія і нафтахімія
Месца працы
Навуковая ступень доктар хімічных навук
Навуковае званне
Альма-матар
Навуковы кіраўнік Пётр Паўлавіч Шарыгін[d]
Партыя
Член у
Прэміі
Ленінская прэмія
Узнагароды
ордэн Леніна ордэн Леніна ордэн Працоўнага Чырвонага Сцяга медаль «За доблесную працу ў Вялікай Айчыннай вайне 1941—1945 гг.»
Сталінская прэмія
Сайт gubkin.ru/gallery/portra…

Аляксандр Васільевіч То́пчыеў[2] (руск.: Александр Васильевич Топчиев; 9 жніўня 1907 — 27 снежня 1962) — вучоны ў галіне арганічнай хіміі, доктар хімічных навук (1944), прафесар (1944), акадэмік Акадэміі навук СССР (1949), правадзейны член Балгарскай і Чэхаславацкай Акадэмій навук, член-карэспандэнт Акадэміі навук Румыніі і Германскай акадэміі навук, ганаровы член Венгерскай акадэміі навук.

Нарадзіўся ў слабадзе Міхайлаўка (сучасны горад у Валгаградскай вобласці Расіі). Скончыў 7 класаў школы і паступіў на вучобу хімічнае аддзяленне тэхнікума саматужнай вытворчасці ВСНГ РСФСР у Маскве[3]. Тэхнікум скончыў у 1925[3] годзе, выкладаў у ім у 1925—1928[4] гадах і паступіў у Маскоўскі хіміка-тэхналагічны інстытут. Інстытут скончыў у 1930 годзе і застаўся працаваць у ім аспірантам-асістэнтам на кафедры арганічнай хіміі, у 1932—1938 гадах — яе дацэнт[3]. У 1937 годзе абараніў кандыдацкую дысертацыю на тэму «О нитровании окислами азота углеводородов и других органических соединений»[3]. У 1938—1941 гадах працаваў у Маскоўскім тэхналагічным інстытуце харчовай прамысловасці, дзе займаў пасаду загадчыка кафедры арганічнай хіміі. У 1942—1962 гадах А. В. Топчыеў у Маскоўскім нафтавым інстытуце, дзе займаў пасады загадчыка кафедры арганічнай хіміі і хіміі нафты і дырэктара інстытута (у 1943—1947 гадах). У 1944 годзе абараніў доктарскую дысертацыю на тэму «Некоторые новые пути нитрования углеводородов»[3]. Адначасова з працай у Маскоўскім нафтавым інстытуце з 1947 па 1949 год займаў пасаду намесніка міністра вышэйшай адукацыі СССР. У 1958 годзе ўзначаліў Інстытут нафтахімічнага сінтэзу Акадэміі навук СССР.

4 чэрвеня 1949 года абраны правадзейным членам Акадэміі навук СССР, у 1949—1958 гадах — галоўны вучоны сакратар яе Прэзідыума, у 1958—1962 гадах — віцэ-прэзідэнт.

Памёр А. В. Топчыеў 27 снежня 1962 года ў Маскве. Пахаваны на Новадзявочых могілках[3].

Навуковая і грамадская дзейнасць

[правіць | правіць зыходнік]

Аўтар больш за 300 навуковых прац па даследаванню галагенавання, нітравання, алкіліравання і полімерызацыі вуглевадародаў, па сінтэзе і даследаванні фотахімічных уласцівасцей крэмнійарганічных злучэнняў. Займаўся вывучэннем складу і ўласцівасцей нафты і прадуктаў яе перапрацоўкі.

Сярод апублікаванага:

  • Избранные труды в 3-х кн. — М.: Наука, 1965.;
  • Соединения фтористого бора как катализаторы в реакциях алкилирования, полимеризации и конденсации. — М.; Л.: Гостоптехиздат, 1949.;
  • Фтористый бор и его соединения как катализаторы в органиче-ской химии. — М.: Изд-во Акад. наук СССР, 1956. — 356 с.: граф. — (Академия наук СССР. Институт нефти) (у сааўтарстве);
  • Значение нефти в производстве современных синтетических материалов. — М.: Изд-во Акад. Наук СССР. 1959. (у сааўтарстве);
  • Современное международное положение и задачи ученых: Выступление на 2-й Пагуошской конференции ученых в Лак-Бопорте (Канада) // Международная жизнь. 1958. № 6.

А. В. Топчыеў таксама займаў пасады

  • намесніка старшыні Камісіі Прэзідыума Акадэміі навук СССР па аднаўленню і рэканструкцыі нафтавай прамысловасці СССР (у 1947—1953 гадах);
  • намесніка старшыні Камісіі Прэзідыума Акадэміі навук СССР па садзейнічанню аднаўленню Масквы (у 1949—1953 гадах),
  • намесніка старшыні Расійскага Палесцінскага таварыства (у 1951—1954 гадах);
  • старшыні Камісіі па аказанню навуковай дапамогі нафтавай прамысловасці (1951—1956);
  • старшыні Камісіі Акадэміі навук СССР па паўправаднікам (1953—1954);
  • старшыні Камісіі Акадэміі навук СССР па распрацоўцы і выданню навуковай спадчыны Д. І. Мендзялеева (1953—1962);
  • старшыні Навукова-тэхнічнага савета па каардынацыі навуковых даследаванняў ў галіне хімічнай перапрацоўкі нафтавых вуглевадародаў (1954—1960);
  • намесніка старшыні прэзідыума Вышэйшай атэстацыйнай камісіі СССР (1954—1962);
  • старшыні Навукова-тэхнічнага савета па каардынацыі навукова-даследчых работ па праблеме «Склад і ўласцівасці нафт і нафтапрадуктаў і метады іх даследавання» (1956—1960);
  • старшыні Нацыянальнага камітэта па нафце (1958—1962);
  • старшыні секцыі «Ізатопы» Навукова-тэхнічнага савета Дзяржаўнага камітэта Савета Міністраў СССР па выкарыстанню атамнай энергіі (1960—1961)
  • члена Савета Акадэміі навук СССР па вывучэнню вытворчых сіл (1950—1953)
  • старшыні Праўлення Асацыяцыі садзейнічання Арганізацыі Аб’яднаных Нацый у СССР (1957—1962);
  • старшыні Савецкага Пагуошскага камітэта (1957—1962) і інш.[3]

У 1957—1961 гадах узначальваў рэдакцыйную калегію серыі выданняў «Навукова-папулярная літаратура», у 1961—1962 гадах — рэдакцыйна-выдавецкі камітэт Акадэміі навук СССР. З 1961 года быў галоўным рэдактарам часопіса «Нефтехимия», з 1962 года — старшынёй рэдакцыйнай калегіі міжнароднага штогодніка «Наука и человечество»[3].

Абіраўся дэпутатам Вярхоўнага Савета РСФСР у 1955—1962 гадах[3].

Узнагароджаны двума ордэнамі Леніна (1953, 1957), ордэнам Працоўнага Чырвонага Сцяга (1945), медалём «За доблесную працу ў Вялікай Айчыннай вайне 1941—1945 гг.» і інш. Лаўрэат Сталінскай прэміі 1950 года і Ленінскай прэміі 1962 года.

Зноскі