Каталіцтва ў Венгрыі
Каталіцтва ў Венгрыі. Каталіцкая царква Венгрыі (венг.: Magyar Katolikus Egyház)— частка сусветнай Каталіцкай царквы. Каталіцтва — найбольш распаўсюджаная рэлігія ў краіне. Паводле даных агульнанацыянальнага перапісу 2001 года каталікамі лічаць сябе 5.56 мільёнаў чалавек або 54,5 % агульнага насельніцтва краіны[1]. Паводле даных сайта catholic-hierarchy.org у 2006 годзе колькасць каталікоў краіны складала 6 090 881 чалавек[2]. Большасць венгерскага каталіцкага насельніцтва належыць да лацінскаага абраду, да грэка-каталікоў сябе прылічыла 269 тысяч чалавек (2,6 % усяго насельніцтва), існуе таксама невялікая абшчына армяна-каталікоў. Паводле даследавання Мічыганскага ўніверсітэта штотыдзень царкоўныя набажэнствы ў 1991 годзе наведваў 21 % ад агульнай колькасці насельніцтва краіны[3].
Сучасны стан
[правіць | правіць зыходнік]Канстытуцыя краіны гарантуе свабоду веравызнання. Шэраг каталіцкіх святаў абвешчаны дзяржаўнымі (Вялікдзень і Велікодны панядзелак, Сёмуха і панядзелак за ёй, Дзень усіх святых — 1 лістапада, Ражство — 25 снежня, Дзень Святога Стэфана — 26 снежня).
Гісторыя
[правіць | правіць зыходнік]Венгры ў перыяд свайго перасялення ў Еўропу заставаліся язычнікамі. Пасля іх пасялення ў Прыдунайскай нізіне шэраг хрысціянскіх місіянераў з Захаду прадпрымаў спробы звярнуць іх у хрысціянства, аднак да пачатку XI стагоддзя яны былі беспаспяховымі. Першым хрысціянскім каралём краіны стаў Іштван I, пазней кананізаваны, як і яго сын Імрэ. У першай палове XI стагоддзя большая частка венграў прыняла хрысціянства лацінскага абраду, значную ролю ў звароце венграў адыграў Герард Венгерскі. Язычніцкая рэакцыя пасля смерці Іштвана I была хутка падушана. Вялікую ролю ва ўмацаванні пазіцый каталіцтва ў краіне адыграў кароль Ласла I, таксама пазней кананізаваны.
Аж да Рэфармацыі пераважная большасць венграў была каталікамі. Рэфармацыя ў Венгрыі дамаглася вялікага поспеху, спачатку лютэранства, а затым кальвінізм шырока распаўсюдзіліся сярод венграў, і ў сярэдзіне XVI стагоддзя Венгрыя стала пераважнапратэстанцкай краінай. Барацьба паміж каталікамі і пратэстантамі адбывалася на фоне турэцкага нашэсця, да пачатку XVII стагоддзя туркі захапілі амаль усю краіну, рэзідэнцыя главы каталіцкай царквы, архібіскупа Эстэргама, была перанесена ў Трнаву, а затым у Браціславу. На тэрыторыі асманскай Венгрыі была разбурана або ператворана ў мячэці пэўная колькасць каталіцкіх цэркваў, частка насельніцтва перайшла ў іслам. У паўночнай частцы Венгрыі (у наш час — тэрыторыя Славакіі), якая апынулася пад кантролем Габсбургаў, разгарнулася контррэфармацыя, якая праходзіла пры лідыруючай ролі ордэна езуітаў і апынулася эфектыўнай. Езуіты заснавалі мноства навучальных устаноў, уключаючы найстарэйшы ў Венгрыі ўніверсітэт, актыўна прасоўвалі каталіцкую набожнасць у народзе. Пасля вызвалення ад турак Венгрыя зноў стала пераважна каталіцкай краінай, за выключэннем усходніх рэгіёнаў, асабліва Дэбрэцэна, дзе засталіся шматлікія пратэстанцкія абшчыны.
Структура
[правіць | правіць зыходнік]Каталіцкая царква ў краіне складаецца з 4 архідыяцэзіі-мітраполіі і 9 дыяцэзій (адна з іх візантыйскага абраду). Прымас Венгрыі ўзначальвае архідыяцэзію-мітраполію Эстэргам-Будапешт. У наш час тытул прымаса Венгрыі належыць кардыналу Петэру Эрдзё. У Венгрыі арганізаваны ваенны ардынарыят, прызначаны для акармлення ваеннаслужачых-каталікоў (14 святароў). Абацтва Пананхальма мае статус незалежнага тэрытарыяльнага абацтва. Біскупы краіны абодвух абрадаў, глава ваеннага ардынарыята і абат Пананхальмы аб'яднаны ў Канферэнцыю каталіцкіх біскупаў Венгрыі.
Венгерская грэкакаталіцкая царква складаецца з дзвюх незалежных структур — дыяцэзіі Хайдударага, суфраганнай да мітраполіі Эстэргам-Будапешт і самастойнага апостальскага экзархата Мішкальц.
15 венгерскіх храмаў маюць ганаровы статус «малой базілікі»[4]. Духоўным цэнтрам краіны лічыцца Эстэргам. Найбольш вядомыя храмы краіны — Базіліка Святога Адальберта ў Эстэргаме, Базіліка Святога Іштвана і Царква Святога Мацьяша ў Будапешце, базіліка ў Эгеры, сабор Святога Міхаіла ў Веспрэме, а таксама абацтва Пананхальма.
Дыязэзіі
[правіць | правіць зыходнік]Статыстыка па дыяцэзіях (даныя 2006 года)[2]:
Дыяцэзія | Статус | Мітраполія | Абрад | Колькасць каталікоў | Колькасць святароў | Колькасць прыходаў | Глава | Кафедральны сабор | Заўвагі | |
---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
Архідыяцэзія Эстэргам-Будапешт | Esztergom-Budapest | Мітраполія | Лацінскі | 1 264 867 | 398 | 152 | кардынал Петэр Эрдзё | Базіліка Святога Адальберта (Эстэргам) | Мітраполію ўзначальвае прымас Венгрыі | |
Архідыяцэзія Эгера | Eger | Мітраполія | Лацінскі | 690 000 | 223 | 314 | Чаба Тэрняк | Сабор Святога Іаана, Эгер | ||
Архідыяцэзія Калоча-Кечкемет | Kalocsa-Kecskemét | Мітраполія | Лацінскі | 379 072 | 103 | 138 | Балаш Бабель | Сабор г. Калача | ||
Архідыяцэзія Веспрэма | Veszprém | Мітраполія | Лацінскі | 315 374 | 134 | 180 | Дзьюла Марфі | Сабор Святога Міхаіла, Веспрэм | ||
Хайдударагская дыяцэзія | Hajdúdorog | Дыяцэзія | Эстэргам-Будапешт | Візантыйскі | 270 000 | 222 | 145 | Фюлёп Кочыш | Грэка-каталіцкі сабор Увядзення ў храм Найсвяцейшай Багародзіцы, Хайдудараг | частка Венгерскай грэкакаталіцкай царквы |
Дыяцэзія Дзьёра | Győr | Дыяцэзія | Эстэргам-Будапешт | Лацінскі | 370 000 | 162 | 194 | Лаяш Папаі | Сабор г. Дзьёр | |
Дыяцэзія Секешфехервара | Székesfehérvár | Дыяцэзія | Эстэргам-Будапешт | Лацінскі | 435 700 | 105 | 144 | Антал Шпаньі | Сабор Св. Іштвана, Секешфехервар | |
Дыяцэзія Печа | Pécs | Дыяцэзія | Калача-Кечкемет | Лацінскі | 401 000 | 132 | 206 | Міхай Маер | Сабор Свв. Пятра і Паўла, Печ | |
Дыяцэзія Сегед-Чанад | Szeged-Csanád | Дыяцэзія | Калача-Кечкемет | Лацінскі | 440 000 | 117 | 129 | Ласла Кіш-Рыга | Сабор г. Сегед | |
Дыяцэзія Дэбрэцэн-Ньірэдзьхаза | Debrecen-Nyíregyháza | Дыяцэзія | Эгер | Лацінскі | 250 000 | 94 | 57 | Нандар Бошак | Сабор Св. Ганны, Дэбрэцэн | |
Дыяцэзія Ваца | Vác | Дыяцэзія | Эгер | Лацінскі | 640 000 | 221 | 225 | Міклаш Беер | Сабор г. Вац | |
Дыяцэзія Капашвара | Kaposvár | Дыяцэзія | Веспрэм | Лацінскі | 299 404 | 95 | 101 | Бела Балаш | Сабор г. Капошвар | |
Дыяцэзія Сомбатхея | Szombathely | Дыяцэзія | Веспрэм | Лацінскі | 294 000 | 144 | 176 | Андраш Верэш | Сабор г. Сомбатхей | |
Абацтва Пананхальма | Pannonhalma | Тэрытарыяльнае абацтва | Лацінскі | 21 516 | 14 | 15 | Імрэ Варсегі | Базіліка Св. Марціна | ||
Экзархат Мішкальца | Pannonhalma | Апостальскі экзархат | Візантыйскі | 19 948 | 37 | 31 | Фюлёп Кочыш | частка Венгерскай грэкакаталіцкай царквы |
Зноскі
- ↑ Афіцыйныя вынікі перапісу насельніцтва 2001 года Архівавана 11 мая 2011.
- ↑ а б Статыстыка сайта catholic-hierarchy.org
- ↑ The University of Michigan News and Information Services "; "Study identifies worldwide rates of religiosity, church attendance Архівавана 6 красавіка 2016.
- ↑ Каталіцкая царква ў Венгрыі на сайце gcatholic.com